1. Ödül, Avanos’un Yeni Köprüsü ve Çevresi Mimari Proje Yarışması

Proje Raporu

KENTSEL VE MİMARİ TASARIM KARARLARI

Büyük adamların büyük savaşları ile birlikte yazılan tarih içinde Avanos gibi sanat, doğa ve insan üçgeninde gelişen küçük ve güzel kentler de vardır. Tarihin güzel kentlerinin ortak özelliği sudur. Su  yeryüzünde sürdürülebilirliğin en önemli temsilcisidir. Su kenarında gelişen medeniyetler tarih sayfalarında savaşlarla değil, sanat ve hümanizmle yer almaktadır. Bu insancıl gelişimin en önemli kaynakları su ve sanatın ortaklığıdır.

Günümüzde Avanos gibi tarihi ve doğal güzellikleri ile tarihten günümüze taşınan kentlerin korunması çok önemli bir problem haline gelmiştir. Eski kentin, yeni ve çağdaş kent yaşamı ihtiyacını karşılayamaması dolayısıyla ortaya yeni ihtiyaçlar çıkarmaktadır. Bu ihtiyaçlardan en önemlisi artan taşıt ve yaya sirkülasyonunu karşılamak için inşa edilen köprülerdir.

Avanos’ta mevcutta 2.Abdülhamit döneminde yaptırılan tarihi taş köprü, asma yaya köprüsü ve kentin doğusundan geçen çevre yolu köprüsü bulunmaktadır. Kentin doğusundan geçen çevre yolu köprüsü Avanos’un dışından gitmektedir ve kent içi sirkülasyona bir katkı yapamamaktadır. Kent içi sirkülasyonu tarihi taş köprü ve asma yaya köprüsü  ile sağlanmaktadır. Asma yaya köprüsü sadece yaya geçişi için düzenlenmiştir. Taş köprü günümüze kadar şehrin kuzey ve güneyini birbirine bağlayan tek araç köprüsüdür. Gerek boyutu gerekse de birer tarihi güzellik olan taş köprü ayaklarına gereğinden fazla yük getirerek bozulmalarına sebep olduğu için taş köprüden araç sirkülasyonunun kaldırılmasına idare tarafından karar verilmiştir. Bu karar sonrası yeni Avanos’u eski Avanos’a bağlaması için yeni bir araç ve yaya köprüsü ihtiyacı doğmuştur.

AVANOS’UN YENİ KÖPRÜSÜ TASARIM KRİTERLERİ VE YERLE DİYALOGLARI

İdare tarafından belirlenen yeni köprü güzergahı, kent dinamiklerini ve oturmuş araç sirkülasyonu dikkate alınarak belirlenmiştir. Yeni köprünün eski Avanos’ta ulaştığı bölge, gerek kıyı kullanımını kesmesi, gerekse de tarihi özellikteki yapıların yoğunlukta olduğu bir bölge olması dolayısıyla, kent yaşamı için bazı dezavantajları beraberinde getirmektedir.

Öneri projede Yeni köprünün, mevcutta kentli için çok önemli olan Kızılırmak kıyısının rekreatif kullanımını zedelemesinin önüne geçilmeye çalışılmıştır. Köprünün güneyde ve kuzeyde doğru yerlere ulaşmasının yanında, kentin silüetine ve karakterine olumsuz etki yapmamasına dikkat edilmiştir.

Pafta üzerinde bulunan köprü tasarım diyagramında da gösterildiği üzere Yeni Avanos’ta kalınlaşan köprü kesiti, eski ve tarihi Avanos’a yaklaştıkça incelmektedir. Bu silüet etkisi hem metaforik hem de fiziksel olarak yeni köprünün tasarımını şekillendiren en önemli fikirdir.

Köprü üzerinde hem yaya hem araç sirkülasyonu sağlanmıştır. Araç sirkülasyonu için ilgili yönetmeliklere uyulmuştur. Çift şerit araç geçişi için 10.00 metre taşıt yolu, bu taşıt yolunun doğusunda 2 metre, batısında ise 4 metre yaya sirkülasyonu bırakılmıştır. Batı tarafında daha geniş bırakılmasının nedeni Kızılırmak üzerinde güneşin batışının ve küçük çağlayanın rahatça izlenebilmesidir. Yaya yolları araç yolunda 60 cm daha aşağıda konumlandırılmıştır. Araç yolunun yaya yollarından ayrımı ise yeşil şevler ile gerçekleştirilmiştir.

Köprünün batı tarafında bulunan yaya yolu, projede kıyı avlusu olarak isimlendirilmiş kent boşluğuna ve kıyı rekreasyon aksına katılmaktadır. Bunun yanında yaya yolunun bir kısmı kentin kuzeyine doğru bağlantı sağlamaktadır. Batı tarafındaki yaya yolu ise kıyı rekreasyon alanına ve tarihi etkinlik meydanına katılmanın yanında yine kentin kuzeyine yani iç kısımlarına doğruda ulaşabilmektedir.

Modern çağın en önemli ihtiyacı olan yolların insan yaşamına yaptığı olumsuz etkiler birçok bilimsel tezin ve makalenin konusu olmuştur. Avanos’un yeni köprüsü tasarlanırken bu etki minimuma indirilmeye çalışılmıştır. Yeni yol gerçek işlevini yerine getirirken aynı zamanda kıyılarda yere bastığı noktaları yeşil alanlar ve farklı işlevlere hizmet eden kent boşluklarını organize etmektedir.

Köprü kotunun belirlemesinde en önemli etken kıyılarda bastıkları noktalarla birlikte rekreatif kıyı kullanımının kesintiye uğratılmaması düşüncesidir.

KENT MEYDANLARI

Avanos’un yeni taş köprüsü yeni projede yalnızca yaya geçişi için bırakılmıştır. Mevcutta birer tarih mirası olan taş ayakların üzerine araç geçişi için yapılmış olan ağır yol konstrüksiyonu kaldırılıp bunun yerine daha hafif olan ahşap ve çelikten bir platform düşünülmüştür. Bu yaya platformu belli bir bölgede geri çekilerek tarihi köprü ayakları birer seyir nesnesi haline getirilmiştir. Bu köprüden araç sirkülasyonunun çıkarılması dolayısıyla Eski Avanos bölgesinde Kız öğrenci yurdu önünde bulunan taşıt bağlantı yoluna ihtiyaç kalmamıştır. Bu nedenle bu bölge tarihi kent meydanı olarak düzenlenmiştir. Bu düzenleme batıda projede tarihi etkinlik meydanı olarak gösterilen meydana yaya akışı sağlamaktadır.

Tarihi etkinlik meydanı kıyı rekreasyonu aksından 1.00 metre yukarda konumlanmıştır. Yeni köprüyle yeşil bir şev aracılığıyla ilişki kurmaktadır. En önemli işlevi çevresinde bulunan tescilli yapıları, kıyı kullanımını ve kentin iç bölgelerini bir araya getirmesidir. Gerek işlevi gerek içerisinde düşünülen kentsel donatılar aracılığıyla Avanos’un önemli odak noktalarından birisi olma potansiyeli taşımaktadır. Bu meydan rampayla ve kent amfisi basamaklarıyla kıyı rekreayon aksına bağlanmaktadır.

Kıyı ile kent arasında bağlantı mevcutta yapılan duvarlar sayesinde zayıflamış bir haldedir. Yeni önerilen projede bu kot farkları kıyı kullanımı için amfilerle ve yeşil alanlarla sağlanmıştır. Bütün kıyı kullanımında ve kentle bağlantıda yaya sirkülasyonunun sürekliliği amaçlanmıştır. Bu amfiler yaya sirkülasyonunu, kıyıya görsel bir yük getirmeden karşılamaktadır. Aynı zamanda kentin sosyal etkinlik potansiyeline önemli bir katkı yapmaktadır.

Köprünün kıyı ve kent kullanımıyla hem fiziksel hem işlevsel olarak ilişki kurmasını sağlayan en önemli düzenleme kıyı avlusudur. Gerek ölçeği gerekse içerisinde bulunan ticari işlevleri dolayısıyla hem kente gelen turistle hem de kentli için çok önemli bir odak noktası olma potansiyeli taşımaktadır.

OTOPARK

Mevcutta bulunan otopark alanı kentin kıyı kullanımı için büyük potansiyel taşıyan bir boşluğundadır. Yeni öneride bu bölge kent avlusu olarak kullanılarak kentin sosyal, rekreatif ve ticari yaşantısına yeni bir kent parçası eklemlendirilmiştir. Bu otoparkın kaldırılmasıyla ve bölgenin kıyı kullanımının kent yaşamı ve turistler için yeni bir cazibe merkezi haline gelmesi dolayısıyla bölgede otopark ihtiyacı artmıştır. Bu otopark ihtiyacı kıyı avlusunun kuzeyinde düşünülen yeni imar yolu çevresinde ve köprünün güney kıyıda bastığı noktada olacak şekilde çözümlendirilmiştir. Mevcutta 160 araç kapasiteli otopark 215 araç kapasitesine çıkarılmıştır.

SONUÇ

Avanos için tasarlanan yeni köprü Gilles Deleuze ve Felix Guattari’ nin deyimiyle ‘kendisiyle ilişkiye giren bütün kent dinamiklerine uygun tavır ve duygu üreten bir makine’ olarak tasarlanmıştır. Avanos’ un gelecek yıllara sağlıklı ve işlevsel olarak taşınabilmesi için önemli bir mimari değer potansiyelindedir.