1. Ödül, Berane Yeni Şehir Mezarlığı Tasarım Yarışması

Fabric.a Architects, Karadağ’ın Berane kenti yerel yönetimi himayesinde düzenlenen "Competition for the conceptual architectural and urban design for the location of the new cemetery in Berane"de birincilik ödülü kazandı.

Yarışma, Berane kentinin mevcut müslüman mezarlığı bitişiğinde yapımı planlanan yeni Ortodoks mezarlığı ve iki cemaatin ortak yararlanacağı servis, taziye ve tören mekanlarını içerecek kapsamlı bir programı merkeze alıyor.

Proje Metni

Mezarlık ve anma mekanları, ziyaretçilerinin duygu yoğun deneyimleri ile geleneksel ve dini ritüellere dönük ihtiyaçlara bir arada ev sahipliği yapan oldukça özgün tipolojilerdir. Vedalar ve kavuşmaların sahnesi olurken; hayat ve ölüm, kayıplar ile hatıralar arasında yolculuk ve ilişkinin fiziksel arka planlarına dönüşürler.

Karadağ’ın kuzeydoğusunda, mütevazi ölçekte bir kent olan Berane için geliştirdiğimiz yeni mezarlık önerisi, mevcut doğal peyzaj ile mekansal unsurların birbiri içinde eridiği uyumlu bir birlikteliği hedefler. Bu yolla ziyaretçilerin, bütüncül ve kesintisiz bir yalın mimari/fiziksel dünyanın parçası olmaları amaçlanmıştır.

Proje alanı; tarım alanları ve kırsal manzarayla çevrili, eğimli bir arazi parçasıdır. Yerin özellikleri, topografik koşullar ve hem Ortodoks hem de Müslüman mezarlıklarına hizmet edecek ortak bir merkezi yapı, tasarım içeriğinin ana çerçevesini tanımlar. Öneri, söz konusu geniş alanı yapılı ve doğal çevre arasında kurulacak diyalogla birlikte bir kamusal açık alan olarak da anlamlı kılma hedefini merkeze alır. Topografya ve defin alanları ilişkisini parçacıl anma mekanları ölçeğinde kurgulayarak birbirinin tekrarı şeklinde sonsuz mezar alanları şablonunun ötesinde bir ziyaretçi-mekan deneyimini mümkün kılmayı amaçlar.

Ana yapı, arsanın güney ucunda yerleşip, kuzeydoğu-güneybatı aksında uzanır ve mevcut topoğrafyaya kesintisiz eklemlenir. İçinde Ortodoks cemaat için taziye odaları (şapeller) ve krematoryum gibi birimler ile Müslüman cemaat için bir gusül odası, taziye alanları ve abdest mekanları içerir. İdari ofisler ve ortak servis mekanları ile birlikte geniş sirkülasyon akslarının ayırdığı parçacıl birimler bir merkez toplanma alanı etrafında ve geniş yeşil çatı altında bir araya gelir. Merkezi yapı, hem zemin hem de çatı kotundan alanın geniş panoramik manzarasına açılarak, iki mezarlık arasında bir tampon bölge ve zengin bir peyzaj alanı tanımlar.

Geniş proje alanı içinde ana dolaşım, suyun doğal akışını takip edecek, toplayacak ve mikro sulak alanlar olarak işlev görecek rezervuar noktalarına iletecek şekilde planlanmıştır. Mezar alanlarına ulaşımı sağlayacak ana omurga proje etaplamasına uyumlu bir şekilde yaya ve araç akışının merkezi unsuru olur.

Proje sınırı ile ana sirkülasyon omurgası arasındaki ilişki, eğim ve yönelimi farklılık gösteren mezarlık parsellerini tanımlar. Tasarımın ana çerçevesiyle ilişkili olarak, tüm araziyi tek bir yönde teraslayacak bir makro müdahale yerine, çeşitli tip ve boyutlarda anıt birimleri; ‘Odaların’ araziye dağılımı önerilmiştir.

Odalar, mevcut topoğrafyanın değişken karakterine göre şekillenir ve alan içinde özgün ölçek ve konumlarına evrilecek şekilde yerleşir. Sınırları alçak istinat duvarlarıyla tanımlıdır. Bu bölümlendirme stratejisi, mevcut arazinin doğal topografik ve peyzaj karakterini korurken, ziyaretçilerin de defin ve ziyaret alanları ile kurdukları ilişkiyi mekansal ölçeği tanımlayarak derinleştirir.

Önerilen bitkilendirme stratejisi genel konsepti destekler ve güçlendirir. Proje alanı sınırı ile mezarlık birimleri arasındaki çeper, yoğun ağaç grupları ve minimum düzeyde bakım ve su gerektiren alçak yer örtücü bitkilerle birlikte yeşil bir tampon görevi görür. Ana sirkülasyon omurgası çeperinde görece kısa, renkli ağaç türleri ile hacimli bir yüksek çalı ve bitki çeperi önerilmiştir. Yerel türlerden seçilecek çalı ve yüksek bitki grupları, ana omurgaya mekansal bir etki kazandırır ve ana sirkülasyon ile odalar arasında yaşayan/canlı bir sınır tanımlar. Mezar odalarının lokasyonlarının güçlü vurgusu için her anıt biriminin arasına tekil selvi ağaçları yerleşecektir. Odaların içerisinde ise kabir alanları arasında renkli çiçekler ve çalılarla süslenmiş bitkisel kaideler yer alır.