1. Ödül, Çanakkale Belediyesi Sosyal Konutlar Mevkii Kentsel Yenileme Ulusal Mimari Proje Yarışması

MİMARİ PROJE RAPORU

Çanakkale’yi Okumak

Çanakkale kentinin farkındalık yaratmak amacıyla üretilen popülist kentsel politikalara, yarışmacı kentler konjonktürü ile üretilmiş-türetilmiş stratejik kararlara ihtiyacı yoktur. Tanıklık ettiği ve adı ile anılan tarihsel kesit, kentin kimliği ve toplumsal bellekte yarattığı güçlü vurgu ile kenti ayrıcalıklı kılar. Kent tarihin önemli bir parçasıdır; ya da tarih, kentin üst kimlik okumalarında vazgeçilmez bir girdidir.

Ancak kentte yaşayan, bulunan veya kenti deneyimleyen her birey için Çanakkale tarihinden çok daha fazlasına sahiptir. “Dingin bir coğrafyada mavi ile yeşil’ in buluştuğu bir odaktır Çanakkale…”

Makroform

Kent bütününde birbirini takip eden 3 farklı süreç ve/veya katmanı okuyabilmek mümkündür. Kent merkezinde yer alan ve sit alanı olarak tariflenen organik doku ilk katmandır. Geleneksel merkezin de yer aldığı bu katman, transit geçişler ile çakışan kent içi taşıt-yaya sirkülasyonu ve ulaşım altyapısının yetersizliği nedeni ile sorun yaratır.

2. katman; Cumhuriyet döneminden 2000’li yılların başına kadar, ağırlıklı olarak hisseli ifraz örüntüsü ile oluşmuş katmandır. Proje alanını da kapsayan bu yapı stoğunun kademeli ve etaplar halinde dönüşeceği, dönüşmesi gerektiği öngörülebilir.

Son katman kentin çeperini tutar. Güneyde havaalanı etkileşimi nedeni ile sınırlı olan gelişme, ağırlıklı olarak kuzey, kuzey-doğu eksenlidir. Kuzeydeki gelişme konut alanları, tipoloji olarak kendini belli eder. Yer yer aşırıya kaçan yol en kesitlerinden, yapıların proporsiyonlarına ve ada bazında doluluk-boşluk oranlarına kadar ölçek olarak yerleşik alan örüntüsüne aykırıdır.

ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAMA KARARLARI

Kent bütününe ilişkin planlama-tasarım stratejilerini dört ana başlık altında toplamak mümkündür.

1.Bölgeleme

Kenti oluşturan alt bölgelerin tarihsel, doğal ve fiziksel parametreler ile yeniden tarif edilmesi önerilmektedir. Kent; mahalle ve semt ölçeklerinde donatı kümeleri ile kurduğu-kuracağı ilişkiler de göz önüne alınarak örgütlenmelidir.
Ulaşım sistemi ve yeşil sistem gibi birleştirici unsurların ötesinde, farklı katmanlar ile örtüşen alt bölgelerin farklı planlama ve tasarım senaryolarına konu olması kaçınılmazdır.

2.Gelişme Eğilimlerinin Kontrolü

Çanakkale verimli tarım alanları ile çevrili orta ölçekli bir kıyı kentidir. Yaşanabilir bir çevre ve sağlıklı bir yapı stoğu oluşturmak amacıyla, kentin çeperlerinde kontrolsüzce “gelişme konut alanları” öngörmek, ekolojik sürdürülebilirlik açısından sorunludur. Bu tavır kentin yerleşik alanının kronikleşen sorunlarına da çözüm üretmekten uzaktır.

Tarım alanları ile gelişme konut alanları arasında, doğal eşikler ile örtüşen (dere koruma bantları vb.) yeşil bir koridor oluşturulmalıdır. Yapılaşabilir alan sınırını optimize eden bu çerçeve, kentleşme sürecinin yönetimi açısından önem taşır. İmar ve yapılaşma sürecinin önceliği ise, kentteki yapı stoğunun katılımcı dönüşüm senaryoları ile ele alınmasıdır. Merkeze yakınlığı (uçuş koridoru-konut alanları ilişkisi) ve kapasitesi itibari ile hava alanının kent dışına taşınması, rezerv alanın ise kısmi imar transferleri için arsa stoğu olarak kullanılması tavsiye edilmektedir. Dönüşüm sürecini olanaklı kılmak için razı olunan ve katlanarak artan emsal değerleri, metropol ölçeğinde bir yoğunlaşmayı tetikleyebilir.

3.Açık Yeşil Sistem

Kent bütününde “açık yeşil sistem” altyapısını oluşturabilecek 3 ana bileşen söz konusudur. Kuzeyden güneye kentin boğaz kıyısı ile kurduğu ilişkiyi tarifleyen koridor, potansiyelleri, işlev çeşitliliği ve kullanım değeri açısından önceliklidir. Çanakkale’yi kıyısıyla buluşturabilmek-barıştırabilmek için özel bir proje konusu olarak ele alınmalıdır.

Sarıçay koridoru ve havzası, kenti doğu-batı ekseninde kat eden, sosyo-kültürel açık alan kullanımlarına ve rekreatif işlev kümelerine ev sahipliği yapan bir koridor olarak tanımlanmıştır.

Kentin çeperini tutan ve arazi kullanım verilerinde kuzeyde yer alan dere havzası ile başlayıp, havaalanı sınırından güneye inen yeşil koridor 3. bileşendir. Yapılaşmış alanı çevreler ve açık yeşil sistemin sürekliliğini sağlar. Aktif rekreasyon olanaklarının yanı sıra büyük ölçekli kamusal boşlukları da (askeri alan, ceza evi vb.) kapsayarak kentin içine akar. Üç ana yeşil kuşak, kent içindeki kamusal boşlukların, süreklilik sağlayan organizasyonu ile yeşil sistem ağını tanımlar.

4.Ulaşım

Kent merkezi, geleneksel merkez ve Cumhuriyet Meydanı lokasyonlarında yoğunlaşan ve yaya trafiği ile kesişen taşıt trafiği öncelikli sorundur. Geleneksel merkezin rehabilite edilerek yaya öncelikli organizasyonu, boğaz kıyısını tutan yapılaşmış alan sürekliliğinde taşıt trafiğinin kontrollü sağlanması önerilmektedir. Kamusal alanlar ve açık yeşil sistem ağı üzerinden belirlenecek yaya ve bisiklet rotaları, kent içi kısa-orta mesafe araç kullanımını olumlu etkileyecektir. İskele meydanı ve arabalı vapur erişimi, giriş çıkış ilişkisi de göz önünde bulundurularak revize edilmelidir. Orta ve uzun vadede yerleşik alan, gelişme konut alanları, büyük ölçekli kamusal odaklar ve konut dışı çalışma alanlarını ilişkilendiren hafif raylı sistem ağı planlanmalıdır.

SOSYAL KONUTLAR MEVKİİ KENTSEL TASARIM PROJESİ

Üretilen projede ana hedef; katılımcı bir dönüşüm modeli ile ekonomik, ekolojik ve sosyal bileşenleri eş zamanlı ve dengeli biçimde öncelleyen, kentin dinamiklerine aykırı düşmeden hızlı ve kolay uygulanabilir bir dönüşüm sürecini sağlamaktır.

Arazi Kullanım Kararları ve Yapılaşma İlkeleri

Projeye konu alan, ekonomik ve fiziksel değer kayıplarına rağmen, komşuluk grubu ölçeğinde iyi örgütlenmiş planlı bir mekan karakteristiğine sahiptir. Bu ölçeğin sürdürülebilirliği, tasarımın temel kabullerindendir. Öte yandan alana ilişkin imar planında öngörülen işlev kümelenmeleri de tasarım kurgusunda belirleyicidir. Mevcut komşuluk grubu izlerinin sürekliliği peyzaj girdilerini muhafaza edebilmeye de fırsat tanır.
Proje ana kurgusu itibari ile ağırlık merkezinde donatı kümesini, Tuğsavul Caddesi ve Setboyu Caddesi hattında lineer ticaret koridorunu barındıran bir karma işlev projesidir. 30 Ağustos Caddesi boyunca avlulu bloklardan müteşekkil komşuluk grupları yer alır.
Projenin kent merkezine yakınlığı, yerleşik alan örüntüsünün ağırlık merkezinde yer alması, ulaşılabilirliği ve işlev çeşitliliği en önemli potansiyelleridir.
İlkesel olarak proje bütününde yaya dostu bir tasarım felsefesi benimsenmiştir. Alandaki araç trafiği ve sirkülasyonu, otopark giriş çıkış noktaları ve geçici parklanma olanakları çepere itilmiş, alanı dışarıdan besleyen bir taşıt ulaşım şeması benimsenmiştir. Yesari Asım Sokak, alanı çevreleyen iki paralel taşıt yolunu geometrik orta noktadan bağlar.

Proje bütününde tasarıma yön veren en önemli parametre, toplam inşaat alanı beklentilerine getirilen yorumdur. Maksimum inşaat alanı verisi ve proje alanının yüz ölçümü dikkate alındığında ortaya çıkan Emsal değeri kaygı vericidir. Metropol ölçeğinde bile tartışma yaratabilecek bu değeri tasarım marifeti ile optimize etmek, kent için hayati önem taşır.

Bu bağlamda ticari işlev koridoru, işletilebilir ticari birim sayısına da katkı sağlayacak şekilde, zemin ve alt zemin katlarda sürekliliği olan bir alışveriş sokağı olarak planlanmıştır. Çift katmanlı “Alışveriş Sokağı” içe dönük ve yaya kullanımına ayrılmış hali ile “Çarşı” tipolojisine dönüşmüştür.

Zemin kat kotunda yer alan galerilerden alt zemin kotuna, yürüyen merdivenler ve asansörler ile sürekli erişim sağlanır. Alışveriş sokağı başlangıç ve bitiş noktalarında kentsel açık ve yeşil alanlar ile buluşur. Özellikle Sarıçay kuşağında yer alan ve proje alanının uzantısı kabul edilen rekreatif alana, sokağın alt ve üst kotundan ulaşılır. Bu sayede yaya hareketleri kesintiye uğramadan, Setboyu Caddesini baypas geçerek kıyı ile buluşur. Setboyu Caddesi ve kıyıdaki açık alan düzenlemesi arasındaki kot farkından istifade edilerek üretilen kent balkonu, Çanakkale Belediyesi iradesinde işletilmek üzere sosyal tesis işlevlerini barındırır.

Alışveriş sokağı boyunca zemin katların efektif kullanımı, yoğunluğu kabul edilebilir seviyelere çekmek için önemli katkı sağlar.

Projenin denge noktasında yer alan mevcut donatı alanları korunarak projeye eklemlenmiştir. Seyfettin Çamoğlu İlköğretim Okulu ve Mecidiye Camiinin tanımladığı meydan, alt zemin kotuna çok işlevli bir amfi ile bağlanır. Yazlık sinema gibi alternatif işlev yüklemelerine açık amfi (Kent Sahnesi), aynı zamanda meydanın altında yer alan Kültür Merkezi’nin girişine yönlenir. Anket sonuçları uyarınca işlevlendirilen Kültür Merkezi, fuaye, çok amaçlı salon, kütüphane, atölye ve derslikleri bünyesinde toplar.

Kent parkı, korunacak ağaç ve ağaç kümelerini kapsayacak şekilde ilköğretim okulundan başlayarak kuzeye doğru uzanır. Böylece meydan çevresindeki donatı alanları ve açık alanlar ile bütünleşir. Tuğsavul Caddesi boyunca sürekliliği korunan ticari koridor anlam kazanır. Donatı alanlarının önünde yer alan karma blok, gabari olarak donatı alanları ile uyumlu şekilde özelleşerek cadde boyunca uzanan monoton cephe ritmini bozar.

Mimari Bağlam

Sosyal konut tipolojisinin en belirleyici özelliği, ekonomik ve hızlı üretilebilir şekilde özelleşmiş modüler içerikler tanımlamasıdır. Bu sebeple üretilecek yapı stoğu için, modern ve çağdaş üslubuyla klasik sosyal konut tipolojisinden ayrışan iki farklı blok tipi önerilmiştir. Alışveriş sokağı etrafında ki yapılar lineer blok tipleri iken, 30 Ağustos Caddesi komşuluğunda ki bloklar, yarı kamusal ve özel açık alan kullanımlarını barındıran avlulu bloklar olarak tasarlanmıştır.

Her blok tipi 5 kat podyum ve podyumlar üzerinden toplamda 9 veya maksimum 13 kata ulaşan yükselen bloklardan oluşur. 5 katlı podyumlar çevre yükseklik değerleri ile oluşan katmana eklemlenir. Yükselen bloklar birbirinin önünü kesmeyecek şekilde, hakim yöneliş esas alınarak podyumlar üzerinde konumlanır.

Proje blok podyumlarında yapılacak kat adedi revizyonu ile maksimum inşaat alanı kapasitesine erişme potansiyelini bünyesinde barındırır. Ancak kent strüktürü ve morfolojisi ölçeğindeki endişeler ve yapılan üç boyutlu testler nedeni ile proje, toplam inşaat alanı bağlamında optimize edilmiştir.

Proje bütününde kamusal, yarı kamusal ve özel alan hiyerarşisi göz önünde bulundurulmuştur. Kentsel açık ve yeşil alanlar arasında ki ilişkiler, yaya geçişleri, avlular, zemin kat bahçe kullanımları ve çatı terasları bu hiyerarşi içerisinde ele alınmıştır.
Zeminde yer alan açık alan kullanımlarına ilave olarak yükselen blokların ve podyumların çatı terasları kat bahçesi olarak değerlendirilmiştir. Amaçlanan yaşam kurgusu, alt katlar da avlular, üst katlarda ise çatı terasları üzerinden komşuluk ve sosyalleşme potansiyellerinin artırılması yönündedir.

Yapı aksları 8mlik ‘Temel Modül-Lego” kabulü üzerinden tasarlanmış, daire tipleri, ticari birimler, sirkülasyon birimleri ve cephe sistemi de bu aks sistemi üzerinden tanımlanmıştır. Öngörülen modüler sistem, hak sahiplerine ayrılan daireler dışındaki daire sayılarında, nicelik olarak yatırımcının beklenti ve öngörülerine cevap verebilecek değişimlere olanak tanıyabilecek esnekliktedir. Zira bütün daire tipleri 8mX7,25m’lik temel modül üzerinden üretilmiş-türetilmiştir.

Cephe sistemi 1m ve katlarından oluşturulmuştur. Böylece yapılacak değişikliklere kolay adapte olabilen, kolay üretilebilir, otopark katlarında maksimum fayda sağlayan esnek ve sürdürülebilir bir yapı tasarımı sağlanmıştır.

PEYZAJ PROJE RAPORU

1. Koruma-Kullanma Dengesi

Proje alanı “Açık Yeşil Sistem” başlığında belirtilen 2 ve 3 numaralı yeşil kuşakların arasında kalmaktadır. Bu kuşaklar proje kapsamında önerilen yeşil koridorlar ve yaya sürekliliği ile birbirine bağlanır.
Sarıçay havzası ve kuşağı, bir gezinti ve rekreasyon koridoru olarak önerilmiştir. Proje kapsamında önerilen açık alan düzenlemesi ve etkinlik iskelesi, alanı alt zemin kat ve zemin kat kotlarından Sarıçay Ekolojik Koridoruna bağlar.

Proje kapsamında düzenlemeye tabi tutulan alan, Sarıçay çevresindeki rekreatif işlevler hariç toplam 93.419 m²’dir. Alan içerisindeki mevcut ağaçların ve ağaç kümelerinin varlığını sürdürebilmelerine özen gösterilmiştir. Alışveriş Sokağı ve avlulu blokların bodrum katlarında önerilen inşaat yüzeyleri, mevcut ağaçların korunabileceği şekilde tasarlanmıştır ve spesifik revizyonlar içerir.

2. Sert Zeminler

Yaya yolları, meydanlar ve açık amfiler sistemli ve düzenli bir şekilde yaya akışını kamusal, yarı kamusal ve özel alanlara hiyerarşik olarak dağıtmaktadır.
Sert zemin kullanımları, yürüme, dinlenme, oturma, seyir, spor ve oyun işlevlerini kapsayacak şekilde ele alınmıştır. Her işlev, amacına göre sert zemin malzemesi ile farklılık gösterecektir. Çeşitli amaçlara göre kent mobilyaları uygun bir şekilde alana dağıtılacaktır.

3. Yeşil Alan Organizasyonu

Yeşil alan organizasyonu da yine kullanım hiyerarşisini gözetecek biçimde ele alınmıştır. Kamusal, yarı kamusal ve özel kullanımlara yönelik ayrı düzenlemeler yapılmıştır. Mevcut ağaç dokusuna ek olarak, alanın işlevsel ve estetik bir kompozisyon çerçevesinde bitkilendirilmesi öngörülmüştür. Ağaçların yaprak dökme / herdemyeşil olma durumları, gölgeleme, gürültü ve rüzgar perdesi oluşturma yetenekleri, mevsimsel geçişlerde renk ve doku değişimleri, çiçeklenme periyodu ve çeşitlikleri gibi özellikleri göz önünde bulundurularak ek te belirtilen türlere yer verilmiştir.

Çalılar, çok yıllık soğanlı/yumrulu bitkiler ve yer örtücüler, ağırlıklı olarak herdemyeşil ve yatay yönde gelişen türlerden seçilmiş; renk, doku, form, koku, mevsimsel değişimler, çiçeklenme periyodu ve çeşitlikleri gibi özellikleri ile öne çıkan, su tüketimi düşük olan bitkilere yer verilmiştir. (bkz. Ek-1)

Kent parkı, alanın komşuluğunda bulunan diğer parklarla fiziksel olarak ilişkilendirilerek, erişimin sürekliliği ve geçirgenlik sağlanmıştır. Avlular, podyum terasları ve çatı terasları, yerleşik kullanıcıların ortak kullanımına ayrılmıştır. Avluların altında yer alan otopark üzerinde 1m bitkisel toprak dolgu, yüzeysel köklü ağaçlar ve çalı tipi bitkilendirme için ayrılmıştır. Avlularda yer alan mevcut ağaçların iz düşümleri, otopark katlarında masif koruma zonları olarak öngörülmüştür. Avlu ve teraslara bakan dairelerin kullanımı için yeşil alanlar bitkisel seperasyonlarla ayrılacaktır. Podyum ve çatı teraslarında bina sakinlerinin ortak kullanımına ait peyzaj uygulamaları öngörülmektedir.

Su öğesi tüm proje alanı boyunca, ayırıcı ve görsel zenginlik-çeşitlilik sağlayan bir unsur olarak ele alınmış, max 20 cm derinlikte reflekte etkisine sahip taşmalı sistem olarak öngörülmüştür.

4. Teknik Altyapı

Yeşil alanlarda kullanılan sulama suyunun en verimli şekilde kullanılması bağlamında etkin bir drenaj ağı ve vejetasyon tabakası öngörülmüştür. Toprak katmanının üst 15-20 cm’ lik kısmı için hazırlanacak geçirgen ve hafif yapılı bir karışım ile toprak yüzeyinde kalan suyun buharlaşması engellenmiş olacak, aynı zamanda çim alan / yerörtücü bitkilerin sağlıklı olarak köklenmesi sağlanacaktır. Bu katmanın altındaki çakıl kesidi, aşağı inen suyun drenaj hatlarına kolaylıkla iletilmesine imkan verecektir. Çakıl katmanının altındaki organik maddece zengin toprak karışımı, özellikle bitki köklerine denk gelen alanlarda, suyu ve topağın nemini muhafaza edecek elemanlarla desteklenecektir. Alanın sulanması, merkezi bir kontrolle otomatik olarak yapılacaktır. Çatılardan ve bahçelerden toplanan yağmur ve sulama suları drene edilerek, tekrar kullanılmak üzere yağmur suyu deposuna aktarılacaktır.
Alanın tamamı gece direkt ve indirekt elemanlarla aydınlatılacak ve aydınlatma kurgusu zonlama esasına göre yapılacaktır. Havuz içlerinde, oturma elemanlarının altlarında lineer aydınlatma ile görsel bütünlük sağlanacaktır.