1. Ödül (ECO.laud), Cumhuriyet Meydanı ve Atatürk Caddesi Çamlıbel Kentsel Tasarım Yarışması

PROJE RAPORU

“Vizyon/ Nasıl Bir Dönüşüm?”

Antik dönemden beri Kilikya bölgesinin en önemli yerleşimlerinden biri olan Mersin kenti, farklı medeniyetlerin biriktirdiği tarihi mekânlar ve doğal çevrenin oluşturduğu çok katmanlı yapısıyla “SEDİMANTER” bir kenttir. Balıkçı barınağından başlayan kentleşme serüveni liman kenti, ticaret kenti, deniz kenti olarak süregelmiş, kentin geçmişten günümüze değişen dinamikleri bu katmanların izlerini silikleştirmiştir. Tasarım bu katmanlaşmayı ortaya çıkararak Bu Katmanlaşma İçerisinde Günümüz Vizyonuyla “Yer Edinme” amacı taşır.

Proje alanı içerisinde yer alan Atatürk Caddesi bölümü geçmişte ticaret amaçlı gelen varlıklı ailelerin yaşam alanı olurken, Cumhuriyet Meydanı bu ailelere hizmet eden sosyal ve kültürel mekanları barındırır. Bir taraftan kentte yeni liman yapımı ve limanla bütünleşen Gümrük Meydanı gibi odakların işlevlerini yitirmesi, diğer taraftan yeni AVM yapımlarıyla alan ticari potansiyelini kaybetmiştir. Bu değişim Atatürk Caddesine de yansımış, hızlı ve çarpık yapılaşma ile kentin kendine/kimliğine yabancılaşma durumu alanda parçalanmalara neden olmuştur. Bu parçalanmalardan biri de kent strüktüründe Uray Caddesi ve devamındaki Atatürk Caddesi ekseninde oluşan ana omurga üzerinde gerçekleşmiştir. Aks üzerindeki Gümrük Meydanı, Yoğurt Pazarı, Cumhuriyet Meydanı ve Aşıklar Parkı gibi birbirini besleyen işlevlerin ötesinde “KOPUK” mekanlara dönüşmüştür. Hızlı büyüyen ve değişen kent için bu omurgayı bir arada tutan disklerde (odaklarda) ve bağlarda (sokaklarda) yaralanmalar ve kırılmalar olmuştur ki; bu alanlarda “HİSSİZLEŞME” başlamıştır. Çalışmada kaybolan kimlik değerlerini ortaya çıkararak Mersin kentinin sahip olduğu doğal, yapay ve zamanın biriktirdiği kültürel kimlik öğelerini alanda tekrar yaratarak zayıflayan “YER HİSSİNİ” güçlendirmek amaçlanmıştır.

Zp I ZENGİN POTANSİYEL (Güçlü Yönler – Fırsatlar)

zp.1I ZENGİN SOSYOKÜLTÜREL MİRAS & COĞRAFİ KİMLİK KIYI& LİMAN KENTİ: “MERSİN”

“Kentin Kimliğini Pekiştiren, Sosyal ve Fiziki Dokusunu Oluşturan Doğal ve Yapılı Çevre Unsurları” (Zengin coğrafi yapı, Uzun kıyı şeridi, Tarihsel Derinlik, Çok katmanlılık, Üretim ve Miras kimliği ve diğerleri) başlı başına büyük bir potansiyel değer taşımaktadır.

zp.2I ANA ODAK, BELLEK MEKÂNI: “CUMHURİYET MEYDANI”

Cumhuriyet Meydanı; “Karşılaşma, Kavuşma, Yaşama, Toplumsallaşma, Etkileşim, Öğrence, Eğlence, Sosyalleşme, Performans, Kaçış, Çokluk Mekânı, Çekirdek Mekân” olarak odak, anlamsal ilgi noktası olma özelliğine sahiptir.

zp.3I KENTSEL KORUMA ile YENİDEN CANLANDIRMAYI TETİKLEYİCİ ROLÜ

Hızlı kentleşmenin yorduğu/ yıprattığı birçok yerleşim birimini bağlama işlevi, alana “Kentsel Açık Alanların Korunarak Yeniden Canlandırılması adına Öncü Olma& Dönüşümde Domino Etkisi Yaratma” potansiyeli sağlar.

zp.4I HEM “KIYI” HEM “MEYDAN” YENİDEN BÜTÜNLEŞME

Meydan, sunduğu eylem ve deneyim çeşitliliğinin yanı sıra, “Bitişiğinde Yer Alan Kıyı Alanının Kente Kattığı Estetik Değer ve Karakter (Kimlik)” aracılığıyla gerçek manada anlama kavuşacaktır.

Ae I AKSAKLIK & EKSİKLİKLER (Önemli Sorunlar / Problemler)

ae.1I OKUNAKSIZ ÇEVRE& TEKTİPLEŞME, MEKÂNSAL ORYANTASYON BOZUKLUĞU

Kentin fiziksel, işlevsel ve sosyal potansiyeli çeşitlilik arz etse de, “Karışıklık (Çakışma) Noktalarının Sistematize Edilmemiş Olması, Sokak ve Meydanın Etkin Kullanımını Desteklemeyen Mevcut Kullanımlar” yaya akışını engelleyen, bütünsellikten uzak süreksiz, tanımsız, çok parçalı alanların oluşumunu tetiklemiştir.

ae.2I KIYI İLE KENT, KENTLİ ARASINDAKİ ETKİSİZ & GÜVENSİZ BAĞLANTI KORİDORLARI

Yaya hareketleri ve yoğunluğu araştırma incelemesi, “Kıyı Alanıyla İlişkili Tarihi Kent Merkezi ve Yakın Çevresinin Omurgasını Oluşturan Cadde ve Sokakların (Özellikle Atatürk, Uray Cd.) Yatayda ve Düşeyde Görsel ve Mekânsal Süreklilik Göstermediğini” net bir biçimde ortaya koymaktadır.

ae.3I FİZİKSEL EŞİK BASKISI& KESİNTİYE UĞRAYAN YAYA DOLAŞIMI

Fiziksel ve Mekânsal Eşiklerin (taşıt yolları, park halindeki araçlar, kot farkları, bariyerler vb gibi doğal ve yapay eşikler) Baskısı Altında Kesintiye Uğrayan Yaya Dolaşımı bölgede kamusal dış mekân kalitesini ciddi oranda düşürmüştür.

ae.4I ÖRTÜLÜ KİMLİK & POTANSİYELİNİ GERÇEKLEŞTİREMEME

“Cadde, Meydan ve Kıyı Kenarının Turistik, Rekreatif, Tarihi, Kültürel ve Doğal Potansiyelini Açığa Çıkaran”, nitelikli kamusal mekânlar ve aktiviteler açısından yoksun kalması oldukça dikkat çekicidir.

ae.5I MEYDAN NEREDE ? KLİMATİK FAKTÖRLERİN ETKİSİ

“Geniş Tanımsız Boşluklar, Konforsuz Kullanım Alanları, Isı Adası Etkisi Ortaya Çıkartacak Beton, Asfalt vb. Yüzeyler”, bölgedeki kentsel açık mekanların ana karakterini olumsuz manada biçimlendiren en önemli unsurdur.

Çp I ÇÖZÜM PAKETİ (Çözüm Yolları & Yöntemleri)

çp.1I BAĞLANTILARI İLİŞKİN KILMAK&SOKAK& ETKİLEŞİM ALANLARININ BÜTÜNLEŞİK PLANLAMASI

Proje, kent belleğinin pekiştirilmesi, kent kimliğinin korunması adına “Geçmişin Kültürel Birikimini Geleceğe Taşıyan, Düşeyde ve Yatayda Birbirini Takip Eden Bir Dizi Kamusal Alan/ Yaşayan Bir Organizma” oluşturma isteğindedir.

çp.2I BAĞLANTILARI ANLAMLANDIRMAK&FONKSİYONEL KENTSEL KORİDORLAR

Proje, kentin biçimini oluşturan bileşenler olarak sokak, açık ve yeşil alan sistemlerini “Tarih, Kültür/Sanat, Kültürel Peyzaj, Nefes Koridorları” aracılığıyla anlamlandırır.

çp.3I “İM”LER OLUŞTURMAK, TOPLAYICI (Düğüm/Odak) & YÖNLENDİRİCİ (İz)

Proje, “Araç Olarak Kullandığı İmgeler” vasıtasıyla “Okunaksız Çevre” problemine çözüm üretmeyi ve “Düğüm, Köşe Noktalarını Kamusal Sanatı Vurgulayan Fırsat Köşelerine” dönüştürmeyi hedeflemiştir.

çp.4I TOPLUMSAL EŞİTLİK& MEKÂNSAL FARKLILIK/ÇEŞİTLİLİK

Proje, “İNSAN& MEKÂN Diyaloğunu Herkes İçin Zenginleştirmek Adına” kente estetik değer ve karakter katan, turistik, rekreatif, tarihi, kültürel ve doğal potansiyelin Kentli Yaşamına Entegre Edilmesini sağlar.

p.5I ÇEVRE ve ENERJİ KORUNUMU DOĞRU MALZEME SEÇİMİ

Proje tasarımında Ağaçlandırma,Ekolojik Onarım, Doğal Materyal kullanımı esas alınmıştır.

Fit I FİZİKSEL İZ TAKİBİ

Ana Veri Kaynağı: Kullanıcıların Taşınabilir GPS Alıcılarıyla Kaydettikleri İzler

fit.1I YÖNTEM “Kullanıcı Ağı Kurgusu” irdelenirken kişisel gözleme dayalı olarak yapılan çalışmaların yanısıra dijital çağın gelişimlerine paralel değişen analiz yöntemlerinden; “Konuma Duyarlı Teknolojiler, İnsan Egzersizlerini Takip Etmek İçin Kullanılan Web Tabanlı Programlardan” faydalanılmıştır.

Kentsel Omurga Üzerinde Odak ve Bağlantıların Belirlenmesi;

Kentin yoğun kullanılan yaya aksları günümüzde kullanımı yaygınlaşan GSM izleri üzerinden şematize edilmiş yerinde yapılan gözlemlerle çakıştırıldığında alanın önemli odakları ve bağlantıları belirlenmiştir. Belirlenen bağlantıların ve odakların sokağın tarihi yapılarıyla olan Kilise, Şaşati Evi, Emniyet Müdürlüğü Lojmanı ve Banka Binasının konumuyla çakışmış olması belirlenen odak noktalarının kendi simgelerini tarihin izleri üzerinden tanımlamıştır.

Kb I KENT BÜTÜNÜ

kb.1I KENTSEL BAĞLAM

Mersin kenti için Latin Ortodoks Kilisesi ve Katolik Kilisesi arasında başlayan kentsel oluşum, günümüzde kentin doğal sınırı olan Müftü deresinin karşısına geçmiştir. Bu fiziksel gelişim yanında Uray Caddesi’nin yeniden düzenlenmesi, Milet Bahçesinin yapılması ve sahilde tasarlanan yeşil alanlar, Cumhuriyet Meydanı ve Atatürk caddesini önemli bir geçiş alanına dönüştürmüştür. Tasarımda Cumhuriyet Meydanı ve Atatürk Caddesinin kentte üstlendiği bu “BAĞLAYICI” rolün gerek fiziksel gerekse işlevsel açıdan desteklenmesi hedeflenmiştir.

kb.2I YAYALAŞTIRMA

Atatürk Caddesi kent merkeziyle bağlantısı olan ve yürüme mesafesinde ticaret, kültür, rekreasyon, yeme içme imkanları sunan, yayalaşma potansiyeli yüksek bir alandır. Alanın yayalaştırılması bir taraftan insanların fiziksel olarak hareket etmesiyle kent nüfus sağlığında yaşanacak olumlu yöndeki değişiklikler yanında unutulan “Sokak Kültürü”nü canlandırması diğer taraftan alanın turizm potansiyeli yüksek Mersin kenti için turistlerin çekim noktası haline getirilmesi için önemli görülmüştür.

Bu amaçla yayayı sınırlardan kurtararak ona hareket özgürlüğü ve mekânı keşfetme olanağı sağlamak adına yürünebilir kent özelliğini kent yaşamının içine yerleştirerek kullanıcının kentte geçirdiği sürenin arttırılması hedeflenmektedir. Ayrıca alanda hem kentin eski fotoğraflarında yer almış hem de günümüzde sağlıklı, güvenli, ekonomik, doğa dostu ve erişilebilirlik açısından son derece kullanışlı bir ulaşım türü olan bisiklet kullanımına olanak sağlanmıştır.

Atatürk Caddesinden gelen bisiklet yolu öncelikle Müftü Deresinin sonuna kadar devam ettirilerek yeni millet bahçesiyle bağlanmış, meydan yönünde ise direk Uray caddesine aktarılmıştır. Ayrıca bisiklet yolu kilisenin önünden geçen 4302 yolu sahile bağlanmıştır. Doğu ve batı eksenindeki bu iki aks sahilde yeni millet bahçesi, Atatürk Caddesi, Cumhuriyet Meydanı ve sahil arasında bir ring oluşturmuştur.

Yaya yolu ve bisiklet yolunda hem yayanın hem de bisiklet kullanıcısının sokak algısını arttırmak ve sokak yaşamına katmak için kırımınlar ve farklı yönelmeler yapılmıştır. Bu düzenleme sokağın her iki yüzünde grup yeşiller, tekil oturma birimleri gibi zengin işlevsel alanlar oluşumunu desteklemiş ve sokak üzerinde ticari birimler açısından mekânsal eşitlik sağlamıştır.

kb.3I YOLLAR VE BAĞLANTILAR

Alanın taşıt yükü yataydaki İnönü Caddesi ve Silifke Caddesine düşey bağlantılarla aktarılmıştır. Erişebilirlik açısından bir tarafta AVM’nin işlev değiştirerek kapalı otoparka dönüştürülmesi diğer uçta ise askeri lojmanlarının karşısındaki yeşil alanın altı kapalı otopark olarak önerilmiştir. Ayrıca Atatürk Caddesi boyunca yayalaştırılan alanda gerektiğinde taşıt kullanımına hizmet verebilecek emniyet şeridi oluşturulmuştur. Tıp merkezin olduğu bölümde Cengiz Topel Caddesi bağlantısında taşıt kullanımı korunmuştur. Atatürk Caddesinin sonunda yer alan Müftü Deresinin karşısına ve özellikle Yeni Millet Bahçesine ise köprüyle bağlanılmıştır.

P I PLANLAMA/ MEKÂN TASARIMINA İLİŞKİN KARARLAR

p.1I YENİDEN İŞLEVLENDİRME

Şaşati Evi, günümüzde kreş olarak kullanılan ve halk belleğinde Micky Mouse olarak yer edinmiştir. Yapı yine çocuklara özel fakat daha fazla katılımcıya hizmet etmesi amacıyla “Çocuk Kütüphanesi” olarak yeniden işlevlendirilmiştir. Böylece bir taraftan yapının kollektif bellekteki yeri korunmuş diğer taraftan ise çocukların mimari açıdan zengin ve tarihi bir yapıyı deneyimleyerek koruma bilincine sahip olmaları hedeflenmiştir.
Emniyet Müdürlüğü Lojmanları bale, dans ve müzik kurslarının, Banka Binası ise resim ve heykel atölyelerinin olduğu çeşitli kursların verildiği kentin sanat ve kültürel yapısını destekleyen bir alan olarak kullanılması hedeflenmiştir. Ayrıca, bu iki bina arasındaki yapı Emniyet Müdürlüğü Lojmanları ve banka yapılarındaki sosyal etkinlikleri devam ettiren ve bağlayan bir kurguda dış mekân açılabilen sergi, gösteri gibi olanaklar sunan çok amaçlı bir ortak bir mekan olarak tasarlanmıştır.

p.2I SOKAK BÜTÜNÜNDE ÖNERİLEN İŞLEVLER

Sokak bütününde önerilen işlevlerde alanı uzun süre kullandırma niyetiyle “İşlev Çeşitliliği Sunmak ve Dışa Açık Kaliteli Mekanlar Yaratmak” hedeflenmiştir. Ayrıca “Kentliyle-Dış Mekan Arasındaki Arayüzlerin Arttırılması”, böylece kentliye kenti daha çok yaşama şansı kazandırmak istenmiştir.

İşlev dağılımında kullanıcı açısından dikkat çekici olan ve tarihi yapıların algılandığı noktalarda yeme içme amaçlı ticari yerler önerilmiştir. Aşıklar Parkında ise kültür-sanat-rekreasyon ve ticaret olanaklarının sunulduğu çekim noktası olması hedeflenmiştir. Bu alanda dinlenme, eğlenme, kitap okuma, yeme içme gibi farklı işlevler bir arada sunulmuştur.

Alan temelde 5 bölüme ayrılmıştır:

İlk bölüm olan Atatürk Caddesiyle Cumhuriyet Meydanının buluştuğu 4302 nolu yol boyunca turistlere yönelik yöreye özgü eşyaların satıldığı ticari dükkanlar, gezi turları düzenleyen ofisler, konaklama ve araç kiralama ofisleri, yeşille ve deniz manzarasıyla buluşan köşe dükkanlarında ise yeme-içme amaçlı ticari dükkanlar tasarlanmıştır.

2. Bölümde yeme içme ve satış birimlerinden oluşan ticaret ağırlıklı bir işlev planlanmıştır. Özellikle Şaşati, Aşıklar Parkı ve Emniyet Müdürlüğü gibi tarihi yapıları gören köşe dükkanlarda yeme-içme amaçlı ticari birimler düzenlenmiştir. Mevcut AVM işlev değiştirerek kapalı otopark olarak İnönü caddesinden bağlantılı bir şekilde planlanmıştır.

Aşıklar Parkını da içine alan 3. bölümde kültür-sanat-rekreasyon işlevleri bir arada olup alanda kitap kafeler yeme içme birimleri planlanmıştır. Bu alandaki işlevler düşeyde de devam ettirilerek ara sokaklarla sahile ve yoğun yapılaşma alanlarına sızdırılarak kullanıcı belleğinde yeri olan yoğun kullanılan balıkçı barınağıyla, sahille ve kentin diğer alanlarıyla bağlantısı sağlanmıştır. Parkta geçmişin izleri korunarak yoğun yeşilin var olduğu bir kurguda bir taraftan müzik sesleriyle ve sanat etkinlikleriyle iç içe olduğu, yaşayanlar ve turistler açısından sunduğu işlev çeşitliliği ve kaliteli mekanlarıyla uzun süre kullanımın olduğu bir çekim noktası oluşturulmuştur.

AŞIKLAR PARKI – “Doğada Sanat “

Aşıklar Parkı kollektif bellekte özel bir yeri olmasına rağmen günümüzde parçalanmış bir şekilde ve sınırları okunamayan otopark alanı olarak kullanılmaktadır. Parkta “yerin kimliğinin/karakterinin iadesi” hedeflenmiştir. Bu amaçla parkın geçmişteki fiziksel izleri korunmuş ve ağaçlarla çevrelenmiş güçlü yeşil sınır etkisi yeniden oluşturulmuştur. İşlevsel açıdan geçmişteki yoğun yeşil alan içinde dinlenme işlevi günümüzde de devam ettirilmiştir. Alana katılacak yeni mekânsal zenginlikler parkın çevresinde yapılan yeni düzenlemelerle sağlanmıştır.

Banka binası, Emniyet müdürlüğü lojmanlarına yüklenen kültür sanat bölümüyle Aşıklar Parkı arasında çeşitli konserlerle ve sergi gibi sanatsal etkinliklerle dışarı açılan “Doğa ve Sanatın Birbiri İçine Geçtiği” özel mekanlar oluşturulmuştur. Parkın sahil tarafında ise halkın ürettiklerini ve yetiştirdiklerini satabileceği satış ve yeme içme birimleri, kitap cafeler gibi ticareti destekleyen mekanlar önerilmiştir. Ayrıca bu alandan sahile bağlantı kurulmuş bu bağlantıda iç bölgelere kadar önerilen bu işlevler devam ettirilmiştir. Böylece Aşıklar Parkının “Yeşil ve Sanatın” iç içe geçtiği, zengin işlev olanakları ve mekân zenginliğiyle hem yaşayanların hem de turistler için “çekim noktası” oluşturulması hedeflenmiştir.

Hastaneden Askeri alana kadar olan 4. bölümde alışveriş ve yeme içme birimlerinden oluşan ticaret ağırlıklı işlevler verilmiştir. Böylece ticaretin cadde boyunca süreklilik sağlamasıyla kentin Müftü deresine kadar aktif bir kullanımının olması hedeflenmiştir. Eğitim yapılarının yoğunlaştığı Müftü deresine kadar olan son bölümde ise öğrencilerin kullanımına uygun kitap kafeler, yeme içmeden oluşan ticari birimler önerilmiştir.

Proje Referansları:

BELGE Z.S., 2012. Increasing Walkability Capacity of Historic City Centers: The Case of Mersin, Master Of Science in Urban Design, Middle East Technical University, Ankara.

Ünlü, T.S., 2007. 19. yüzyılda Mersin’in kentsel gelişimi, Mersin Üniversitesi , Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin.

ÜNLÜ T. S.,2009. Bir İskeleden Liman Kentine Doğu Akdeniz’in Önemli Bir Limanı Olarak On Dokuzuncu Yüzyılın İkinci Yarısında Mersin’de Mekansal Gelișim, Planlama Dergisi 3-4 s.5-26

Ünlü, T.S., 2016. On Dokuzuncu Yüzyıldan Yirminci Yüzyıla Doğu Akdeniz Liman Kentlerinde Mekanın Dönüşümü: Volos, Patras ve Mersin, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.

https://tr.pinterest.com/pin/476677941814927662/

https://tr.pinterest.com/pin/476677941814179864/

https://tr.pinterest.com/pin/476677941812865976/

https://tr.pinterest.com/pin/476677941812668325/

https://tr.pinterest.com/pin/476677941807267055/

https://tr.pinterest.com/pin/476677941806535311/

https://tr.pinterest.com/pin/476677941791968410/

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/1324798261064628

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/1148900108654445

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/964995250378266

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/950154461862345

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/891691777708614

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/891213421089783

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/852244131653379

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/784931485051311

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/613956238815504

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/594238420787286

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/1494371457440640

https://www.facebook.com/eskimersin/photos/827010340843425

https://tr.pinterest.com/pin/476677941790196082/

http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?p=4002948

https://tr.pinterest.com/pin/476677941785523723/

http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=27299&start=10

http://dundenbugunemersin.blogspot.com/2007/09/eski-mersin.html

http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=27299&start=825