1. Ödül, Ege Bölgesi (Denizli), 7 İklim 7 Bölge – Mahalle Ulusal Mimari ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması

MİMARİ TASARIM RAPORU

Giriş

Tarih boyunca insan toplumlarını etkileyen temel ekonomik, sosyal ve çevresel süreçlerin gerçekleştiği merkezler olan kentler, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, hızla büyümeye devam etmektedir. Kadim Roma’dan beri 19. yüzyılda nüfusu bir milyonun üzerine çıkan ilk kent ünvanını alan Londra, bugün çoğu Çin’de bulunan 414 kentle aynı ünvanı taşımakta, bu sayının önümüzdeki 35 yıl içerisinde 1000’i geçmesi öngörülmektedir. Kentleşmenin mevcut kent planlama ve yönetim kapasitelerinin yetişemeyeceği bir hızla devam etmesi, bir yandan doğal kaynakların, tarımsal, ormanlık ve sulak alanların hızlı bir dönüşüm süreci ile tehdit edilmesine, diğer yandan kentlerin yoksulluk, eşitsizlik, işsizlik, altyapı ve hizmet sektöründe yetersizlik, trafik karmaşası, suç, şiddet ve hastalık gibi pek çok sosyal, ekonomik ve çevresel problem için potansiyel birer merkez haline gelmesine neden olmaktadır.

Kentleşme ve kentsel sorunlara çare bulma arayışları, ilk kez 1987’de, Brundtland Raporu’nda ortaya konan sürdürülebilirlik kavramının kentlere uygulanması çabalarını doğurmuştur. Günümüzde birbirlerine yakın anlamlar ifade eden sürdürülebilir kentler, sürdürülebilir kentsel gelişme, sürdürülebilir insan yerleşimleri, eko-kentler, yaşanabilir kentler, yeşil kentler gibi kavramlar bu çalışmalar sonucu ortaya çıkan kavramlar olmuştur. Sürdürülebilir kent süreklilik içinde değişimi sağlamak amacıyla, sosyoekonomik çıkarların çevre ve enerji ile ilgili kaygılarla uyumlu hale getirildiği kenttir. Günümüzde güvenli su kaynaklarından, uygun barınma şartlarına, istihdamdan yaşam kalitesi ve katılıma kadar tüm kavramlar sürdürülebilir kentleşme içerisinde değerlendirilmektedir.

Bölge, Tarihçe, Yapı

Denizli, Anadolu Yarımadasının güneybatı, Ege Bölgesinin doğusunda yer almaktadır. Ege, İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit durumundadır. Denizli ilinin, her üç bölge üzerinde de toprakları vardır. Doğudan Burdur, Afyon, batıdan Aydın, Manisa, kuzeyden Uşak, güneyden Muğla illeri ile komşudur. Denizli’de, Ege Bölgesinde olmasına rağmen, iklim olarak Ege Bölgesi’nin iklimi tamamen görülmez. Kıyı kesimlerinden iç bölgelere geçit yerinde olduğundan az da olsa iç bölgelerin iklimi hissedilir Esasen Denizli, iklimi yönünden İç Anadolu Bölgesine yakın değerler vermektedir.

Tasarım alanı, yoğun eğimin hâkim olduğu, manzara yöneliminin batı olduğu bir noktadadır.

Bu veriler Ege bölgesi iklimsel verileri ile birleştirildiğinde, Ege Bölgesine ait İmbat etkisi altında kaldığı öngörülmektedir. Geçmişten günümüze kent planlamasında önemli bir yeri olan rüzgâr faktörünün kent planını en çok etkilediği bölgelerimizin başında Ege Bölgesi gelmektedir. Bu bölgenin kentsel planlama geçmişi incelendiğinde özellikle sıcak yaz mevsiminde denizden karaya esen rüzgâr olan İmbatın kent planını yönlendirdiği görülmektedir.

Mahalle Kavramına Yönelik Yaklaşımlar – Tema

Ege iç kesimleri, Denizli ve Denizli ile ilgili yerel ve mahalle konseptine örnek teşkil eden tarihi Buldan ilçesi gösterilebilir. Dolayısıyla makro ölçekten mikro ölçeğe inildiğinde, Buldan kent dokusunun “Girift Yapısı” mahalle tasarım ile “Geçmiş-Gelecek temasına” yön verecek yerel ve tarihi verileri bulundurmaktadır.

Denizli iline bağlı olan ve kuzeybatısında yer alan Buldan ilçesi, Ege Bölgesi’nin güneyindedir.

Yerleşmenin geçmişi, M.Ö. II. yüzyılda kurulduğu sanılan ve Antik Çağ’ın önemli uygarlık merkezlerinden biri olan Tripolis kentine uzanmaktadır.

Buldan ve çevresinde gelişmiş olan dokumacılık zanaatı ve yörenin fiziksel özellikleri (topoğrafya, bitki örtüsü vb.) yöresel kültürü ve geleneksel konut mimarisini biçimlendiren ana damardır. Buldan geleneksel yerleşim dokusu, kent merkezinin zaman içerisinde gösterdiği değişim ve gelişime karşın bütünlüğünü genel olarak devam ettirmektedir.

Buldan’ın tarihi kent dokusu çoğunlukla büyük yapı alanlarından oluşmaktadır. Büyük yapı adalarında içte kalan parsellere ulaşım geleneksel Türk kentlerinde çok sıklıkla görüldüğü gibi çıkmaz sokaklarla sağlanmaktadır. Yerleşimin yamaçta kurulmuş olması çıkmaz sokakların varlığı, parsellerin bir hizada olmayışı perspektif açısından zengin ve organik bir kent dokusu oluşturmuştur

Bu veriler ışığında tasarımda mahalle kavramına yönelik yaklaşımımız;

• Zamanla kaybolmaya yüz tutan işlevlerin ve ilişkilerin günümüz koşullarına göre yeniden canlandırılarak yaşatılması, sosyal hayatın ve sosyal ilişkilerin kurulacağı mekânların kurgulanarak bir mahalle kavramsal yaklaşımının ortaya konulması;
• Kent imgesine, kimliğine ve yaşamına olumlu katkı sağlayacak özgün ve kimlikli bir mahallenin kurgulanması;
• İnsan ölçeğinde, yaya erişimini ve karma kullanımı esas alınması;
• Geleneksel değerlere ait yaşam tecrübesi sunulması;
• Farklı kültür, inanç, yaş, meslek ve gelir gruplarının bir arada yaşadığı ve bir topluluk duygusunun öne çıkarılması;
• Kentsel doku mirasına ait izler ile özgün mimari ve kentsel dinamikleri esas alınması;
• Sosyal ve kültürel ilişkilerin, komşuluk ilişkilerinin modern hayatın gereklilikleri ve teknolojilerine göre yeniden ele alındığı, biçimlendirildiği ve bu doğrultuda mahalle ölçeğinde sosyal ve kültürel mekânları kurgulanması;
• Özgün bir tasarım dili oluşturarak tarihi ve doğal yapıyla uyum sağlanmasıdır.

Bu yaklaşımlar üzerinden, gerek yapıların iç içe olabildiği, gerek farklı kotlarda teraslamalar ile ayrışabilen ve mahremiyet sağlayan, farklı tipoloji kurgusu ile farklı kesimlere hitap eden, gerekse girift yerleşkesi ile komşuluk ilişkilerini birinci plana koyan karşılaşma ve bütünleşme yaratan sürpriz mekânlara sahip tasarımlar sağlanmıştır.

Kentsel Yaklaşım

Kentsel yaklaşım olarak Ege Bölgesi makro ölçeğinden, Denizli, Pamukkale, Buldan ve Yeniköy mikro ölçeğine daralarak giden bir tasarım anlayışı benimsenmiştir. Kültür aksı önerisi üzerinden, BULDAN EVLERİ, PAMUKKALE TRAVERTENLERİ, HİERAPOLİS, TRİPOLİS ANTİKK KENTLERİ dikkate alınarak alan ile bütünleşen bir kentsel anlayış önerisi getirilmiştir.

Bu bağlamda alan kurgulanırken kültürel aks, kent dokusu yanı sıra Büyük menderes nehri ve ovası ile ilgili oluşturulan yorum da tasarıma eklenmiştir. Mevcut köy ve yapı dokuları Büyük menderes ovasında yer alan noktasal oyuklar olarak ova ile bütünleşmeyen bir plansız yapılaşmanın

Ürünüdürler. Yarışma alanına olan yaklaşımımız, ovayı ve yeşili içerisine alan ve topoğrafya ile bütünleşen bir kentsel yaklaşım kurgusunu önermektedir.

Konut Dokusu

Geçmiş – Gelecek teması üzerinden, EGE Bölgesi tarihi yapı dokuları, Buldan, Kuşadası ve Şirince örnekleri üzerinden incelenerek öneri mekânsal tasarım ve plan anlayışına aktarılmıştır. Konut dokusu bağlamında kentsel yaklaşım üzerinden alınan kararlar yapı tipleri ve plan çözümlerinde de karşılık bulmaktadır. Yapı tipleri olarak, müstakil 2 katlı ve 3 ile 4 katlı apartman blok tiplerinden oluşan girift yerleşke ve konut dokusu, sosyolojik olarak da farklı kesimlere hitap edebilecek ve birlikte yaşama olgusunu güçlendirecek bir anlayışın sonucudur.

Geçmişten gelen ve geleceğe aktarılması yarışma bağlamında önerilen, bahçe-taşlık-sofa ve açık sofa mekan kurguları, çağdaş konut anlayışı üzerinden yeniden yorumlanmış ve değerlendirilmiştir.

Peyzaj Mimari Yaklaşımı

Mahalle ölçeğinde açık sistem bir peyzaj kurgusu tasarımın ana hedefi olmuştur. Açık sistem öngörüsü üzerinden omurga rekreatif alanın yeşil etkisi, parsel ölçeğinde avlu/çeper düzeninde devam ettirilmiş ve yapı ölçeğinde de balkon/teras/kat bahçesi kullanımları ile zenginleştirilmiştir.

Yaya yolları, meydanlar ve açık amfiler sistemli ve düzenli bir şekilde yaya akışını kamusal, yarı kamusal ve özel alanlara hiyerarşik olarak dağıtmaktadır. Sert zemin kullanımları, yürüme, dinlenme, oturma, seyir, spor ve oyun işlevlerini kapsayacak şekilde ele alınmıştır. Her işlev, amacına göre sert zemin malzemesi ile farklılık gösterecektir. Çeşitli amaçlara göre kent mobilyaları uygun bir şekilde alana dağıtılacaktır.

Mahalle bütününde sağlıklı ve ekolojik bir çevre oluşturma prensibiyle projelendirme yaklaşımı ele alınmış, yapısal peyzaj projelerinde de bunu destekleyici kararların alınması öngörülmüştür.

Sürdürebilirlik

Mahalle konsepti ve Geçmiş- Gelecek teması ile ekolojik bir kentsel tasarım planı kararına göre gerek yerleşke gerekse tahsis alanı ölçeğinde sürdürülebilir yaklaşım ilkelerinin ana hatları çizilmektedir. Kentsel yaklaşım üzerinden başlayan ve mahalle ve konut ölçeğinden devam eden sürdürebilirlik anlayışı, mekân kurgusu, açık-yarı açık alan tasarımları ile bütüncül bir anlayış üzerinden ele alınmıştır.

Kentsel yaklaşım ve ulaşım kurgusu olarak insan öncelikli, yaya ulaşımını öncelikli olarak ele alan, bisiklet yolları ve hafif raylı sistem üzerinden desteklenen bir öneri getirilmiştir. Tarihsel süreç içinde iklimsel veriler doğrultusunda gelişen geleneksel konut mekân kurgusu, tasarımda ana unsur olarak ele alınmış ve pasif iklimlendirme açısından değerlendirilmiştir. Yapı malzemelerinde çevreci, yenilenebilir, sağlıklı, bakımı ve temini kolay malzemeler önerilmektedir.