1. Ödül, Erzurum Yakutiye Eğitim Kampüsü Proje Yarışması

Yakutiye,
Erzurum’un merkez ilçesidir.

Karasal iklimin etkisinde, Türkiye’nin en yüksek ve en soğuk illerinden biri olan Erzurum’da, yaklaşık 8 ay süren kış mevsimi boyunca; güneybatıdan esen rüzgar, soğuk hava, kar ve buz, dış mekanlar için zor şartları beraberinde getirir.

Arsanın konumu,
Kentsel yerleşim alanının sınırında yer almakla birlikte, komşu parsellerinde yoğun yapılaşma mevcut değildir. Arsa, kent yerleşimine, yani güneydoğuya doğru yükselen düzenli eğime sahip ve hakim rüzgar yönü güneybatısıdır.

Yakın çevresinde, kampusu ve kampusun amacı olan eğitim işlevini olumsuz etkileyecek yüksek yapılar, trafik ve gürültü kirliliği sorunları gibi somut veriler ve yapılaşma olmaması, kampusun, çevresiyle barışık bir yerleşim olarak kurgulanmasına olanak vermiştir. Bu bağlamda kent merkezi ve kentsel yerleşim alanları zaman içinde genişlerken, kampusun, çevresi için de sosyal ve yapısal anlamda önemli bir veri olması kaçınılmazdır.

Arsaya ulaşım,
Kentsel yerleşimin yoğunlaştığı güneydoğu yönünden, kuzeye doğru ilerleyen, arsa sınırından geçen yol üzerinden gerçekleşmektedir.

Liselere ait bir eğitim kampusu projesi ele alınırken öncelikli amaç,

– Öğrencilerin eğitim ve öğrenimlerinde daha yaratıcı yaklaşımlara olanak tanıyan,
– Öğrenimlerinin yanında, performanslarını ve yaratıcılıklarını da geliştirmeye yönelik tüm spor ve kültürel aktivitelerini gerçekleştirebilecekleri,
– Mesleki gelecekleriyle hayatlarına yön verecekleri yaş aralığında, kendilerini keşfederek tanıyabilmelerine olanak veren, kendilerini daha etkin gösterebilecekleri,
– Araştırmacı yönlerini geliştiren, merak eden, sorgulayan, kendini aktif olarak ifade etme becerisi kazanan bireyler olarak yetişmelerine imkan tanıyan,

Sosyal ilişkileri kurma olanaklarına sahip ortak “paylaşım” alanları ile desteklenmiş, yaşayan mekanların kurgulandığı bir yerleşke tasarlamaktır.

10.000 öğrencinin eğitiminin sağlandığı lise kampusu da; yukarıda amaçlanan tüm etmenler dikkate alındığında, kent ölçeğine taşınarak, kentin ve kentlinin de dahil olduğu bir kurguya dönüşmektedir.

Hedeflenen; gerek yerel, gerek ulusal ya da uluslararası etkinliklerin merkezi olarak eğitimi, sporu ve kültürel faaliyetleri buluşturan, geliştiren, destekleyen sosyal kullanım potansiyeline sahip bir kentsel mekan oluşturmaktır.

Tasarım sürecinde;
Yoğun ihtiyaç programının zamansal ve işlevsel olarak değişkenlikler gösterebileceği dikkate alınarak, “esnek” kullanıma cevap verebilen ve “bağımsız” işleyebilen “modüler” bir yaklaşım izlenmektedir.
Öğrencilere, sadece eğitim sezonu süresince 9 ay gündüz saatlerinde eğitim veren kampusun, sosyal alanlarını bağımsız kullanımla kente kazandırmak amaçlı bir kurgu izlenecektir.
Böylece; önemsenecek miktarlarda yatırımların yapıldığı, eğitim sezonu dışında terk edilmiş hayalet mekanlara dönüşen yapıların, kentsel yaşamın bir parçası olarak toplumsal ilişkilerin kurulduğu yaşayan alanlar olması hedeflenmiştir.

Arsaya yerleşimin ana kurgusu; grafik anlatım
Kampüsün omurgasını oluşturan ana aks, eğim doğrultusuna dik olan güneydoğu-kuzeybatı yönünde yerleştirilerek, eğim verimli şekilde kullanılmıştır.

Sert iklim koşullarından korunmak üzere, kampus içi tüm birimler arası ana dolaşımın, kapalı mekanlarda sağlandığı, kavranabilir fiziksel ölçeklere sahip mekanlarla omurga kurgulanmıştır.

Ana dolaşım aksının iki ucunda, omurgayı besleyen, spor meydanı ve kültür meydanını çevreleyen sosyal çekim merkezleri oluşturulmuştur.

Omurga; ana aks boyunca dolaşımı sağlarken, merkezi yönetim birimleri ve sağlık merkezi ile, kütüphane, yemekhane, sosyal merkezler ve açıldıkları meydanları bünyesinde toplayarak, öğrencilerin bir araya toplandıkları, yoğun sosyal ilişkiler kurma olanaklarına sahip oldukları, “ortak paylaşım alanı” olma özelliği göstermektedir.

Okul yapısı, derslikler için en verimli ışık yönü olan “güneydoğu” ya yönlenmiştir.

Okul yapısı; ana dolaşım aksı boyunca omurgaya takılarak eklemlenen modüler derslik bloklarından oluşmaktadır. Kademeli doluluk/boşluk dağılımıyla gruplanan ve güneybatı rüzgarından korunan iç bahçelere sahip bu “3’lü modüller”, zamansal ve işlevsel olarak değişen şartlara ve ihtiyaçlara “esnek” şekilde yanıt verebilecek şekilde tasarlanmıştır.

Omurganın merkezinde yer alan ve kampusun “ana giriş”ini karşılayan tören meydanı, okul yapısı, omurga ve omurga içerisinde yer alan yönetim birimleri ile ilişkili olarak, modüler derslik bloklarına merkezi ve dengeli bir dağılım gerçekleştirilecek şekilde konumlanmıştır.

Eğitim sezonu ve saatleri dışında, modüler derslik bloklarının omurgaya tutundukları “boğaz”lar kapatılarak, ana dolaşım aksı boyunca omurgayı oluşturan tüm mekanlar, beslendikleri spor ve kültür meydanları ile birlikte kullanılabilmektedir. Bu “iki ayrı meydan”dan sağlanan “iki ayrı giriş” ile; kampus içerisinde korunaklı mekanlarda, öğrencilerin eğitim mahremiyetine dahil olmadan, “bağımsız” kullanım sağlanmaktadır.

Aksın iki uç bölgesinde “çekim merkezi” oluşturan spor ve kültür meydanları ile orta alanında konumlanan tören meydanı, aynı anda birden çok etkinlik gerçekleştirilebilmesine olanak vererek, karşılaşma alanlarının çoğalmasıyla sosyal ilişkilerin geliştiği mekansal zenginlikler sunmaktadır.

Hakim rüzgar yönünün güneybatı olduğu göz önünde tutularak, tören alanı; omurga kütlesinin, rüzgar etkisine karşı bir nevi “seperatör” görevi göreceği korunaklı bölgede konumlandırılmıştır. Spor ve kültür meydanlarında ise, çevrelendikleri yapılaşma, rüzgar etkisine sırtlarını dönmektedir.

Yurtların yerleşke içerisindeki konumu; omurga sisteminden ayrışan, ancak ihtiyaçlar çerçevesinde, ikincil akslarla sisteme kolayca dahil olabilen bir kurguyla şekillenmiştir.

Bu temel kararlar ışığında tasarlanan yerleşkede;

Omurga Yapı

Omurga yapıyı oluşturan, arsa eğimi üzerine 3 kotta yerleşen ana dolaşım aksı, +1827 kotunda kültür meydanı ile başlayıp, +1824 kotunda tören alanı ve ana girişle biçimlenen tören meydanı ile devam eder, +1821 kotunda ise spor meydanı ile son bulmaktadır.

Merkezi yönetim birimleri, kütüphane, yemekhane, sağlık merkezi, sosyal merkez gibi ortak kullanıma açık mekanlar, omurga yapı içerisinde çözülerek ulaşım kolaylığı sağlanırken, soğuk ve uzun kış şartlarında, öğrencilerin kampus içindeki tüm ihtiyaçlarını ana dolaşım aksının şekillendirdiği omurgayı kullanarak, kapalı mekanlar içerisinde gerçekleştirebilmesi sağlanmaktadır.

Omurganın merkez bölgesinde; tören alanına hakim olan ve ana girişle ilişkilendirilen kampus merkez yönetim birimleri ile bu birimlere hizmet eden, tören alanına bakan bir teras yer almaktadır.

Spor meydanına hakim bölümüne; yurtlarla ilişkisi düşünülerek yemekhane yerleştirilirken, alt kotlarda; tasarlanan avluya açılan sosyal merkez ve kafeterya meydana hizmet vermektedir.

Kültür meydanına hakim bölümüne kütüphane yerleştirilmiştir.

Modüler derslik blokları kapatıldığında, omurga boyunca tüm ortak alanlar bağımsız olarak çalışabilmekte ve sosyal/ kültürel mekanların, kente ve kentliye de hizmet edebilmesi sağlanmaktadır.

Yapı içerisindeki geniş alanlar; sergi, kokteyl, kermes gibi etkinlikler için kullanıma açılabilmektedir.

Ana dolaşım aksı üzerinde rampalarla çözümlenen yapı içerisinde, engellilerin, farklı kotlardaki iki meydan arasında asansöre ihtiyaç duymadan ulaşımları sağlanmıştır.

Spor Meydanı

Sert iklim koşulları dikkate alınarak; açık spor alanlarının, omurganın arsa üzerinde daha alçak kotta kalan kuzeybatı bölgesinde yer alması tercih edilmiştir.

Meydan; kapalı spor salonu, yüzme havuzu ve açık hava spor alanları bir arada kurgulanarak oluşturulmuştur. Omurga yapı ile yer altında bir bağlantı sağlanarak, ana dolaşım aksına dahil olan, kapalı alanda spor salonlarına kadar ulaşımın devamlılığını sağlayan bir bağlantı yolu tasarlanmıştır.

Bu bağlantı yolu; meydanda yaratılan sosyal merkez avlusuyla beslenmiştir. Yer altından bağlanan alan, avluya açılan cephelerde şeffaflaşarak avluyla bütünleşirken, birlikte organize edilen kulüp odalarının da bağlantı holü üzerinden doğal ışıkla aydınlanması sağlanmıştır.

Avluya açılan sosyal merkez kafeteryası ve kulüp odaları, avlunun yaşamasını sağlayacak, hatta zaman zaman küçük gösterilerin düzenleneceği, sosyal etkileşimin sağlandığı bir mekan olacaktır.

Arsanın sınırına kadar devam eden kot farklılıkları, açık hava spor alanlarına küçük tribünler oluşturacak şekilde düzenlenmiştir.

Kültür Meydanı

Konferans salonu, amfi tiyatro, gözlem evi ve planatarium, arsanın en yüksek noktasında araziye yaslanarak kültür meydanını biçimlendirmektedir.

Omurganın güneydoğu ucunda kültür meydanını oluşturan yapılar, arsanın eğimi içerisinde çözülerek; bir lise yerleşkesinde fiziksel olarak ezici yüksekliklerin oluşmadığı, kavranabilir boyutlarda çözümlenmişlerdir.

Doğal eğimle uyumlu tasarlanan amfi tiyatro ve aynı dile sahip rekreasyon alanı, konferans salonu ile meydan arasında geçişi sağlarken; cephesi, yurtlara uzanan yaya aksını karşılayan ibadethane, amfi tiyatronun araziye yaslandığı noktada, güneye (kıbleye) yönlenerek arazi kotu altında çözümlenmiştir.

Meydana açılan cephesiyle gözlemevi çözümlenirken, arazi kotu altına yerleştirilen planatarium, iç mekanında kubbesiyle birlikte tasarlanmıştır.

Tören Meydanı

Tören alanı olarak kurgulanan meydan; omurganın merkezinde konumlanarak, kampusun ana girişini karşılamaktadır. Okul yapısı ve omurga ile ilişkili olarak, modüler derslik bloklarına merkezi ve dengeli bir dağılım gerçekleştirmektedir.

Tören alanı olarak kullanılan meydan, omurga içerisinde yer alan yönetim birimleri ile ilişkilendirilmiştir.

Tören meydanının, rekreasyon alanı olarak düzenlenmesiyle; teneffüs alanı olmanın yanı sıra farklı etkinliklerin de gerçekleştirilebileceği alanlar elde edilmiştir. Spor ve kültür meydanları ile birlikte, aynı anda farklı kullanımlarla, etkinlik çeşitliliğinin sağlandığı alanlar olarak tanımlanmıştır.

Modüler Derslik Blokları

10.000 öğrencinin eğitim alacağı okul yapısının; modüler olarak çözümlenmesi, esnek tasarım anlayışının ilk kararıdır.

Kampüs alanı içerisindeki okul yapısı; 5 adet modüler derslik bloğunun bir araya gelmesiyle oluşmaktadır.

Bu 5 blok zemin katlarda birbirleri içerisinde dolaşım sağlayabildikleri gibi; her bir blok tek başına bir okul yapısı olarak kendilerine yetecek kapasitededir.

Modüler derslik blokları; okul yapısını oluşturacak birimlerin ve ortak kullanım alanlarının orantılı olarak bir araya geldiği 3 modülün, ortak sosyal alan kütlesine takılarak, soğuk ve rüzgara karşı korunaklı bir iç bahçenin şekillendirildiği, kısaca “3’lü derslik modülü” diye adlandırılan yapılardır.

Kurulan ritmik aks sistemi sayesinde, ihtiyaçlara ve değişikliklere cevap verebilecek, kurgunun yenilenebileceği “esneklik”, modüller içerisinde birimlerin planlamasında sağlanabilmektedir.

3’lü derslik modüllerini oluşturan her modül şekillenirken;
Öncelikle, tek bir derslik biriminden başlanıldı.

Derslik; 24 ila 30 kişilik sınıfların, içerisinde çözülen depolama amaçlı dolaplar ve koridorlarına yerleştirilen öğrenci dolaplarıyla birlikte modüler sistemin en küçük birimini oluşturmaktadır.

Sırasıyla; dersliklerin güneydoğuya yönlenerek gruplandığı modüller elde edildi.

417 adet dersliği ve okul yapısı içerisindeki diğer işlevleri, modüller içerisinde dağıtırken uzun koridorlardan kaçınmak adına parçalı sistemler kurgulandı.

Güneydoğu cephesine sadece derslikler yönlenirken; 5 adet derslikle birlikte, kuzeybatı cephesine 2 adet derslik yerleştirilerek, %75 oranında en uygun ışık alan güneydoğuya yönelim gerçekleştirildi.

Her modülde kuzeybatı yönünde, 1 aks aralığı ıslak hacimlere ve yangın kaçışlarına ayrılırken, kalan akslarda ihtiyaca göre öğretmenler odası, müdür yardımcıları odaları, laboratuarlar ve resim derslikleriyle tanımlandı.

Mekanlar arasında kalan alan galerilerle zenginleştirilen kapalı teneffüs mekanlarını oluşturdu. Bu mekanlar çatı ve cephelerde şeffaflaşarak doğal aydınlatması sağlanmıştır.

Arsa eğiminde, kot farklılıklarıyla kademelenen yerleşimin sonucunda, cepheleri bahçelere açılan bodrum katlarda müzik derslikleri, çok amaçlı salonlar, destek eğitim alanları, öğrenciler için mescitler ile teknik hacimle yerleştirilerek, okul yapısı için gerekli olan tüm fonksiyonlar 3’lü modül içerisinde oranlı olarak tanımlanmıştır.

3 modülü bir araya getiren ortak sosyal alan;

Öğrencilerin toplanma alanı oluşturdukları, bir araya gelerek sosyalleşmelerine olanak tanıyan kantinler; sadece satış ve yemek yeme alanı olmaktan çok, internet erişimleri ile etüt mekanları olarak da kullanılan, öğrenci yaşam alanları olarak tasarlandı.

Bir üst katta 3’lü modülün kendi içerisinde 3 kolu arasında geçişleri sağlayan köprülerin oluşturduğu galerilerle elde edilen yüksekliğin ferah alanlar yarattığı bir teneffüs alanı olarak kurgulandı.

“3’lü derslik modülü” olarak adlandırdığımız, okul yapısını oluşturan 5 adet derslik bloğuna, kavranabilir dağılımın gerçekleşebilmesi ve birbirinden ayırt edilebilmesi adına, cephelerinde farklılaşan renkler katılmış, her modülün kendine ait rengiyle kimlik bulması sağlanmıştır. Aynı renk çalışması iç mekanda da detaylara taşınarak, modüller, sarı blok, mavi blok vb. olarak özelleşmişlerdir.

Sert iklim şartlarından dolayı, buz sarkıtlarının hayati tehlike yarattığı dikkate alınarak, saçaksız, kompakt, tek malzemeli, dik açılı kırma çatılı birimler tasarlanmıştır.

Bölgede oldukça yaygın kullanılan metal malzeme ile hem çatı, hem cephe kaplanarak, dayanıklı ve iklim koşullarına cevap veren bir malzeme tercih edilmiştir.

modüler derslik bloklarının kurgu şeması

Yurtlar

Yurt yapısı, arsanın daha sakin kalan bölgesi olan güneybatısında, omurga sisteminden ayrışarak, kendi içine dönük bir yaşam alanı olarak şekillenmiştir.

Sırt sırta vermiş iki binadan oluşan kız ve erkek yurtlarının; iki bina arasında tanımlanan meydanda karşılıklı girişleri sağlanırken, işlevsel olarak; kendi iç bahçelerine açılan ve her biri kendi içerisinde birbirinden bağımsız işleyen yapılar olarak tasarlanmıştır.

Yurt meydanı, bir yaya aksıyla omurga yapıya ve tüm ortak kullanım alanlarına doğrudan ulaşabilmektedir.

Hizmet Mekanları

Teknik merkez; arsanın kampüs yapılaşmasına uzak bölgesinde, arazi yüksekliği değerlendirilecek şekilde yerleştirilmiştir. Ofis katı, arazi kotu üzerinde doğal ışık alan mekanlar olarak tasarlanırken; teknik mekanlar, arazi kotu altında, gömülerek çözümlenmiştir.

Kampus çalışanları ve öğrencilerin kullanımına yönelik tasarlanan ibadethane; kültür meydanındaki amfi tiyatronun, araziye yaslandığı bölgede arazi kotu altında, güneye (kıbleye) yönlenerek çözümlenmiş; kuzeybatıya bakan cephesi ile doğal aydınlatma ve havalandırması sağlanmıştır.

Çalışan personelin çocukları için ihtiyaç duyulan kreş yapısı; arsanın sakin olan güney bölgesinde çözümlenmiştir. Personelin ulaşımını kolaylaştırmak için, ikincil akslarla ana yapılara ulaşılabilmektedir.

Sığınak; omurga ile derslik birimlerinin bodrum katlarında planlandı.

Kampüs İçi Ulaşım ve Otoparklar

10.000 lise öğrencisi nin eğitim alacağı bir eğitim kampusunda, öğrenci transferinin kaosa yol açması kaçınılmazdır. Bu durumun ancak yeni bir transfer sistemi geliştirilerek, hızlı, güvenli ve trafik yoğunluğuna neden olmadan çözülebileceği düşüncesiyle; servis aracı bekleme alanları, otopark ve ulaşım konusunda bir öneri getirilmiştir.

Öğrenci Ulaşım Önerisi

Kentin yerleşim bölgelerinde belirlenen duraklarla kampus arasında ring oluşturulması ve öğrenci transferinin gerçekleştirilmesi kurgulanmıştır. Servis bekleme alanlarında yığılma olmadan, düzenli sirkülasyonun sağlandığı, yolcu sayısı tamamlanan aracın hareket ettiği, sıralı bir ulaşım şekli önerilmektedir. Böylece öğrencilerin seri şekilde güvenle transferinin sağlanması amaçlanmıştır.

Kampus İçi Ulaşım ve Otopark Dağılımı

Araç girişinden başlayan ve arsa sınırını çevreleyen, kampus içi motorlu araç dolaşımının gerçekleştirildiği bir yol kurgulanmıştır. Kampusun sınırı bu dolaşım güzergahında, yol, otopark ve yeşil alanlar ile netleşerek dışarıdan koparılmıştır.

Bu yolun, dolaşım güzergahı boyunca, arsa sınırı ile arasında kalan alanlarda, aralıklarla parçalı otoparklar eklemlenmiştir. Parçalı otoparklar, geniş alana yayılmış sert zemin rijit doku yerine, kampusun çevresine dağılmış, yeşil dokuyla harmanlanmış alanlar tanımlamaktadır. Aynı zamanda bu yaklaşım, kampusun tüm noktalarına araçla kolay ulaşım imkanı tanımaktadır.

Ana otopark alanları ise; kampusun 3 ana girişi çevresinde çözümlenerek, bölgede ihtiyaç duyulacak yoğun kullanımı karşılamaktadır.

Kampus içerisinde yaya ulaşımının sağlandığı yollar ise, ihtiyaç duyulduğunda, eğitim saatleri dışında belirlenen zamanlarda servis yolu olarak kullanılabilmektedir.