1. Ödül, İstanbul Senin – Aydınlatma Ürünleri Tasarımı Yarışması

KENET

Kesişim, birleşim, paylaşım ve çeşitliliklerin bir arada bulunabilmesiyle bütünleşmeye odaklanan KENET Projesi, akıllı şehir aydınlatması elemanları olmanın ötesinde konuyu İstanbul’un enerji paylaşımı olarak ele alıyor. Şehre enerjisini veren tüm canlıların fonksiyonel ihtiyaçlarının yanı sıra duygu durumları ve konfor tercihleri göz önünde bulundurularak şehrin enerjisini pozitif etkileyen; insanlara anlaşıldıklarını, desteklendiklerini ve düşünüldüklerini hissettiren detaylar tasarım kararlarında önemseniyor.

Tarih boyunca farklı kültürlerin kesişim noktası olan İstanbul’a insanlar kendi geleneklerinden taşıdıkları ile değer katıyor ve şehrin kendine özgü ve ‘farklılıklar bütünü’ olarak tanımlanabilecek dokusunu oluşturuyor. Farklı yaşayış şekillerini kapsayan bu doku formel olarak da şehre yansıyor. Minare ve kubbeler, bitişik apartmanlar, yüksek kuleler, surlar, saraylar, kiliseler, ahşap yalılar, köprüler gibi birbirinden form doku ve işlev olarak ayrışan tüm parçalar birleşip kesişerek bir bütün oluşturuyor. Projenin ana elemanı olan direkler ile farklı işlev ve ihtiyaçlara göre şekillenen donatılar, karşılıklı taşıyıcı kanallara ‘eklemler’ olarak tanımlanan parçalar sayesinde birleşerek bütünlük oluşturuyorlar. Donatılar, yoğun ve karma şehir dokusuna uyum sağlamak için sade form ve geometrilerden oluşuyor. Silindirlere ve eklemlere küre ve düzlemsel elemanların katılımıyla farklı geometrilerin birleşiminden meydana gelen tasarımda, kesişen alanlar renk değişimi ile vurgulanıyor.

Güvende hissetmek, yol ve kaldırım yüzeylerinin net algılanması, çevreye duyarlı yaşam tarzının giderek daha çok benimsenmesi sonucu sayıları artan elektrikli araç ve scooterların şarj ve bağlanma istasyonları gibi fonksiyonların yanı sıra, bir eşyanın bir süre için dayanabildiği aksesuarlar, insanları açık alanda yabancı hissettirmeyen ve ekranlardan uzaklaştırarak evde yapılabilen bazı aktiviteleri şehre dahil eden detaylar sayesinde yaşayanlara verilen değer vurgulanıyor.

KENET, değişen aydınlatma ve otomasyon teknolojilerine alt yapı ve modülasyon olarak açık olmanın yanı sıra canlı mikroorganizmalar ile hava filtrasyonu gerçekleştirmek gibi araştırma projelerine de alt yapı sağlamayı öneriyor.

Doğal denge için önemli olan her türlü canlının gece konforları gözetildiğinde karanlık da aydınlık kadar önem kazanıyor. KENET PROJESİ bu bağlamda kıyı- deniz sınırında ve diğer mümkün olan alanlarda bolardın yeterli olduğu durumlarda yüksek direk kullanılmamasını öneriyor. Doğayı kendi halinde bırakmak, hem ışık kirliliğinin önüne geçilmesi hem de enerji tasarrufu açısından daha faydalı olduğundan aydınlatılması gereken alanlarda form ve lensler sayesinde ideal ışık açıları sağlanıyor. Parkta ve yollarda yoğunluğun az olduğu zamanlarda akıllı sürücüler ve hareket sensörleri sayesinde yoğunluğun az olduğu saatlerde ışık kısılıyor.

Direğin gövde ve eklemlerinde uzun ömürlü ve dış koşullara dayanımı yüksek elektrostatik toz boyalı alüminyum kullanılıyor. Vida kanalları ve erişim kapaklarının geçme detaylarını içeren profil ekstrüzyon yöntemi ile üretiliyor. Modüllerin montaj ve elektrik bağlantısı güvenlik sebebi ile gövde içerisinde bulunuyor, tüm eklemler sabitlendikten sonara erişim kapakları ile kapatılıyor. Bu montaj sistemi gerektiğinde yeni bir parça ekleme ve değiştirmeye de olanak veriyor ve bu şekilde sürekli gelişmekte olan akıllı sistem kent uygulamalarının zaman içerisinde gereksinim duyabileceği ekipmanları barındırabilecek bir zemin oluşturuyor. Otoyol armatürü va spot aydınlatmalar döküm alüminyum yöntemi ile üretilirken, eklemler üzerine gelen küre şeklindeki aydınlatma hazneleri ise polikarbon şişirme kalıp yöntemi ile tek parça halinde üretiliyor ve iki tarafına lazer kesim ile açılan delik sayesinde ekleme geçirilerek enjeksiyon kapaklar ile IP 67 standartlarında yerine sabitleniyor. Bakımı ise kapakların çıkarılıp kürelerin eklem üzerinde kaydırılması ile yerinde müdahaleyi kolaylaştırıyor. Ağırlıklı olarak direk ile aynı renk ve dokuda veya tamamen şeffaf olan küreler, bölgelerde ön plana çıkan özelliklere göre farklı malzeme ve dokularla özelleşebiliyor. Örneğin, tarihi yarımadada aydınlatma kürelerinde bölgede karşımıza çıkan el zanaatlarından biri olan dövülmüş bakır dokuya rastlanabiliyor. Parkların içerisindeki çocuk oyun alanlarına yakın küreler ise şeffaf yerine transparan pastel renklerde kullanılarak gündüz ve gece ışık çeşitliliği ve renkli yansımalar yaratıyor.

KESİŞİMLER VE BİRLEŞİMLER farklı armatürlerden görünüşler, ölçeksiz

ÇEŞİTLİLİK ve BİRLEŞİMLER armatür ve eklem olasılıklarından örnekler

Aydınlanma ve fonksiyon ihtiyacına göre: geniş yol, dar sokak, sakin park- sosyal park, çevre kriterleri, insan ve diğer canlıların yaşayışları, bölgenin baskın dokusu, doğal enerjilerden faydalanabilme kriterlerine göre aydınlanma elemanları ile farklı kombinasyonlar yapılabiliyor. Bu sayede bölge içinde ve bölgeler arası geçişte dönüşerek değişmeye imkan sağlıyor. Armatürlerin formları, açıları ve fonksiyonları belirli yüksekliklere göre hesaplandığı için her armatürü her yükseklikte görmüyoruz. Yükseklikler ihtiyaç ve fonksiyonlara göre sınırlandırılmış olup detaylı bilgi armatür tablosunda bulunabilir. Sunum içerisinde yer alan görseller ise aksesuarlarla birlikte olabilecek kombinasyonlara örnek niteliğindedir. İstanbul’un yapısındaki çeşitliliğe uyum sağlamak amacıyla modüler bir yapıya gidilmiştir.

Direkler

Direk gövdesi 160 mm çapında iki tarafında eklem bağlantıları için bulunan 80 mm’lik kanallara sahip alüminyum ekstrüzyonlardan oluşuyor. Eklemlerin montaj vidaları ve bazı armatürlerin sürücüleri gövde içerisinde bulunuyor, bunlara erişim talaşlı imalat ile ekstrüzyon gövdeye açılan delikler sayesinde sağlanıyor. Açıklıklar iki tür kapak ile kapatılıyor. Kapaklardan biri ekstrüzyon gövdeye yukarıdan aşağı sürülerek giriyor, bunlar gövdede erişim gerektirmeyen yerlerde bulunuyor, diğeri ise alyan vida ile yine ekstrüzyon gövde içerisindeki kanallara kilitleniyor ve gerektiğinde vidalar sökülerek erişim sağlanıyor. Fonksiyonel aksesuarlar ana gövdede uygun yükseklikte ve yerinde açılacak olan deliklere kaydırılarak geçirilip içeriden somunla sabitleniyorlar, kabloları direkteki ana kablolarla birleşiyor. Direkler açık gri RAL 7005 veya koyu gri RAL 7021 tonunda elektrostatik toz boya ile boyanıyor. Açık gri tonu ana yol ve sahil yollarında kullanılırken koyu gri direkler şehir içi meydan ve parklarda kullanılıyor. Direk numaraları ve lokasyon bilgileri her direkte bulunuyor.

Direk aydınlatma elemanları

Direklerdeki kanallara 80 mm çapındaki ekstrüzyon eklemlerle tutunuyor. Gereken aydınlatma elemanlarında eklemlerin yaptığı açıyla gövdeden uzaklaşıyor. Silindir eklemler direğin en üst kısmına geldiklerinde 180° dönme kabiliyetine sahip oluyorlar.

Aksesuarlar

Direkte düzenli bir görüntü yaratmak amacıyla aksesuarlar sade ve eğer fonksiyonlar için uygunsa 80 mm silindir formlarına yerleşiyorlar. Daha donanımlı aksesuarlar ise yine 80 mm çapındaki eklem silindirler sayesinde veya bu silindiri bünyelerine alarak gövdeye aynı sistemle sabitleniyorlar.

Arkalarından bulunan vida uçlu borular sayesinde, kanallarda uygun yükseklikte açılan deliklerden geçerek, direğin içerisinden somunlarla direğe sabitleniyorlar. Elektrik aksamı gerektiren ürünlerin kabloları bu boruların içerisinden geçerek direkteki elektrik kaynağıyla birleşiyor.

Silindir eklemlerin yükseklikleri fonksiyona bağlı olarak 50, 100, 150, 200, 250, 300 mm olarak değişiyor. Birbirlerinin üzerine oturacak şekilde veya aralıklı olarak işlevine uygun yüksekliğe yerleştiriliyorlar.

Renk ve dokular

KENET projesinde, şehrin dokusuna uyum sağlamak için, bölgenin ön plana çıkan özellikleri düşünülerek bölgeyle ilgili ipucu vermek amacıyla yer yer cadde, park ve sokak aydınlatmalarında armatür haznelerinde ve eklemlerde renk ve doku farklılaşması öneriliyor. Genel alanlarda koyu gri ve açık gri tercih edilirken, örneğin tarihi bölgelerde ve zanaatın yoğun olduğu bölgelerde bakır ve gümüş görünümlü dokular veya tarihi alanları vurgulamak için kırmızı renk seçilebiliyor. Şeffaf kürelerde ise yine bölge özelliği düşünülerek sahil gibi bölgelerde degrade buzlu cam efekti verecek şekilde boyanıyor, örneğin çocuk parklarında pastel tonlarda hafif bir renklendirme öneriliyor.

PARK

PARK İSTASYONU

Direklerin yanı sıra uygun alanlarda direklere eklenen aksesuarlar sayesinde daha geniş alanlar kaplayarak istasyona dönüşerek daha çok hizmeti bir arada verme şansına sahipler. Bu alanlar bekleme ve buluşma noktasına dönüşürken, bisiklet parkı ve elektrikli scooter, bisiklet ve engelli araçlarının şarjı, internet ihtiyacı, müzik yayını gibi aksesuarlar da bu alanlardaki direğe eklenebiliyor. Kamera ise hem park edilen bisikletlerin güvenliği hem de görevli birimler için hoparlör desteğiyle de gerekli durumlarda bir iletişim aracına dönüşebilir. Bisiklet ışığıyla kesişen ve bütünleşen güneş panelleri alanın uygunluğuna göre tekli veya çiftli seçilerek çok fonksiyonlu bu birimlerin enerji ihtiyacına destek verebiliyor.

ÇOCUK PARKI

Çocuk parklarındaki direklerde gece kullanımının da az olması göz önünde bulundurularak, yeşil alana daha uygun olan küçük küreler renkli olarak yer alıyor. Sakin ve kuşların rahatsız edilmeyeceği uygun alanlarda ise kuş evi mümkünse internet donatısı olmadan kullanılıyor. Bisiklet halkaları gibi direği hareket ettirebilecek aksesuarlar bu birimle birlikte tercih edilmiyor.

Aksesuarlardan kamera ve acil durumu butonu bu alanda oluşabilecek yaralanmalar ve çocuk güvenliği göz önünde bulundurularak gerekli noktalara yerleştirilebilir. Bu tür acil durumlarda park görevlileriyle iletişim kurularak daha güvenli bir ortam oluşturulabilir. Duman dedektörü de özellikle mangal yapılan bölgelerde dumanın arttığı durumlarda ve ormanlarda yangına karşı görevlileri zamanında uyarmak amacıyla gerekli alanlara ve direklere yerleştirilebilir.

BİSİKLET YOLU

Bisiklet yolu aydınlatmaları net ve homojen bir ışık sağlamak ve dikkat dağıtmamak amacıyla en sade hallerinde bulunuyorlar. Diğer yöndeki aydınlatmalar ise zeminin dokusuna ve yapılan aktiviteye göre çeşitlilik gösterebiliyor.

Bisiklet yollarında direklerde kamera, kaza durumlarına karşı panik butonu, bisiklet kullanırken cep telefonuna olan bakışı azaltmak için saat, şarj üniteleri ve bisiklet bağlanabilecek halkalar ihtiyaç sıklığına göre dizilebiliyor.

DEPREM ÜNİTESİ

İstanbul’un deprem bölgesinde olması ve olası acil durumda sokağa çıkan ve deprem toplanma alanlarına giden insanların ihtiyaçlarına bir nebze cevap vermek için insanları kendisine yönlendiriyor. Deprem anında direğin en üstünde yer alan flaş ışık sayesinde yerini belli ederek, toplanma alanlarını bilmeyenlere yardımcı oluyor.

Deprem anında olabilecek enerji kesilmesi durumunda güneş panelleri veya insan gücüyle üretilen enerji sayesinde alternatif yollarla enerjiye ulaşabilmek alınan tedbirler arasında. Haberleşmenin bu alan için önemi dolayısıyla telefon şarj ünitesi ve duyuru yapılabilecek ekranın direğe ekleniyor. Prizler ise bu direkte birden çok sayıda kullanılabilir. Saat, ekran, kamera gibi fonksiyonlar da yine bu tür durumlarda insanlara yardımcı olabilecek donatılar arasında.

ALG HAVA FİLTRESİ

Küresel ısınmanın etkisi ile denizlerde ve durgun sularda artışı gözlemlenen mikro algler fotosentez ile yaşayan, dünya üzerindeki en eski organizmalardan biri. Karbon bileşikleini parçalamda ağaçlara oranla çok daha etkili olduğu bilinen mikro algler biyolüminesan özelliğe sahip olup gündüzleri güneş ışığı sayesinde fotosentez yaparken geceleri ise çok düşük led ışığı ile canlı kalıyorlar.

Hava filtrasyonu özelliklerinin haricinde biyo yakıt, biyo plastik, biyo gübre üretimi ve organik besin takviyesi üretimi konularında öncü olan bu organizmalar için düyanın bir çok yerinde çiftlikler kuruluyor ve laboratuvar araştırmaları devam ediyor. İstanbul’da ise Boğaziçi Üniveritesi mikro yosun biyo teknolojileri ARGE birimi konu ile çalışmalarını sürdürüyor.

Bir araştırma projesi önerisi olan mikro alg hava filtresi modülleri KENET direklerinin gövdesindeki kanallara uyacak şekilde 80 mm çapında tüplerden oluşuyor ve hava kirliliğinin yoğun olduğu bölgelerde karbon emilimine yardımcı oluyor. Fotovoltek güneş paneli sayesinde kendi enerjisini üreten ve depolayan direklerin üzerlerinde gerekli durumlarda kullanılabilecek priz ve usb prizler bulunuyor. Aylık planlı bakımı sırasında hasat edilmesi mümkün olan algleri bulunduğu çevredeki bitkiler için biyo gübre olarak da kullanmak mümkün.

MEYDAN

12-14 metre yüksekliğinde dört yöne ışık veren, yüksek direkler geniş açı ışık sayesinde yaya sirkülasyonuna engel olmadan geniş alanı aydınlatabiliyor. İnsan yoğunluğunun çok olduğu bu bölgelerde, yüksek direk gövdesi, saat, kamera, telefon şarjı, ekran, özel günler için efekt aydınlatma, bayrak askısı, priz, hoparlör ve benzeri aksesuarları alanda gerçekleşen aktiviteler göre bir araya getiriyor.

YOL – ANAYOL

Yol aydınlatmaları 6.5, 8,12 ve 14 metre yüksekliklerde bulunuyor. Bölgelere ve direk yüksekliklerine göre üzerlerine 1-6 adet arası silindir güneş enerjisi üniteleri eklenerek elektrik ihtiyacının bir kısmı otomasyona bağlı olarak karşılanıyor. Aydınlatma elemanları üstlerindeki zhaga book soketleri sayesinde diğer direklerle haberleşebiliyor. Direklere opsiyonel olarak acil durumlarda kullanılan flaş ışık ekleniyor. Uygun bölgelerde banner, kamera, trafik ve hava ölçüm cihazları gibi aksesuarlar gövdeye eklenebiliyor. Bolartlarda kullanılan küçük boş halkalar direkte yukarıya eklendiğinde direkler arasında bayrak gibi zincir ürünlerin asılmasına izin veriyor.

SOKAK – ARA SOKAK

Çift taraflı direklerin otoyol tarafındaki aydınlatma eklemi şerit sayısı ve sokak genişliğine göre farklı yükseklik ve ışık açıları seçilerek konumlandırılıyor. İstanbul’da sıkça görülen dar sokaklarda otoyol armatürü A1- A4’lere alternatif olarak kaldırım aydınlatması için düşünülen daha düşük güçteki P4 aydınlatma eklemi de kullanılabiliyor. Kaldırım tarafında ise geniş kaldırımlı bir bölgede gövdeden eklem sayesinde uzaklaşan ve geriye ışık kaçmasını engelleyen üzeri opak aydınlatma kafası, dar kaldırımlı bölgelerde ise gövdeye yapışık, ihtiyaç alanına yönlendirilen ve hanelere ışık kaçmasını engelleyen spot armatürler kullanılıyor. Bölge ihtiyaçlarına göre seçilen sokak tabelası kamera, hava ölçüm cihazı gibi aksesuarlar gövdeye ekleniyor.

BOLARTLAR

İnsanlar kadar diğer yaşayan canlıların şehrin karakter ve enerjisinin parçası olması, doğal denge için önemli olan her türlü canlının gece konforları nedeniyle karanlık da aydınlık kadar önem kazanıyor. KENET projesi bu bağlamda kıyı- deniz sınırında ve diğer mümkün olan alanlarda bolardın yeterli olduğu durumlarda direk kullanılmamasını öneriyor. Doğayı sakin bırakmak, hem ışık kirliliği hem de enerji tasarrufu için ışık yoğunluğunun azalması çevre ve kaynakların kullanımı açısından daha faydalı olduğundan aydınlatılması gereken alanda form ve lensler sayesinde ideal açıları kullanılıyor. Parkta ve yollarda yoğunluğun az olduğu zamanlarda akıllı driverlar ve hareket sensörleri sayesinde aydınlatılması gerekmeyen noktalarda ve az yoğun olan saatlerde ışığı kesiyor veya azaltıyor.

120 mm çapında ekstrüzyon gövdeye sahip olan bolartların gövdesindeki kanallar yüksek direkler aynı çapta olduğu için bazı aksesuarları ortak kullanabiliyorlar. Küçük ve büyük boş halkalar, elektrikli engelli aracı şarj ünitesi, bisiklet istasyonu gibi aksesuarlar bu ürüne eklenebiliyor. Armatürler çift yönlü eklendiği zaman zeminde 360° aydınlanma sağlıyor. Aydınlanma ihtiyacına göre bir geniş açılı lensli opsiyon bir de difüzörlü armatür opsiyonu bulunuyor. Normal direklerde bayrak asma gibi kullanımlar öneren küçük boş halka, burada halk tarafından farklı kullanımlar için yorumlanmayı bekliyor.

90 cm yüksekliğinde yalnızca zemin aydınlatılması ihtiyacı duyulan bölgelerde 5-6 metre aralıklarla diziliyorlar. Özellikle ışık kirliliğinin azaltılması ve yaban hayatın rahatsız edilmemesi gereken park ve sahil gibi alanlarda yüksek direklerin yerini alıyor.

KATENERLER

Katenerler iki farklı boyda, cadde boyunca karışık olarak dizilebiliyorlar, sokak ölçülerine göre boyutlar arasında seçim yapılabiliyor. Yanlarındaki küçük kürelerde sürücüleri bulunuyor. Eklem ve küre kesişimi bu üründe de vurgulanıyor, kesitlerinde diğer eklemlerle aynı ekstrüzyon detayları bulunuyor, yukarıya sabitlemek için içinden geçen teller eklemin içindeki delikten içeriye dahil olmadan transit olarak geçiyorlar. Katenerler ve aplikler çevredeki binalarla daha yakın bir ilişki kurdukları için, renk ve dokuları bölgelere göre değişip özelleşebiliyor.

APLİKLER

Aplikler, cadde aydınlatma ürünlerinin uyarlaması olarak dar sokaklarda binaların üzerlerinde karşılıklı, tek taraflı veya şaşırtmalı dizilerek kullanılıyor. İki farklı tipte, sokak ölçülerine göre boy ve ışık açıları arasında seçim yapılabiliyor.

Eklemlerin arkalarında bulunan duvara sabitlenme hazneleri direk kesitinin yarısı formunda ve içlerinde sürücüleri bulunuyor. Spot olan ürün 30-70° derece arasında ayarlanabiliyor.

Çevreyle daha yakın bir ilişki kurdukları için, renk ve dokuları bölgelere göre değişip özelleşebiliyor.