1. Ödül, İTÜ Ayazağa Yerleşkesi Sınırlı Kentsel Tasarım ve Mimari Proje Yarışması

Projenin en önemli amacı, alanda korunması öngörülen değerleri güçlendirmek ve mevcut yapılar ile entegre olabilen “bütüncül bir kurgu” önermektir. Tasarım bağlamında ortaya konan temel ilkeler ile bütüncül ve çevresiyle ilişkilendirilmiş, ekolojik ve sürdürülebilir çevre değerlerini gözeten, sosyal ve kültürel kullanımlarla zenginleştirilmiş bir şehir kampüsü yaşamı senaryosu ortaya koymak amaçlanmıştır.

Bununla birlikte sunulan proje kapsamında temel ilkeler:

Üst ölçekte çevresi ile iyi ilişkilendirilmiş bir şehir kampüsü kurgusu ortaya koymak,

Alt ölçekte kendi mevcut potansiyellerini kullanan ve geliştiren, topografya ve mevcut yapılarla bütünleşik, yaşanabilir ilkesel tasarımları ortaya koymak,

Kendi karakterini ortaya koyan, “şehir kampüsü” imajını güçlendiren, algılanabilir, makro ölçekte bütüncül, mikro ölçekte çoğulcu ve zengin bir yapı tipolojisi oluşturmak,

Proje alanını birbirine ve çevresine fonksiyonel ve mekansal açıdan güçlü bağlarla bağlanmış odaklar olarak ele almak,

Genel kurguyu, birbirine kesintisiz olarak bağlanan meydanlar-alt meydanlar, ardışık süprizli mekanlar, yaya ve aktivite alleleri ile entegre olarak oluşturmak,

Mekan ve fonksiyon kurgusunda iç-dış ilişkisini gözeten, yarı açık hacimlerle çevresine bağlanan, farklı kotlarla oluşturulan üçüncü boyutta zengin bir mekan anlayışı benimsemek,

Peyzaj tasarımı bağlamında çevredeki yeşil dokuyu kampüsün içine alan, ve yapıların içlerine taşıyan bir anlayış benimsemek,

Ulaşım kararları bağlamında yaya ve bisiklet ağarlıklı bir kurgu oluşturmak, araç ve servis yollarını da bu kurguyu besleyecek şekilde ele almak,

Üst ve alt ölçekte ekolojik gereklilikleri ve sürdürülebilirlik ilkelerini gözeten, engelli dostu, kendine özgü tasarım dilini saygılı olarak ortaya koyan bir çevre önermek olarak belirlenmiştir.

ÇEVRE İLE İLİŞKİLER
Proje alanı, kuzeyde Büyükdere Caddesi, güneyde Baltalimanı Bölgesi, batıda askeri bölge ve doğuda plansız olarak gelişmiş yerleşimlerle sınırlanmış bölgedir. Kuzeyde yer alan mevcut araç ve yaya girişleri korunmuş ve önerilen yeni kurguyla güçlü bir şekilde bütünleştirilmiştir. Kurgu, söz konusu girişler geniş yaya akslarıyla bağlantılı olacak şekilde oluşturulmuştur. Güneyde yer alan Baltalimanı Bölgesi’nin ileride gelişeceği gözönünde bulundurularak yarışma alanına ulaşım ve güney girişi, imar planında öngörülen yollar ile entegre hale getirilmiştir.

İTÜ şehrin içinde, şehir İTÜ’nün içinde…
Büyükdere Caddesi’nde alanın kuzeyinde yer alan yüksek yapılar Maslak bölgesinin kentsel imajını oluşturan baskın unsurlardır. Buradaki yüksek yapı karakteri ile oluşan hattan destek alan öneri tasarım, kuzeyinden başlayan ve batı ve güneyde de devam eden, alanın çevresini sarmalayan, geçirgen bir yeşil-yapı çeperi önermektedir. Söz konusu çeper kampüsün şehir kampüsü imajını güçlendirmekte, içerdiği fonksiyonel zenginliklerle hem şehrin, hem kampüsün bir parçası haline gelmektedir. Şehrin içinde yer alan İTÜ Kampüsü şehri de içine almaktadır.

Öneri tasarım, makro ölçekte Boğaz’ın kıyılarından gelen ve yarışma alanının doğusunda çoğalan yeşil dokuyu korumuş ve söz konusu yeşil dokuyu artırarak proje kapsamında önerilen peyzaj düzenlemeleri ile ilişkili olarak sürdürmüş ve kampüs alanının içine nüfuz ettirmiştir. Bu bağlamda doğal yapının ve göletin kendi karakterini korumasına ve bu alanlara herhangi bir müdahalede bulunulmamasına önem verilmiştir.

YAYA ORGANİZASYONU VE ODAKLAR ARASI İLİŞKİLER
Tasarımda kesintisiz yaya ilişkilerinin sağlanması ve önerilen yeni ulaşım sistemi ile kampüs içinde kişisel araç kullanımı minimuma indirgenmiş, iyi entegre olmuş ve yaya ağırlıklı bir kent kampüsü oluşturulması amaçlanmıştır. Öneri ile genel olarak rijit bir kurgudan ziyade, yeşilin ve yapıların birbirinin içine girdiği, sürprizli alt mekanların oluşturulduğu, meydanların farklı kotlarda algılanabildiği ve yapı-çevre-iç mekan ilişkisinin zengin bir şekilde organize olduğu bir tasarım dili oluşturulmuştur.

Proje kapsamında önerilen farklı odakların, farklı özelliklerle sahip olmalarına karşın tasarım anlayışı olarak bir dil birliği içerisinde olmaları öngörülmüştür. Her bir odak, topografya ve çevre ile farklı ilişkiler kurmasına rağmen bütüncül bir tasarım dilini oluşturmaktadır. Aşağıda önerilen odaklara ilişkin bilgilere yer verilmiştir:

Çekirdek (Core)
Önerilen ‘core’ kampüs yaşantısınının önemli bir unsuru olan sosyal ve toplu aktiviteleri içine almakta, farklı odakları ilişkilendiren bir orta avlu görevi üstlenmektedir. Söz konusu orta avlu, mevcut yapıları da yeni kurgu içinde eritmektedir. Alan, yoğun yapılaşmadan ziyade çağdaş peyzaj anlayışı ve açık-yarı açık alan tasarımıyla biçimlendirilmiş, önerilen noktasal yapı (Etkinlik Merkezi) ile mevcutta ihtiyaç duyulan tüm sanatsal ve sosyal aktivitelerin gerçekleştirilebileceği (konser, festival, gösteri, vb) bir mekan oluşturulmuş; kampüs yaşantısının zenginleştirilmesi ve her saatte aktif olabilen bir yaşamın sürmesi öngörülmüştür.

Çeper
Önerilen yeşil yapısal çeper kampüs ve mevcut şehir yaşantısı arasında bir arayüz oluşturmaktadır. Öneri arayüz, kontrollü geçirgen yapısı ile aktivite çeşitliliği önermekte, ve şartnamede belirtilen kiralanabilir alanlar-çarşı-kafe-ofis-konaklama-lojman gibi fonksiyonlar için esnek mekanlar oluşturmaktadır. Önerilen çeper çizgisi, tasarımın bütünlüğü içerisinde mevcut metro istasyonu ile de bütünleşik bir ilişki kurmakta ve kampüse giriş noktalarını alt meydanlarla tanımlamaktadır.

Ana Yaya Promenadı
Önerilen ana yaya aksı, çağdaş peyzajı ile birlikte kampüsün ana yaya girişini odaklara ve gölete (doğa odağına) bağlayan bir omurga görevi görmektedir. Mevcut hali ile yaya olarak ulaşılması oldukça zor olan göl bölgesi önerilen ana yaya aksı ile beraber kampüsün yaya ve bisiklet ile ulaşılabilen, yaşayan doğal bir ferahlama noktası haline gelmektedir.

Fakülteler
Önerilen fakülte hacimleri, topografyanın genel karakterine uygun olarak kademelenerek yerleşmekte, topografyanın sunduğu avantaj kullanılarak farklı kotlarla farklı noktalarda toplanma odakları ve girişler konumlanmaktadır. Farklı fakülteler, alleler ve sokaklarla birbirine bağlanmakta, oluşturulan ara hacimler ve farklı kotlarda sürprizli mekanlar ve sosyal aktivite mekanları yer almaktadır. Fakülte yapılarında hacimler kritik noktalarda yerden koparılarak yeşil dokunun yapı içlerine girmesi ve iç-dış ilişkisinin güçlendirilmesi sağlanmıştır.

Öneri yurtlar
Önerilen karma yurt yapıları yaşama birimleri olmalarının yanısıra yenilikçi bir sosyal yaşam da önermektedir. Yurt, sadece gece kalınan bir yer olarak değil, karmaşık bir gündelik yaşantıya cevap verebilecek bir yaşam senaryosuyla kurgulanmıştır. Önerilen 10 adet yurt birimi, sosyal bir yürüyüş ve aktivite omurgasıyla farklı kotlarda birbirine bağlanmış, yurt yaşantısı kampüs yaşamı ile ilişkilendirilmiş, insan ölçekli ve doğa dostu bir anlayışla oluşturulmuştur.

İdari Ofisler
Rektörlük yapısına yakın bir bölgede konumlandırılan öneri idari birimler fakültelerle oluşturulan yapısal dili destekleyecek bir anlayışla oluşturulmuş, arazide yer alan kot farkı ve eğimden yararlanılarak yeşil dokunun yapıların avlularına taşınması önerilmiş, yapıların alt kotlarında oluşturulan boşaltmalarla gölgeli toplanma hacimleri elde edilmiştir. Bu odak en doğu kısmında Kongre ve Kültür Merkezi ile sonlanmaktadır.

Öneri Teras Lojmanlar
Arazinin güneydoğusunda yer alan mevcut lojman bölgesinde ek lojman yerleşimi önerilmiştir. Topografyanın eğimli ve karakteristik bir nitelik kazandığı bu bölgede oluşturulan evler, teraslama ile topografyaya doğal bir şekilde yerleştirilmiştir. Bu teraslarda her bir konut birimi için kullanılabilecek bahçeler önerilmiştir. Teras evlerle bütünleştirilen saçak önerisi, lojman bölgesi için bir giriş kapısı tanımlamaktadır.

Spor odağı
Mevcut futbol sahası, kapalı yüzme havuzu ve öneri kapalı spor salonu spor odağını oluşturmaktadır. Kapalı yüzme havuzunun önünde önerilen spor meydanı spor aktiviteleri ve toplanma için potansiyel alan oluşturmakta, kapalı yüzme havuzunu yurtlar, ana promead ve diğer spor yapılarıyla birleştirmektedir.

Doğa odağı
Mevcut gölet ve yoğun yeşil alan yarışma alanının en baskın doğal niteliğidir. Gölet sınırları ve yeşil doku korunmuş, ana promenatla kampüs girişinden gölet noktasına kadar kesintisiz bir peyzaj-park yolu önerilmiştir. Yaya promenadı, gölete ulaştığı noktada ayaklar üzerinde duran bir platforma dönüşmekte, ve bu platform ile gölet kullanımı desteklenmektedir (seyir, kano-bisiklet sporu, model sporu, vb).

İTÜ Parkı ve Müzesi
İTÜ Parkı, Doğa Bilim Müzesi ve Sedat Üründül Anaokulu arasında kalan yeşil yoğunluklu alan olarak tanımlanmıştır. Doğa Bilim Müzesi ile bütünleştirilen İTÜ Parkı, bir nefes alma, etkinlik ve dinlenme alanıdır.

KORUMA VE YENİLEME TAVRI
Proje kapsamında şartnamede deprem riski dolayısıyla sağlıksız olarak belirtilen yapıların kaldırılması öngörülmüştür. Mevcutta yer alan ve korunan yapılar öneri kurgu içinde tasarımla bütünleştirilmiş ve genel planın bir parçası haline gelmiştir. Mevcut yapıların taşıdığı fonksiyonlar, yeni fonksiyonların yerlerinin belirlenmesinde etkili olmuş, örneğin öneri karma yurtlar mevcut Gölet Yurtları bölgesinde konumlandırılmıştır.

Proje alanı içinde yoğun ağaç dokuları ve gölet çevresinde korunması gereken doğal bitki örtüsü bulunmaktadır. Proje kapsamında söz konusu ağaç dokuları korunmuş, sürdürülmüş, proje içine sızdırılmış ve projenin bütünü içerisinde ele alınmıştır. Yoğun ağaç dokusunun bir parçası olan ve kampüsün “belleğinde” önemli bir doğal değer olan “Ağaçlı Yol” korunmuş, ve proje bütünü içerisinde bağlayıcı özelliği devam ettirilmiştir.

ARAÇ ULAŞIM SİSTEMİNİN ORGANİZASYONU
Öneri tasarım, bireysel araçlar, Arı Rotası 1-2 (güneş enerjisi ile çalışan otobüs ringleri), bisiklet yolunu içeren ve yaya dolaşım kurgusunu destekleyen entegre bir ulaşım sistemi önermektedir:

Araç Ulaşım Sistemi ve Garaj/Otopark Kullanımları:
Kampüs alanının çeperini çevreleyen bir ana araç ulaşım ringi önerilmiştir. Bu ring bireysel araç kullanımı ve toplu taşıma araçlarına hizmet etmekte, aynı zamanda geniş kaldırımlar ile yaya dolaşımıyla da desteklenmektedir. Yaya yolları belirlenen saatlerde servis yolu olarak da hizmet edecektir. Kampüste bulunan her yapı için açık ve/veya kapalı otopark önerilmiştir.

Arı Rotası1:
Öneri proje, kampüs içindeki toplu taşıma için güneş enerjisi ile çalışan ‘İTÜ-BÜS’ araçları kullanılmasını önermektedir. Kısa zaman aralıklarıyla kampüs içinde belirli rotalar üzerinde ring yapacak olan bu araçlar alan içi toplu ulaşımı olanaklı ve kolay hale getirecektir. Söz konusu araçların İTÜ’deki araştırmacılar ve öğrenciler tarafından tasarlanmaları önerilmektedir. Arı Rotası 1, “Core” bölgesini dolaşarak sık yerleştirilen duraklar ile özellikle akademik birimleri, spor birimlerini ve yurt birimlerini beslemektedir (Arı-Rotası 1 için bknz. Entegre Ulaşım Şeması).

Arı Rotası2:
Arı Rotası 2, daha geniş bir rota çizerek, lojmanları akademik birimleri ve giriş noktalarını birbirine bağlamaktadır (Arı-Rotası 2 için bknz. Entegre Ulaşım Şeması).

Bisiklet Yolu:
Bisiklet yolları, çağdaş kampüs yaşantısının vazgeçilmez birer parçasıdır. Bisiklet kullanımının kampüs içinde teşvik edilmesi, uygun bir planın geliştirilmesi ve entegre bir iç-ulaşım ağının tasarlanması ile mümkündür. Belli noktalara tasarlanan bisiklet otoparkları, kampüs yaşantısını destekler ve kolaylaştırır. Kampüs içinde bireysel bisikletler ile beraber, kampüse ait bisikletler de mevcut olacaktır.

EKOLOJİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İLE İLGİLİ İLKELER
Ekolojik ve sürdürülebilir duyarlılık öneri tasarımın üst ölçeğinden alt ölçeğine kadar önemli bir girdi olarak ele alınmıştır. Yeşil dokunun sürekliliği tasarım açısından önem arz etmektedir. Üst ölçekte sahil kımından gelen ve yarışma alanının doğu bölgesinde yoğunlaşan yeşil doku devam ettirilmiş, kampüsün içlerine kadar sokulmuş, makro ölçekteki bitki örtüsü alt ölçekte tasarımın parçası haline gelmiştir. Kampüs içinde güneş enerjisi ile çalışan öneri ‘İTÜ-BÜS’ler ve bireysel taşıt kullanımının minimuma indirgenmesi ekolojik tavrı desteklemektedir. Bunun yanında dış mekan donatısı olarak güneş enerjisini gündüz depolayan ve gece ışık veren aydınlatma elemanları kullanılması öngörülmektedir. Yapı teknolojisi bağlamında önerilen ısıtma sistemi, “geotermal enerji sistemi” olarak önerilmiştir. Bu enerji türü, çevreye dost bir enerji türüdür. Peyzaj düzenlemesi içerisinde yağmur suyunun belli noktalarda toplanması, filtre edilmesi, depolanması ve tekrar kullanılmak üzere dağıtımı planlanmıştır. Yapılarda önerilen 2. cidar cephe sistemi, yapıların içi ve dışı arasında görsel açıdan zenginlik yaratmakla beraber yapıların mikrokliması açısından da önem teşkil eder.

ENGELLİ DOSTU ÇEVRE
Çağdaş kentsel tasarım anlayışı, engelli kullanıcıları yaşayan kentin önemli bir parçası olarak görmektedir. Bu anlayışla kurgulanan proje, kampüsün dokunabildiği her noktasında “engelli dostu yaklaşımlar” önermektedir. Kurgulanan yaya yolları bu kapsamda düzenlenmiş, engellilerin alan içerisinde rahat bir gündelik yaşantı sürmeleri amaçlanmıştır.

MEKANSAL ÖRGÜTLENME VE KİMLİK (TASARIM DİLİ)
Yapısal ölçekte kompakt ve dışa kapalı bir çözümlemeden ziyade daha parçacıl ve zengin ara mekanlı bir çözümleme ortaya konmuştur. Fakülte yapılarının önemli bir bölümünü oluşturan dersliklerin gün ışığı bakımından en verimli yön olan güney ve güneydoğu yönlerine bakmalarına dikkat edilmiş, zeminde zengin iç ve dış dolaşım kurgusu oluşturulmuş, bu kurgu 3. boyutta linkler ve ana akslara bağlantılarla desteklenmiştir. Zemin katlarda dış mekanları besleyici fonksiyonlarla (kafeterya, sosyal aktivite, vb.) alternatif dolaşım alanları oluşturulmuş, ve yapıların üzerine takılan saçaklar ve arkadlarla korunaklı yaya mekanları geliştirilmiştir.

Mekansal örgütlenmenin oluşumunda sosyal entegrasyon derecesi yüksek mekanlar oluşturmak, algılanabilir olmakla birlikte sürprizli ve mekansal hafızayı güçlendirici yaklaşımda bulunmak projenin ana kararlarından biri olmuştur.