1. Ödül, Kadıköy Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması

PROJE RAPORU

IN SITU

Değişen kentsel dinamiklerin etkisiyle günümüz kamusal mekan literatüründe “geçiş mekanları” (transit places), “yer olmayan”, kimseye ait olmayan mekan (non-lieux) terimleri tartışılmaktadır. Auge’e göre (1997), “yer” kimliğe sahip, ilişkisel ve tarihsel anlamda tanımlanabilen alan olarak açıklamakta, “yer olmayan” ise belirli bir kimlik ve ilişki ortamı oluşturmamakta, yalnızlık ve benzeşim yaratmaktadır. Bir mekana aidiyet hissini kazandıran yer kavramı belirli obje, vak’a, yapı, mekan zemininde “yerinde“ işlenen zihinsel süreçlerle oluşmaktadır. Bu çalışma tarihsel süreçte kent belleğine işlenmiş izleri ve dokuyu referans alarak insan ölçeği ve doğal çevrenin yeniden kazanımı, insani erişilebilirlik, yaşayan kamusal işlevlere odaklı stratejileri “yerinde” yaşatacak bir perspektif sunmaktadır.

PROJE ALANI VE TASARIM SÜRECİ

Kadıköy rıhtım bölgesi kıyı alanı önemli bir rekreasyon alanı ve aktarma merkezidir. Bölgenin öncelikli sorunları;

-Kıyı – çarşı arasındaki araç yolu bariyeri, trafik yoğunluğu, kıyı bölgesinin araç yolu ve otoparklar ile bölünmesi, odak bölgedeki kavşak boyutları ve yoğunluğu
-Otobüs duraklarının yaya hareketliliği, ısı adası etkisi, kentsel estetik ve güvenlik bakımından olumsuz etkileri
-Haydarpaşa bölgesinin işlevsel ve fiziksel kopukluğu, işlevsiz alanlar, tanımsız yaya yolları ve yoğun sert zemin olarak açıklanabilir.

Bu bağlamda tasarım süreci;

-açıklanan öncelikli sorunlara çözüm üretilmesi
-alanın tarihi niteliği ve ortak belleğe dair izlerin işlenmesi
-insan ölçeği, mekansal engeller, ekoloji ve iklime duyarlı çözümler geliştirilmesi üzerine kurgulanmıştır.

MEYDAN TASARIMI

Meydan formu çarşı bölgesi ve kıyı bölgesini bütünleştirecek şekilde çarşı akslarının uzantıları ve yapay – doğal sınırlandırıcılar referans alınarak tespit edilmiştir. Bu doğrultuda meydan formu mevcut referansların oluşturduğu belirgin bir geometrik formu açığa çıkarmaktadır. Meydan alanının içinde eski hal binasının konumu meydana simgesel bir karakter yüklemektedir. Ayrıca eski hal binası odak alana negatif mekan karakteri yükleyerek meydanı parçalamakta, çeşitlilik arz eden sürpriz mekan niteliği kazandırmaktadır.
Meydan kendi içinde 9 farklı açık mekan alt bölgesinin bütünlüğü ile tarif edilmektedir.

KENTSEL BELLEK VE İZLER

Kadıköy tarihi bir merkez olarak kentsel ortak bellek bakımından zengin bir içerik ortaya koymaktadır. Ancak bu içeriği büyük bir kısmı gerek yanlış uygulamalar gerek değişen fiziki ve toplumsal yapı ile zamanla kamusal alanda ki algılanabilirliğini yitirmiştir. Proje kapsamında farklı tarihsel katmanlarda kamusal alanın kimliğine aktarılacak referanslar analiz edilmektedir. Kamusal alan tasarım süreci kentsel bellek ve izler referans alınarak geleceğin çizgilerine aktarılmaya çalışılmıştır.

ÇEVRESEL BAĞLANTILAR

Kadıköy çarşısı ve kıyı alanının aktarma merkezi niteliği yoğun bir insan hareketliliği açığa çıkarmaktadır. Bu noktada üretilen tasarım gelecek perspektifinde toplu taşıma kalitesinin arttırılacağı yaya erişilebilirliğinin geliştirilmesi gerekliliği üzerine kurgulanmıştır. Böylece;

-lastik tekerlekli toplu taşıma yoğunluğunun raylı sistem, deniz yolu ve bisikletli erişilebilirliği ile azaltılması,
-otobüs durakları ve otobüslerin hareketliliğinin bu araçların kıyıdaki mevcudiyet süresini azaltacak şekilde yeniden düzenlenmesi
-Üsküdar, Kadıköy merkez, Fenerbahçe kıyı bölgesi doğrultusunda kesintisiz yeşil alan bağlantısının kurulması
-Üsküdar-Kadıköy arasında ve kıyı- çarşı arasında raylı sistem kullanımının geliştirilmesi
-merkez, farklı semtler ve kıyı bölgesini bağlayacak 1. derece bisiklet yolu güzergahının belirlenmesi alanın çevresel bağlantıları bakımından öne çıkan kararlardır.

ULAŞIM – ERİŞİLEBİLİRLİK

Çevresel bağlantılara uyum, alanının temel sorunlarının çözümü ve kentsel tasarım çizgileri etkin bir ulaşım sistemi çözümünü gerektirmektedir. Bu bağlamda alınan kararlar;
Araç yolu sistemi ve geometrisinin düzenlenmesi: Kıyı – çarşı arasındaki yol enkesitinin enaza indirilmesi, kavşağı küçültülmesi ve akıcılığının arttırılması, toplu taşıma araçlarının sadece kavşağın kuzey kesimin hareket etmesinin sağlanması, çarşı bölgesinin tretuar genişliğinin arttırılması sağlanmaktadır.

Otopark düzenlemesi: Temel yaklaşım toplu taşıma kalitesinin yükseltilmesi, özel araç hareketliliğinin tarihi merkez ve kıyı alanından mümkün olduğunca uzaklaştırılmasıdır. Bu nedenle özel araç baskısını teşvik edecek özel araç otopark alanları önerilmemekle birlikte üretilen tasarım idarenin olası taleplerine cevap verecek şekildedir. Proje alanında sadece yaşlılık ve engellilik sorunu yaşayan bireylere özel otopark alanları alanın kuzey ve güney kesiminde önerilmiştir.

Yaya – bisiklet erişilebilirliği; yaya ve bisiklet erişilebilirliği sadece Kadıköy’ün değil, İstanbul’un çözüme muhtaç sorunsalıdır. Bu bağlamda proje alanı ve yakın çevresini kapsayacak şekilde;

-1. Derece bisiklet yolu ağı: bisiklet yolu omurgasını teşkil etmektedir.
-Engelsiz erişilebilirlik ağı: belirtilen engelsiz erişilebilirlik standartlarının öncelikli olarak uygulanacağı ağdır.
-Kıyı odaklı kesintisiz yaya omurgası: Kıyı alanının yakın çevresini kap – sayan, uygulama standartları belirtilen iç kesimlerden kıyı alanına dokunan öncelikli yaya yollarıdır.

Üç tip ağ tanımlanmıştır.

Otobüs ve minibüs hareketliliği: mevcut otobüs durakları kaldırılarak, merkez ve e5 istikametinden gelen sık hatların kıyı alanında ring şeklinde çalışacağı iniş – biniş peronları ve hareket düzeni tanımlanmıştır. Bu yaklaşım idare tarafından üst ölçekli bir planlamayı gerektirmektedir. Minibüsler projede belirtilen noktaya taşınarak, önerilen tramvay hatlarıyla yoğunluğunun azaltılması önerilmektedir. Taksi – taksi dolmuş vb. özel işletmeler ise uygulama sürecinde talep belirtildiği takdirde kavşağın güney kesiminde ve kavşağın kuzeyinde Rasimpaşa mahallesi tarafında cep ayrılarak sağlanabilecektir.

Süreci kentsel bellek ve izler referans alınarak geleceğin çizgilerine aktarılmaya çalışılmıştır.

KIYI ALANI TASARIMI

Kıyı alanı, merkez ve kent ölçeğinde bütüncül bir tasarım ortaya konabilmesi için Haydarpaşa, liman ve İSKİ bölgesi ile bütünleşik olarak ele alınmıştır. Böylece; proje alanına rekreasyon ve transfer merkezi niteliğini destekleyecek yaşanabilirlik düzeyini yükseltecek yeni işlevler yüklenmiştir. Kıyı alanında “kıyı rekreasyon aksı” ve “kıyı işlevsel aksı” ile beş farklı nitelikte bölge bütünleştirilmektedir;

-Kültür – Sanat: Müzeler ve kültür sanat merkezleri ile Liman ve Endüstriyel miras bölgesi işlevsel yapısını tanımlanmaktadır.
-Eğitim: Arkeopark, kent enstitüsü, kütüphane vb. ile Haydarpaşa Bölgesi işlevsel yapısını tanımlamaktadır.
-Rekreasyon: Dinlenme mekanları, modern deniz hamamı, oyun – spor alanları vb. ile Kıyı hattı işlevsel yapısını tanımlamaktadır.
-Spor: Çocuklara yönelik spor eğitim merkezi, eğitim birimleri, spor akademisi idari birimi vb. işlevlerle Mevcut İSKİ sahasının gelecekte önerilen işlevsel yapısını tanımlamaktadır.
-Meydan: Odak bölgede Kıyı ile çarşı bölgesini bütünleştirecek bir formda tasarlanan toplanma – dağılma mekanıdır. Kıyı alanı tasarım çizgileri kentsel bellek ve tarihi izlere bağlı olarak biçimlenmektedir. Tasarım çizgileri tüm izleri bir ağ içinde bağlarken tanımlanan “yapısal ve mekansal referansların” yaya modunda algılanabilirliğini sağlamayı amaçlamaktadır. Kıyı alanı tasarımında mevcut sert zemin miktarının azaltılarak ısı adası etkisinin en aza indirilmesi hedeflenmektedir. Bu nedenle ağaç dokusu, çiçek bahçeleri, bostan, pasif yeşil alanların yaygınlaştırılması önerilmektedir.

AĞAÇLAR

Platanus acerifolia Acacia dealbata Celtis australis Cercis siliquastrum Robinia pseudoacacia Acer campestre Tillia tomentosa Cedrus deodora Quercus cerris Quercus infectoria Gingko biloba Morus platanifolia Pinus pinea Ailanthus altissima

ÇALILAR

Cornus mas Laurus nobilis Pyracantha coccinea Arbutus unedo Calicotome villosa Pistacia terebinthus atlantica Spartium junceum Rosa canina sp.

PERENİALLER

Calluna vulgaris Cistus albidus Erica arborea Phillyrea latifolia Cistus salviifolius Genista tinctoria Salvia verticillata

MEVSİMLİK- ÇİÇEK BAHÇESİ

Tulipa sp. Rosa sp. Hyacinthus orientalis Dianthus caryophyllus

MEYVE AĞAÇLARI

Punica granatum Morus alba Cydonia oblanga Prunus cerasus Prunus domestica Prunus persica Malus domestica Pyrus communis Mespilus germanica Ficus carica

YERÖRTÜCÜ/ ÇAYIR KARIŞIMLARI

Trifolium pratense Zoysia_japonica Papaver sp. Festuca arundinacea

YAĞMUR BAHÇELER

Juncus articulatus Santolina chamaecyparissus Ajuga reptans Hypericum calycinum Carex pendula Lythrum salicaria Elymus repens Bromus diandrus Carex acutiformis Scabiosa columbaria

TOPRAK TEMİZLEME- FİTOREMEDİASYON BİTKİLERİ

Zea mays (Mısır) Helianthus sp.( Ayçiçeği) Brassica juncea (Kanola) Alyssum maritima Tagetes patula Cistus ladanifer Aptenia cordifolia