1. Ödül, Karaduvar Mahallesi Kentsel Tasarım Proje Yarışması

Proje Raporu

İZ – KARADUVAR

Yolculuğuna komşuluk ilişkileri ve akrabalık bağları kuvvetli olan, suyla yakın ilişki içinde, tarım ve hayvancılıkla uğraşan ve kendi kendine yeten samimi bir köy olarak başlayan Karaduvar, özellikle 1960’lardan sonra dönüşmeye ve özgün kimliğini yitirmeye başlamıştır. Mersin Limanı’nın açılması, ATAŞ’ın kurulmasıyla başlayan ve zamanla sayısı artan sanayi tesislerinin yoğunlaşması ve 1997 yılında hazırlanan imar planı Karaduvar için birer dönüm noktası olmuştur. Hızlı kentleşmenin de sürece eklenmesiyle birlikte tarım arazileri parçalanmış, yerleşim alanları sanayi ve liman arasına hapsolmuş ve geçim kaynağı tarım olan yerli halkın arazilerinin küçülmesi sebebiyle kent merkezine göç başlamıştır.

Günümüzde yaşayanlarının ancak kısıtlı ve dar alanlarda tarım yapabildiği, doğal kaynakları zarar görmüş ve sanayiye bağlı, çevre kirliliğiyle mücadele eden, kentsel hizmetler açısından kısmen dışa bağımlı bir balıkçı kasabasına dönüşmesine rağmen, Karaduvar’a anlam katan ve onu Mersin’in diğer bölgelerinden ayıran karakteristik fiziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel özelliklerinin izleri hala mekân üzerinden okunabilmektedir. Geçmişten gelen izleri geleceğin ihtiyaçları doğrultusunda yeniden yorumlayarak takip etmeyi ilke edinen tasarımla, geçmiş ve geleceğin sentezini yaparak kendi kendine yeten, dayanıklı ve sürdürülebilir bir Karaduvar’a ulaşmak hedeflenmektedir. Tarımsal üretimi, turizmi ve dengeli kentsel gelişmeyi yerleşime entegre etmek için modern bir yaklaşım benimseyen öneriyle birlikte gelecekte Karaduvar, doğal, sosyal ve kültürel değerlerin korunmasıyla ön plana çıkan, iklim değişikliğine karşı duyarlı ve hazırlıklı, çok sektörlü yapısına bağlı olarak krizlere karşı dayanıklı, yaşayanlarının bağlılıklarıyla övündüğü ve orada bulunmaktan keyif aldığı kompakt bir yerleşim olarak Mersin genelinde kalkınma için örnek gösterilen bir marka haline gelecektir.

TEMEL TASARIM İLKE VE HEDEFLERİ

• Mevcut yapı adası izlerinin korunarak geliştirilmesiyle daha sağlıklı ve kent belleğine referans veren bir fiziksel çevre elde edilmesi,
• Yerleşim alanları ve Deliçay deresi arasında sanayi sebebiyle kesintiye uğrayan bağlantının yeniden sağlanması,
• Alanın kuzeyi ve kıyı arasında kesintisiz taşıt, bisiklet ve yaya erişiminin ve görsel bağlantıların kurulması,
• Doğuda Kazanlı’dan alanın merkezine uzanan parçalı tarım alanlarının Kuzey’de Yeşilçimen’e bağlanacak şekilde bütünleşik hale getirilmesi,
• Konut alanlarını sanayiden ayıran, dere ve kıyı arasında bağlantı kuran yeşil rekreasyon koridorunun tasarlanması,
• Çalışma alanları arasında kalan ve tarım alanlarının üzerinde baskı yaratan konutların taşınmasıyla yerleşimin daha kompakt bir hale getirilmesi,
• Üretim ve dağıtım potansiyeli gözetilerek kent içi lojistiğini trafik yaratmayacak şekilde düzenlemek amacıyla lojistik koridorlar tanımlanması,
• Dumlupınar caddesinin farklı fonksiyonları barındıracak şekilde, karşılama merkeziyle başlayan ve kıyıda gastronomi odağıyla buluşan, yaya ve bisiklet öncelikli bir prestij caddesi olarak yeniden tasarlanması,
• Hem açık hem yapılaşmış alanlarda modüler, esnek tasarım

ÖNERİ KURGU

Geçmişten gelen, günümüzde varlığını sürdüren veya yok olmaya yüz tutmuş farklı kentsel katmanlardaki izleri takip ederek geliştirilen yeni mekansal kurguda, yapı ölçeğindeki müdahaleler özeline mevcut dokudan referans alan modüler bir sistem önerisi getirilmiştir. Konutlar, balıkçı restoranları ve diğer ticari işlevler için çeşitli modüler birimler geliştirilmiş; modüllerin farklı çeşitlerde ve açılarda bir araya gelmesine imkan tanınarak yapılaşmada esneklik sağlamak istenmiştir. Bu şekildehem tarımsal üretimin devam ettiği yapı adalarında uygun iklimsel koşullar gözetilerek dağınık yerleşme mümkün olacak hem de kent merkezinde bitişik nizamlı konutlar arası dolu-boş hacimlerde farklı kompozisyonlar kurgulanabilecektir. Mevcut durumda Karaduvar yapılarında görülen zengin iç ve dış mekan kompozisyonu önerilen modüler kütleler sayesinde devamlılığını sürdürebilecektir.

Yerleşim Alanlarının Yeniden Tasarımı

Mevcut ada izlerinin korunmasını ilke edinen yeni tasarımda daha sağlıklı bir kentsel çevre elde etmek adına 3194 sayılı imar kanunun 18. maddesi dikkate alınarak arazi ve arsa düzenlemesi yapılmıştır. Daha önce 18 uygulaması görmüş parseller için ise ilgili maddede 2019 yılında yapılan değişiklik doğrultusunda Düzenleme Ortaklık Payı’nı %45’e tamamlamak amacıyla tekrar uygulama yapılması planlanmıştır. DOP oranının yetersiz kaldığı veya karşılamadığı durumlarda kamu kaynaklarını verimli kullanmak koşuluyla kamulaştırma yapılması öngörülmektedir.

Odak 1 – Karaduvar Karşılama Merkezi

Tasarımın bütününde kullanılan çok fonksiyonlu duvar ögesi ilk olarak mahalle girişinde yerleşmenin tarımsal kimliğine referans veren yeşil çatıyla birlikte kurgulanmıştır. Mahalledeki fonksiyonel çeşitliliğe ilişkin yönlendirici bir bilgilendirme panosu olarak tasarlanan duvar, girişin sağ tarafında oluşturulan yaya aksının kenarında ise üzerinde hareketli oturma birimlerinin de bulunduğu bir sergi paneline dönüşür. Bu modül aynı zamanda önündeki açık heykel sergileme alanına bir fon oluşturur.

Girişin sağ tarafında ziyaretçiler için bir bilgilendirme ofisi ve Karaduvar’a özgü yerel ürünlerin satıldığı bir satış birimi tasarlanmıştır.

Odak 2 – Karaduvar Toplum Merkezi

Karaduvarda varolan farklı kültürlerin bir aradalığı için diyalog zemini oluşturacak, muhtarlık ve Meslek Edindirme Merkezi’nin bulunduğu 2. odakta, mevcut fonksiyonlar korunarak farklı yaş ve cinsiyetten herkesi bir araya getirmeyi amaçlayan toplum merkezi yapısı önerilmiştir. Atölye ve çalışma alanları ile toplantı salonlarının yer aldığı yapı haricinde yakın çevrede kreş ve çocuk meclisi yapısı, spor alanı, kaykay park ve çocuk oyun alanları oluşturulmuştur.

Öneri yapının zemin katı yükseltilerek yaya kullanımına açılmış, prestij caddesinde durak noktası oluşturulması amaçlanmıştır. İç-dış mekan birlikteliği düşünülerek yapı üzerinde cephe açıklıklarına yer verilmiş ve üst katta yapı çevresinde ahşap platform oluşturulmuştur.

Odak 3 – Prestij Caddesi ve Gastronomi Aksı

Dumlupınar Caddesi 6583-6533 Sokakların güneyinde 24.80, kuzeyinde 16.80 m genişlikte düzenlenmiştir. Caddenin geniş olan kesimi prestij aksı olarak düşünülmüş ve ağırlıkla gastronomi aksı olarak çalışacağı öngörülmüştür. Yan sokaklardan yaya taşıt katılımlarıyla çatışmaların önlenmesi amacıyla bisiklet yolu caddenin orta aksına alınmıştır. Cadde cephelerindeki yapılar 1-2 katlı ve ön bahçeleri gurme aksı fonksiyonuna hizmet edecek şekilde düzenlenebilecek genişliklerde tasarlanmıştır.

Caddenin mülkiyet sınırlarına yakın olan kesimlerinde min 2.50 m genişlikte kesintisiz yaya platformları, yaya platformları ile sınırlı sayıdaki cep otoparkları veya cadde arasında kalan bantlarda ise caddenin yaya kullanımını teşvik edecek oturma-dinlenme grupları, yeşil adalar, ilave servis alanları ile yaşam kalitesini yükseltecek düzenlemeler yapılmıştır. Caddenin tamamının sadece fonksiyonlar ve donatılar değil, peyzaj ögeleriyle de bir çekim aksı haline gelmesi planlanmıştır.

Odak 4 – Karaduvar Tarım ve Su Ürünleri Enstitüsü

Karaduvar’ın tarımsal faaliyetlerinin yöre ve yöre halkı için öneminden dolayı tarımsal faaliyetlerin yanısıra Sahil ile direkt ilişkili yapısının en büyük getirilerinden olan balıkçılığın da geliştirilmesi ve genişletilmesi amacıyla Tarım ve Su Ürünleri Enstitüsü önerilmiştir. Kısa ve uzun süreli eğitimlerin verilebileceği tesis kapsamında tarım faaliyetleri ile ilişkili sera alanları ve deneme tarlaları düzenlenmiş, enstitü alanı ile birlikte tasarlanan kamusal alanlara hobi bahçeleri önerilmiştir. Üretilen mahsüllerin ise satışının yapılacağı açık kamusal pazar tezgahları ve bunun yanında açık mutfak fikri ile topraktan-sofraya sürecini birebir olarak deneyimle imkanı sağlanmıştır. Enstitü kapsamında tasarlanan konaklama birimleri alanda düzenlenecek kısa süreli eğitim atölyelerine ziyaretçi katılımını da mümkün kılmaktadır. Yapısal tasarımda mevcut tipolojinin sürekliliğinin sağlanması amaçlanmıştır.

Odak 5 – Karaduvar Çarşı

“Karaduvar Çarşı” pazar yeri yanı sıra çarşı alanları ve yeşilin deneyimlenebileceği alanları da içerecek şekilde tasarlanmıştır. Alanda bulunan ve farklı birleşim detaylarıyla bir araya getirilebilen ticari birim modülleri, pazar fonksiyonuna ek olarak çarşıya ve yerel ürün satışına kapalı bir mekan opsiyonu sağlar. Odağın merkezinde yer alan açık alan, geçici sebze meyve pazarı günlerinde tezgah alanları olarak kullanılan, yılın geri kalan günlerinde ise konser, açık sinema gibi fonksiyonlara ev sahipliği yapabilecek esnek bir alan görevi görür. Kapalı birim önlerinde ve pazar yeri üzerinde kullanılan üst örtülerle pasif iklimlendirme sağlanmıştır. Alanın doğusunda bulunan ve oyun yolu, çocuk oyun alanları, açık derslik, aktivite çayırları, çim üstü dinlenme alanlarını içeren aks, tüm Karaduvar mahallesinde devam ettirilen bandı yakalayarak odağın sahilde devam eden yeşil izle bağlantısını kurar.

Oyun rotası” içerisinde doğal malzemeler ile üretilmiş, farklı yaş gruplarına göre ayrılmış oyun alanları ve ekolojik farkındalığı artırmak amacıyla Yalın Ayak Parkuru tasarlanmıştır. Parkur etrafına yerleştirilecek bilgi panoları ile karbon döngüsü, bitki bilgisi, ekoloji, permakültür terimleri gibi konularda bilgilendirilerek farkındalık yaratılması amaçlanmıştır. Rota üzerinde ayrıca kullanıcıların ziyaretlerini ölümsüzleştirmesi ve Karaduvar’ın sosyal medya aracılığıyla daha popüler hale gelmesi amaçlanarak sosyal medya noktalarına da yer verilmiştir.

Spor ve Rekreasyon

Kıyı ve dere kenarında rekreasyon alanları yaratılmış, oluşturulan yeşil koridorla birlikte kuzey-güney aksı boyunca çeşitli sportif faaliyetleri kapsayan rekreatif kullanımlara imkan tanınmıştır. Mahallenin en büyük iki açık alanını oluşturan rekreatif alanlara yerleştirilen farklı fonksiyonlar birbirini destekleyerek kamusal mekan kalitesini artırmış, iyileştirilen peyzajın ve oluşturulan spor alanların fiziki aktiviteyi günlük hayata taşıması hedeflenmiştir.

Ulaşım sistemi, bisiklet sürmeye ve yürüyüş yapmaya teşvik edecek şekilde düzenlenmiş, odak alanların tasarımında fiziki aktivitenin devam edeceği spor ve oyun alanları yaratılmıştır ( Oyun Rotası, Yalın Ayak Parkuru, Aktivite Çayırları, Kaykay Park, Spor Sahaları ve İnteraktif Duvar vb.).

Ulaşım ve Erişilebilirlik

Mevcut taşıt yollarında yaya ve bisiklet erişimi öncelikli olacak şekilde trafik akışını iyileştirmeye yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Kıyıdaki merkezin iç kesimlerinde ise ağırlıklı konut fonksiyonu göz önünde tutularak sadece günün belirli saatlerinde taşıta açık olacak şekilde yaya öncelikli servis yolları önerilmiştir. Bisiklet ve yaya erişimi ulaşımda öncelikli tutulmuştur.

Enerji

Kamusal alanlarda enerji tasarrufuna yönelik malzeme, donatı ve teknoloji kullanımı gözetilmiş, ulaşım sisteminin ve yapı yerleşimlerinin enerji verimliliği sağlayacak şekilde düzenlenmesine dikkat edilmiştir. Kent içi ve çeperi peyzaj tasarımına aktif ve pasif geri dönüşüm/restorasyon uygulamaları dahil edilerek enerji kaybının mümkün olduğunca azaltılması hedeflenmiştir.