1. Ödül , ”Mahallem: Bakırköy” Uluslararası Katılımlı Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

BY-PASS

Yamaç eteğine oturmuş evimizi, alt sokağa bağlayan dar merdivende yollukları yıkadıktan sonra gene aynı merdivende komşularla kısır yiyip semaverde çay içmemiz gelir aklıma mahalle deyince. Ne bir parka gitmeye gerek vardı ne de evden çok uzağa. Sokak kadar kamusal olmamasıyla birlikte ev kadar mahrem olmamasıydı o dar merdiveni cazip kılan…

Geçmişten bu yana insanları içgüdüsel olarak bir araya getiren mekanlar vardır. Bunlar kültürden kültüre farklılık gösterse de mahalle her yerde benzerdir. Mahalle denilince akla kapı eşiğinde yapılan sohbetler, pazar alışverişleri, top oynayan çocuklar, sokaklarda selamlaşarak yürüyenler gelir. Herkes birbirini tanır ve güvenir fakat ev gibi özel alanlarına da müdahale etmez. Çünkü sokaklar ve kapı önleri gibi kamusal alanlar insanları bir araya getirmekte yeterli olmuştur. Geçmişteki İstanbul mahallelerinde olup günümüz Bakırköy’ünde eksik olan alanlar da bunlardır. Izgara planlı bitişik nizam yerleşimle birleşen yoğun kentleşme, sokakları darlaştırıp, sayılarını azaltmış; olası kamusal alanları ortadan kaldırmıştır. İnsanların araç trafiğinden sıyrılıp sokakta duraklayabilecekleri alanlar yok olmuş ve kaldırımlar park yerlerine dönüşmüşlerdir. Bu durum insanları çevreden koparıp evlerine kapatmıştır. Evlerin tek cepheyle sokağa bağlı olması kapı-pencere önlerindeki olası geçiş alanlarının sayısını azaltmıştır. 1918 yılındaki eski İstanbul evlerini tasvir eden Mahriköy planına bakıldığında ise evlerin iki cephesinin de sokakla ilişkili olduğu görülmektedir. Bu evlerdeki çıkma, kapı önü merdiveni gibi elemanlarla evin cepheleri tanımlı hale getirilip, sokakla ilişki kuran geçiş alanları oluşturulmuştur.

Geçmişten alınan referanslarla ızgara planlı yapı adalarında geçiş alanları açılarak arka bahçeler arasında alternatif sokaklar oluşturulması ve çıkma, kapı önü merdiveni gibi elemanlardan esinlenen minimal geçiş alanları oluşturulması önerilir. BY-PASS adı bu alanların alternatif kamusal alanlar olmasını vurgular. BY-PASS çatı, kör duvar, cephe, pencere önü gibi kullanılmayan elemanları bir arada kullanıp bu bölgelere farklı fonksiyonlar yükleyerek, kamusallaşması düşünülmeyen alanları kamusallaştırır. Bu elemanlar sokağın geniş alanlarında stoalaşıp pasajlar yaratırken, dar alanlarında çıkma işlevi görüp apartman önünde tanımlı alanlar yaratır. Yapı adalarında, tescilli yapıların çevresinde açılan geçiş alanları sonucu oluşan kör duvarlarda merdivene dönüşen By-pass bir anda arka bahçeleri tanımlamak üzere binalar arası yeşil duvarlara dönüşür. Bu arka bahçeler artık ön bahçeler olur, çünkü binaların iki cephesi de sokağa bakar. Yeni oluşturulan sokaklar araç trafiğine kapalıdır ve çocuklara doğal oyun alanları olarak sunulurlar. Aynı zamanda tescillenmiş yapıları çevresinde insanları bi araya getirecek düğümler oluştururlar. Kör duvarlardaki merdivenler pencere önlerindeki çıkmalara ve damda kurgulanan açık hava sinemalarına götürür. Bu merdivenler de bir gün bir çocuğa kısır anısı olarak kalacak alanın sahibi olmak için vardır. By-pass sokakta ağaç dokusuna göre şekillenirken bir yandan dikeyde gül, sarmaşık, asma gibi bitkileri yaşatır. Cephede oluşturduğu mekanlar güneş kırıcı işlevini de üstlenir.

By-pass bir yandan kamusal alanlar yaratırken diğer yandan özel alanları tanımlı hale getirir. Bu sayede eski mahallelerde olduğu gibi insanlara mahrem alanlarından uzakta, güvenli kamusal alanlar yaratır. İnsanlar içgüdüsel olarak bu mekanlarda bir araya gelir.