1. Ödül, Torbalı Belediyesi Belediye Hizmet Binası Pazaryeri ve Otopark ile Yakın Çevresi Ulusal Mimari Proje Yarışması

Mimari Açıklama Raporu

Proje alanı, Torbalı ilçesinin önemli odak noktalarından biridir. Torbalı Belediye Binası ve haftanın belirli bir günü önemli bir yoğunluğa ev sahipliğe yapan pazar yeri ise, bu odağın ana iki elemanıdır. Pazar, Torbalı’nın kentsel yaşamı içinde, hem ticari hem de kültürel bir faaliyet olarak önemli bir rol oynamaktadır. Perşembe günleri kurulan pazarın yoğunluğu yerini, diğer günler otoparkın yoğunluğuna bırakır. Ancak bu yoğunluğa, herhangi bir sosyal donatı eşlik etmez. Proje alanı, mevcut durumda, hayli yoğun bir kentsel dokunun içinde yer almaktadır. Belediye Binası, pazar yeri ve otopark işlevleri ile aynı kentsel alanı paylaşır. İlçenin önemli merkezlerinden biri olmasına rağmen, bu kentsel alanın tanımlı bir meydanı yoktur.
Yarışmanın amacına ve ihtiyaç programına ilişkin çözüm önerileri getirilirken, alanın bu özellikleri dikkate alınmıştır. Önerilen proje, öncelikle bir kentsel boşluk oluşturma ve kamusal işlevleri bu boşlukla ilişkilendirme motivasyonuyla kurgulanmıştır.

meydan – yeni kent merkezi

Farklı kamusal işlevlere imkan tanıyacak, talep edilen yeni kent merkezinin kimliğini oluşturacak bir kentsel boşluğun olmaması önemli bir problem olarak görülmüştür.
Proje, temelde iki ana boşluk tanımlar: üstü örtülü, korunaklı bir boşluk olarak tasarlanan pazar alanı ve çeşitli aktivitelere ev sahipliği yapması öngörülen kent meydanı. Bu iki boşluk ve bu boşluklar etrafında örgütlenen işlevler, demiryoluna paralel konumlanan bir yapı kompleksi tanımlamaktadır. Yapı yoğunluğunun demiryolu tarafına doğru çekilmesi, merkezde bir kent meydanı oluşturulmasına imkan sağlamıştır.

Meydan, ilçe merkezinin fuayesi gibi çalışacak bir etkinlik alanı olarak kurgulanmıştır. Kentsel ölçekteki aktivitelere ev sahipliği yapacak amfi ise, kent meydanının önemli elemanlardan biri olarak ele alınmıştır. Açık hava film gösterimleri, konserler gibi etkinlikler için kullanılacak amfi, sokak kotundaki meydan ile üst kotta yer alan sosyal donatıları birbirine bağlamaktadır.

platform – mekansal süreklilik ve bir aradalık

Yarışmada verilen ihtiyaç programı, birbirinden farklı karakterde ve farklı mekansal niteliklere sahip işlevler barındırmaktadır. Tasarımın temel sorularından biri, bu farklı işlevlerin bir aradalığının nasıl sağlanacağı olmuştur.

İhtiyaç programında belirtilen işlevlere ek olarak, yeni bir kent merkezi oluşturma amacıyla, projede bir dizi sosyal donatı önerilmiştir. Önerilen atölye, etkinlik alanı, amfi ve çevresindeki açık alan düzenlemesi ile, geniş bir kullanıcı kitlesine hitap eden bir kullanım zenginliği oluşturulması hedeflenmiştir. Sosyal donatılardaki çeşitliliğin, farklı zaman dilimlerine yayılan, canlı bir kentsel yaşam örgütlemesi planlanmıştır.

Bu kentsel yaşam, önerilen platform etrafında kurgulanır. Platformun temel niteliği, proje alanının parçalı kurgusu içinde, birleştirici bir rol üstlenmesidir. Demiryolu hattı ile birbirinden keskin bir biçimde ayrılan ve farklı kamusal işlevlerle ayrışan üç bölümden oluşan proje alanı bu platform ile birbirine bağlanmaktadır. Platform, farklı sosyal donatılar arasındaki mekansal sürekliliği sağlarken, üst kottaki yaya sirkülasyonunu organize eder. Böylece belediye hizmet binası, meydan, etkinlik alanı, pazar yeri ve katlı otopark yapısı arasında bir süreklilik sağlanır.

Sosyal donatılar arasında bir bütünlük sağlanması ve yaya hareketinin sürekliliği açısından birleştirici bir rol üstlenen platform, pazar yerinin ticari işlevi ile kültürel donatıları birbirinden ayıran bir role de sahiptir. Platform, üst kottaki sosyal donatıları birbirine bağlarken, oluşturduğu açık ve yarı açık alanlardan, kent meydanına farklı perspektifler sunar.

belediye hizmet binası – kentsel imge

Belediye Hizmet Binası, yeni kent merkezini tanımlayan bir kentsel imge olarak düşünülmüştür. Hizmet binasının yoğun ofis programı üst katlara alınmış, binanın alt katlarının kentsel yaşamının bir parçası olması düşünülmüştür. Buna göre, giriş katına vezneler yerleştirilmiş, üst kotta konumlanan sergi alanı ve kent meclisi, diğer sosyal donatılarla bir bütün olarak ele alınmış, platform ile etkinlik alanına bağlanmıştır. Kent meclisinin, uygun zaman aralıklarında farklı etkinlikler için kullanılabileceği öngörülmüştür. Hizmet binası, üst kotta oluşturulan platformla, zemin katta ise yaya hareketinin sürekliliğini sağlayan kentsel peyzaj ile kent meydanına bağlanmaktadır.

yaya hareketi ve peyzaj – süreklilik

Açık alan tasarımı, yaya öncelikli bir kurgu oluşturulması ve yaya hareketinde süreklilik sağlanması motivasyonuyla ele alınmış, meydan, pazar yeri, belediye hizmet binası, katlı otopark, sosyal donatılar ve açık alanlar arasında kesintisiz dolaşımı sağlayan bir kurgu önerilmiştir. Bu kurgu, Tepeköy Tren İstasyonu (4550. Sokak), Hükümet Caddesi, İsmetpaşa Caddesi ve 3564. Sokak arasındaki alanda, yaya öncelikli bir yol organizasyonu tanımlamaktadır.

Yapı kompleksinin yönlenimi, Tepeköy Tren İstasyonu’ndan gelen yaya aksını karşılayıp, yaya sirkülasyonu pazar yerine ve meydana yönlendirir. İsmetpaşa Caddesi’ne paralel iki geniş yaya aksı tanımlanmıştır. Akslardan biri, doğu-batı istikametinde ilçe merkezi ile belediye hizmet binası, pazar yeri ve yaya alt geçidini birbirine bağlarken, diğer aks Hükümet Caddesi’nden pazar yerine doğrudan bir geçiş tanımlar.

Meydan, ev sahipliği yapacağı faaliyetler gözetilerek, büyük oranda sert zemin bir boşluk olarak tasarlanır. Meydanın çeperinde ise sert zemin miktarı azaltılarak, kullanıcılar için gölge mekanlar yaratılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, meydanın Hükümet Caddesi’ne bakan cephesi, hizmet binasının önünde yer alan boşluk ve pazar yerinin doğu çıkışı ağaçlandırılmıştır. Böylece mevcut kentsel doku ile önerilen proje, yer yer tampon bir yeşil dokuyla ayrılmıştır. Alanın sert zemin-yumuşak zemin dengesi gözetilmiş, peyzaj, açık alan işlevlerine göre şekillenmiştir. Proje alanının farklı bölümlerine yönlendirmeler hemzemin farklılaşmalarla tanımlanmıştır.

araç trafiği ve otopark

Mevcut durumda, sokak kotundaki otopark, proje alanında araç trafiğinin baskın bir rol oynamasına neden olmuştur. Önerilen projede ise, yaya öncelikli bir kurgu benimsenmiş, zeminde tanımlı bir kentsel boşluk tasarlamak ve yaya aksları oluşturmak önemsenmiş, araç yolları ve otopark alanları, yaya sirkülasyonunu etkilemeyecek şekilde kurgulanmaya çalışılmıştır.

Meydanı oluşturmak için, 4509. Sokak’ın bir kısmı meydana dahil edilmiştir. Pazar yeri ve meydan ile hizmet binası arasında sokak kotundaki ilişkiyi güçlendirmek amacıyla, yaya aksına paralel uzanan İsmetpaşa Caddesi’nde ise araç trafiğini yavaşlatacak işaretlendirme ve peyzaj elemanlarının kullanılması gibi yaya öncelikli politikaların uygulanması önerilmiştir. Pazar yerinin otopark kısmına girişler ise, 4509. Sokak’taki bir rampa ile sağlanmış, böylece yer altı otoparkının trafiğinin yayalaştırılmış alanlarla ilişkisi sınırlandırılmıştır. Belediye Hizmet Binasının protokol girişi ve yer altı otopark girişi ise, 4519. Sokak’ta planlanmıştır. Katlı otopark yapısının girişi ise 3564. Sokak’tan verilmiştir. Katlı otopark yapısının yaratacağı yaya sirkülasyonunun yoğunluğunu karşılaması için, mevcut yaya alt geçidine ek olarak, katlı otoparkı pazar yerine bağlayan bir üst geçit önerilmiştir.

pazar yeri – sabit çatı altında esneklik

Projedeki pazar yerinin tasarımında, belirlenen işlevleri örgütleyecek bir pazar yeri tasarlanırken, mekanın mümkün kıldığı faaliyetlerin nasıl çeşitlenebileceği düşünülmüştür. Pazar yerinin mevcut kullanım biçimi ve alışkanlıkları gözetilerek, sabit bir çatı örtüsü önerilmiştir. Tasarımın temel problemlerinden biri, pazarın kurulmadığı günlerde, bu büyük kapalı kentsel mekanın nasıl kullanılacağıdır. Bu sorudan hareketle, farklı zaman dilimlerinde çeşitli kamusal işlevlere olanak tanıyacak, esnek bir mekan kurgulanmıştır.

Pazar yerinde esnekliği sağlamak için, 8×8 metrelik bir çelik strüktür sistemi önerilmiş, strüktürün merkezinde 24 m. genişliğinde büyük bir boşluk tanımlanmıştır. Böylece elde edilen boşluk basketbol sahası gibi spor faaliyetlerine, fuar, kermes gibi etkinliklere hizmet verebilecek büyük bir kapalı alan olarak tasarlanmıştır. Mekanın esnek kullanımını sağlamak amacıyla, pazarcıların kullanımlarına özel, depolanabilen tezgahlar ve bu tezgahların yerleştirilebileceği depo alanları önerilmiştir. Peynir, tavuk, balık gibi niteliği farklı ürün grubunun satılacağı alan ise, ayrı bir bölüme yerleştirilmiş, böylece esnek mekan kurgusunun olduğu alandan ayrı tutulmuştur. Pazar yerinin mal yükleme ve çöp toplama alanı ise, tüm diğer faaliyetlerden ve sirkülasyon alanlarından ayrılarak, demiryoluna paralel uzanan 4509. Sokak’ta organize edilmiştir.

Mekan kurgusunda öngörülen esnekliği sağlamak amacıyla, farklı işlevlere hizmet edebilecek değişken birimler tasarlanmıştır. Bu birimler farklı açılarla yerleştirilebilen tezgahlar olarak veya düşey sergileme yüzeyleri olarak farklı biçimlerde kullanılabilmektedir. Bu kullanım biçimleri:

Standart Yerleşim: 2×1 metrelik birimlerden oluşan tezgahlar ve 2.4 metre yüksekliğinde sabitlenen askı birimleri, çelik bir çerçeve tarafından taşınır.

Açılı Yerleşim: Tezgahlar, pimler ile çelik taşıyıcı üzerinde çeşitli açılarda sabitlenerek, farklı sergileme biçimlerine imkan tanır.

Sergileme Yüzeyi: Tezgah ve askı birimlerinin kendi eksenlerinde 90 derece dönmesi ile olası kullanımlar için bir sergileme yüzeyi oluşturur. Bu yüzeyler aynı zamanda bölücü paneller olarak da kullanılabilir.

Depolama: Mekanın farklı işlevler için kullanımına izin vermek amacıyla, tezgah/sergi birimleri depolanabilir yüzeyler olarak tasarlanmıştır. Böylece, sergi birimleri gerektiğinde depolama alanlarına istiflenerek, pazar alanının başka işlevler için kullanılması sağlanır.

Proje alanının üç farklı bölgesindeki üç yapı, farklı taşıyıcı sistemlere sahip bağımsız birimlerden oluşacaktır. Pazar yerinde, deprem riskine karşı güvenli bir alternatif oluşturduğu için tercih edilen çelik strüktür, plan kurgusundaki esnekliğe uyum sağlar. Böylece yapının değişen ekonomik koşullara uyum sağlayabilmesi, sürdürülebilir bir model sunması açısından önemsenmiştir.

Önerilen proje ile, mevcut işlevlerin mekansal niteliklerini artırırken, canlı bir kentsel yaşam öneren bir kurgu ortaya konmuştur. Böylece mevcut durumun kısıtlı zaman dilimine ait kısıtlı işlevi, çeşitlendirilerek yeni bir kent merkezi oluşturulması planlanmıştır.