2. Mansiyon, Bursa Atatürk Spor Salonu Mimari Proje Yarışması

Spor, büyük metropol parklarının, seyirci sporları için tesislerin, küçük parkların, oyun alanlarının ve önemli bir şehir hizmeti olarak rekreasyonun geliştirilmesi yoluyla zamanla kentsel dokuya dahil olmuştur. Profesyonel takımlar ve müsabakalarla sivil uyumu ve beraberliği sembolize etmiş, kolektif kent belleğini üreten bir etmen haline gelmiştir. Günümüzde ise başlangıçta merkezde konumlanan bu alanlar kentin zamanla büyümesiyle çepere atılmaya başlanmış ve kentle sporun iç içe olduğu durum önemini kaybetmeye başlamıştır. Sosyal ağların sürekli olarak geliştiği, halk sağlığı endişelerinin arttırdığı bu yeni çağda insanların fiziksel olarak birbiriyle bağlantı kurabileceği, spor aktivitelere katılabileceği, şehrin stresinden arınabileceği alanlara ihtiyaç giderek artmaktadır.

Proje Alanı ve Çevresi

Yarışma alanı Bursa’nın tarihi kent merkezi olarak nitelendirilen Çarşamba bölgesine, metro, tramvay ve toplu taşıma ağlarına çok yakın bir konumda bulunmakta, ticari işlevlerle donatılı yakın çevresine karşın büyük ölçekli yeşil alanlarla çevrelenmiş durumdadır. Alana genel yerleşme kararlarını ve tasarım prensiplerini yönlendiren önemli çevre odakları;

+ Reşat Oyal Kültür Parkı; Bursa Arkeoloji Müzesi’nin, Konservatuar Binası’nın, Açık Hava Tiyatrosu’nun, Altın Ceylan Oteli’nin, Lunapark’ın, birçok kafe ile restoranın bulunduğu bir kent parkıdır. Toplam alanı 394 dönüm olmakla beraber, 179 dönümlük bölümü ise açık yeşil alan olarak hizmet vermektedir.

+ Atatürk Stadyumu; Halen fiziki varlığını sürdürmese de stadyum 1945’ten 2016’ya kadar Bursa’ya hizmet eden yegane stadyum olarak kent belleği açısından önemli bir yapıdır. Stadyum futbol sahasını, altı kulvarlı atletizm pistini ve kapalı tribünleri bünyesinde bulundurmuştur.

+ Millet Bahçesi; 480 araçlık otoparkı, millet kıraathanesi, koşu pisti, şadırvanlı çeşmeyi ve yeşil alanları barındırmaktadır. Stadyumun içerisindeki bazı değerlerin korunması ya da yeni projenin stadyum olarak işlevini devam ettirmesi tartışıldıysa da atletizm pistine öykünen koşu pisti yalnızca sembolik bir değer üretmiş, uzun atlama, gülle gibi destekleyecek etkinliklerle donatılmamıştır.

Tüm bunların ışığında yarışma alanını Kültürpark, Millet Bahçesi ve çevre rekreasyon alanlarıyla birlikte bir spor odağı olarak tekrar ele almak, alanı canlandıracak açık hava spor aktivitelerini barındırmak gereklidir. Ana fikir, yoğun kent dokusu içinde büyük ölçekli rekreasyon alanlarını bulundurmasına rağmen tanımlı spor alanları vaat etmeyen kentsel çevrede süreli spor etkinliklerine ev sahipliği yapan bir yapının kullanıcı için sürekli yaşayan, harekete ve spora olanak tanıyan yeni bir düzlemle birlikte ele alınmasıdır.

Kentsel yeşil alanlar içerisinde yeni bir düzlem: Plato

Akarsular tarafından yarılmış yüksekte kalan geniş düzlük
2.Bir faaliyet veya ilerleme dönemini takiben çok az değişiklik
gösteren veya hiç değişmeyen bir durum
(Cambridge Sözlük, 2020)

Plato sporcular için durma noktasına, ilerleme döneminden sonra girilen durgun döneme karşılık gelirken, projede ele alınan yeni düzlemse tam tersi harekete, bedensel ve zihinsel açıklığa işaret eder. Platonun kavramsal üretkenliği yer bilimlerinde yüksek geniş düzlüklerle ve sinemadaki mekansal temsiliyle de güçlenir. Dolayısıyla projede spor salonunun ötesine geçerek dinamik, çok işlevli, güçlü bir çevre üretmenin kavramsal altyapısı platoyla özdeşleştirilmiş, sokak kotundan yükselerek yapının içinde bulunduğu park ve kent peyzajına yeni bir izlek oluşturulmuştur. Çevre peyzajıyla beraber platonun merkezinde konumlanan aktiviteleri izleyecek amfiler ve etkinlik odaları oluşturmak da önemsenmiştir. Platonun formunda aynı zamanda onu taşıyan dış çerçeve ile birlikte kent için nitelikli bir dış mekan algısı oluşturmak hedeflenir.

Son dönemlerde sosyologların alternatif sporlarla ilgili yaptığı araştırmalara göre, yeni kuşaklar arasında bu sporların yaygınlık göstermesinin başlıca sebepleri geleneksel sporların giderek ticarileşen aktivitelere dönüşmesi ve sporda rekabet faktörünün artması olarak görülüyor. Buna karşılık kaykay ,ip üstünde yürüme (slackline), paten, akrobatik bisiklet gibi alternatif sporlar ise doğaçlamaya ve eğlenceye dayalı karakteriyle kentsel bağlamı farklı bir şekilde kullanıyor. Hatta son yıllarda kaykay (skateboarding) üzerine yapılan akademik çalışmalar mimarlık disiplinine de yansımıştır. UCL(University College London)’de mimarlık Profesörü olan Iain Borden kaykaycının kentle alışılmadık bir ilişki kurduğunu, adeta mekanı beden merkezinde yeniden ürettiğini ileri sürerek sporcunun devinimini ve akışını analiz etmiştir. Bu sebeple plato merkezine bu alternatif sporları ve herkese hitap edebilecek diğer spor aktivitelerini alır, etrafında ise hem bu aktivitelerin hem de Kültürpark’ın doğal peyzajının izlenebileceği alanlar önerir. Plato’ya bina içinden, Millet Bahçesinden , Stadyum Caddesinden merdiven ve rampalarla ulaşım mümkündür.

Ana Yerleşim Kararları

Alanda var olan ağaçları koruma, ana giriş kabul edilen Stadyum Caddesi ve Kültür Park arasında bir geçiş alanı, bağlantı oluşturma , millet bahçesini aktif kullanabilme fikirleri göz önünde bulundurularak, yüzme havuzu ve basketbol sahasına tek bir giriş hacminden ancak iki ayrı kottan erişim sağlanmıştır.

Stadyum Caddesi kotundan sporcu-yönetici ve seyirci girişleri alınmış, bu kotta yapı içerisinde sporcuların ve hakemlerin kullandığı mekanlara (soyunma odaları, hakem odaları, doping ve test odaları) yer verilmiş, bu kullanıcıların doğrudan saha ve havuza erişimi sağlanmıştır. Millet Bahçesi kotundan da yapıya giriş sağlanırken aynı zamanda tribünlere hizmet eden kafeteryaların millet bahçesiyle birlikte açık alan kullanımları öngörülmüştür. Stadyum Caddesi ve Millet Bahçesine doğrudan erişimi olan iki ayrı platform kullanılarak yakın çevresiyle ilişki kurmak amaçlanmıştır. ±0.00 olarak kabul edilen kottaki platform yoğunluklu olarak sert zeminden oluşarak büyük etkinliklerde, maçlarda seyircilerin vakit geçirebileceği açık bir alan yaratırken, +5.00 kotundaki platform ahşap zemin, su, çakıl gibi malzemelerle nitelikli bir peyzaj dokusu oluşturarak millet bahçesine açılmıştır. Çevreyle zemin ilişkisini ve sürekliliği kuran platformlar ve kentle görsel ve işlevsel ilişki kuran plato ile birlikte spor salonunu tamamlayan açık ve yarı açık alan kullanımları gözetilmiştir. Bu kullanımların ve büyük çatı yüzeyinin işlevlendirilmesinin sadece enerjiyi optimize eden bir yaklaşımın ötesinde binanın bulunduğu çevrenin sosyo-ekonomik gelişimine katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Çelik taşıyıcıların havuz ve spor yapıları gibi geniş açıklık geçilmesi gereken hacimlerde ahşap ve betonarme taşıyıcılara göre daha dezavantajlı olduğu düşünülse de yeni nesil kimyasal koruma yöntemleriyle bakım aralıkları oldukça genişlemiş, betonarme ve ahşaba yaklaşmıştır. Ayrıca yine bu malzemelere göre ilk yatırım maliyeti, betonarmede geniş açıklıkları geçmek için ard-germe gibi özel sistemler ve büyük en kesitler düşünmek gerektiği için daha düşük olacaktır. Dolayısıyla çelik taşıyıcı sistem; imalat kolaylığı, daha küçük kesitlerle geniş açıklık geçebilme avantajı, düşük ilk yatırım maliyeti ve gelişen koruma teknolojileriyle birlikte yapının dinamik imgesine paralel bulunmuştur.

Bursa Atatürk Spor Salonunun, yüksek seyirci kapasiteli, tam donanımlı bir spor yapısından ziyade kentliye hizmet edecek, gün içinde sık kullanılması olası bir yapı olacağı düşünülerek güneş  ışığından faydalanmak önemsenmiş, cephede saydam malzemeler kullanılmıştır. Aynı zamanda ısı yalıtımı için kaplamasız ısı yalıtımlı cama göre ısı kaybını %40 oranında azaltan low-e cam seçilmiştir. Bu camlar renksiz görüntüsüyle ışık girişini azaltmadan güneş kontrolü ve cephe önlerinde oluşan sıcak–soğuk farklarını engelleyerek yayılmış bir rahatlık sağlamaktadır. Ayrıca güneşten gelen zararlı ışınların ve yansımanın sporcuları rahatsız etme ihtimaline karşın güneş kontrolü sağlayan, zararlı ışınları dağıtan ikincil bir polikarbon çeper önerilmiştir. Bu çeper sayesinde soğutma yüklerini düşürerek enerji tasarrufu sağlanır ve gölgelenmeyle konforlu mekanlar oluşturulur.