2. Mansiyon, Elazığ Belediyesi Kent Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması

Mimari Proje Raporu

Elazığ, 5 km uzaklıkta yer alan tarihi Harput yerleşiminin devamı olan ve 19. Yüzyıl ortalarına doğru, değişen yaşam koşullarına bağlı olarak, geçmişte Agavat Mezrası adıyla bilinen ovada kurulup gelişen yeni bir yerleşim merkezidir.

Tarihi MÖ 2000 yıllarına uzanan Harput’un yanında, yaklaşık 200 yıllık geçmişiyle Elazığ oldukça genç bir yerleşim merkezidir ve kökeninden bağımsız değerlendirilmesi mümkün değildir. Yeni kente ilişkin tespitlerde göze çarpan en önemli unsur, yitirilmeye yüz tutmuş Harput şehri ile kurduğu buruk ama güçlü ilişkidir. Bu güçlü ilişki sayesinde, Harput’un binlerce yıllık geçmişi ve eşine az rastlanır kültürel birikimi, Elazığ’ın gelişimini doğrudan etkilemekte ve gelecek bin yıllara meydan okuyacak bir motivasyon sağlamaktadır.

Harput’a ait zengin kültür ortamının yitirilmeden Elazığ’a aktarılması ile, Harput, yeni kent merkezinin sosyal ve kültürel gelişimine rehberlik edecektir.

KENTSEL TASARIM YAKLAŞIMININ TEMEL İLKELERİ

Yukarıda ifade edilen çerçevede, güçlü tarihsel geçmiş ile genç kent yapısının kurduğu ilişkiyi güçlendiren dinamik bir kent merkezinin şekillendirilmesi ana tasarım yaklaşımı olarak belirlenmiştir.

Proje alanının iki ucunu tutan Öğretmen Evi ve Yeni Hükümet Konağı arasında kalan bölge, geçmiş ile geleceğin birbiriyle buluşması ve birbirini beslemesini sembolize edecek bir biçimde bütünsel bir yaklaşımla ele alınmış; alanı tanımlayan cadde ve meydanların bugün üstlendikleri işlevleriyle uyumlu bir biçimde yeniden tasarlanmıştır. Bu çerçevede belirlenen temel ilkeler:

1. Mekâna karakter kazandıracak, tarihi doku ile yeni doku ilişkisini güçlendirecek bütüncül bir tasarım gerçekleştirmek

Çaydaçıra Parkı’ndan başlayarak, tarihi Öğretmen Evi’nden Hükümet Konağı’na kadar olan bölgeyi birleştiren yaya aksı, tasarım kurgusunun ana omurgasını oluşturmaktadır.

Bu aks üzerinde kurgulanan meydanlar, yeşil alanlar, etkinlik alanları ve yeni işlevler, fiziksel ve görsel olarak sağlanan ilişkinin ötesinde, bütüncül tasarım yaklaşımının, sosyal anlamda da, kesintisiz ve dinamik bir biçimde sürdürülmesini sağlamaktadır.

2. Kente marka değeri kazandıracak öneriler geliştirerek alan kimliğini güçlendirmek

Tüm mekanları birbirine bağlayan güçlü aks üzerinde kurgulanan yeni mekan ve işlevler, kentin marka değeri için önemli katkılar sunacaktır:

• Mevcut topoğrafyanın sağladığı imkanlardan yararlanılarak oluşturulan ve Festival Alanı olarak tanımlanan ve Çaydaçıra Parkı içinde yer alan Amfi tiyatro
• Öğretmenler Evi önünde yer alan Atatürk Meydanı
• Öğretmen Evi’nin yeniden işlevlendirilmesiyle geçmişten günümüze kentin hafızasını barındırması planlanan Elazığ Kent Müzesi
• Tüm kurgunun tam merkezinde kurgulanan Etkinlik Alanı ve Atlıkarınca
• Yaya aksının devamında ve Ahmet Aytar Meydanı’nın karşısında şekillenen, yaya aksını sonlandıran Hükümet Konağı Meydanı ve Tören Alanı

3. Önemli günlerde halkın toplanabileceği ve rekreatif ihtiyaçların karşılanabileceği bir kentsel alan oluşturmak

Yukarıda ifade edilen yaklaşıma bağlı olarak biçimlenen mekan ve işlevler, ana yaya aksı üzerinde önemli odak noktaları teşkil ederek, tüm yaş grubundan kullanıcıların bir araya gelerek sosyal ilişkiler kurabildiği ve rekreatif ihtiyaçlarını karşılayabildiği bir kentsel alan oluşturulması konusunda hizmet verecek, önemli bir tasarım ilkesinin hayata geçmesini sağlayacaktır.

Bu amaçla, alan içinde oluşturulan meydan ve odaklar sistemi, hem farklı etkinlikler için bir ortam oluşturacak, hem de alanın çekiciliğini artıracak biçimde düzenlenmiştir.

4. Meydan ve yakın çevresinde trafik akışını rahatlatmaya yönelik çözümler üretmek

Proje alanına erişim Gazi Caddesi, Vali Fahri Bey Caddesi ve Şehit İdris Doğan Caddesi üzerinden sağlanmaktadır. Toplu taşıma hatları açısından iyi beslenen bir alandır.

Mevcut durumda proje alanı cephesi kısmında Gazi Caddesi doğu-batı, Vali Fahri Bey Caddesi ise batı-doğu yönünde tek yön olarak düzenlenmiştir. Hükümet Konağı Meydanı ile Ahmet Aytar Meydanı arasında kalan kavşak çift yönlü olarak Gazi Caddesi ile Vali Fahri Bey Caddesi’ni bağlamaktadır. Meydanın doğu sınırını oluşturan Bahçeli Sokak kuzey-güney yönünde düzenlenmiştir.

Mevcut imar planı incelendiğinde Gazi Caddesi ve Vali Fahri Bey Caddesi büyük bir döner kavşak ile bağlanmaktadır. Fakat bu kavşağın bazı bağlantıları engellediği ve alanın bütünlüğünü bozarak kent merkezinde ulaşım sorununu artırıcı bir etkisinin olacağı değerlendirilmektedir.

Kentsel tasarım projesi ve imar planı önerisinde Gazi Caddesi doğu-batı yönünde, Vali Fahri Bey Caddesi batı-doğu yönünde tek yön olarak, Valilik Meydanı ile yeni adıyla Elazığ Kent Meydanı arasında kalan yol geçişi, kuzey-güney yönünde Vali Fahri Bey Caddesi’ne bir kavşak düzenlemesiyle bağlanmaktadır. Meydanın doğu sınırını oluşturan Bahçeli Sokak ise çift yönlü düzenlenmiştir.

Ayrıca proje alanındaki yollarda 15m’den fazla genişlikte olan yollarda her iki tarafta tek yönlü bisiklet yolu düzenlemesi önerilmiştir.

5. Meydanı çevreleyen işlevlerle ilgili imar planları doğrultusunda öneriler geliştirmek

Meri imar planı incelendiğinde alanın büyük bölümü ticaret + konut işlevine ayrılmıştır. Bu alanların %78’i 12 kat, %22’si ise 15 kat ve blok nizam olarak düzenlenmiştir. Yapılaşma alanı toplamı 675.000 m2’dir. Ancak bu kararların mevcut doku ve kat sayısı ile uyumsuz bir durum oluşturduğu düşünülmektedir.

Öneri imar planında ise ticaret + konut alanı işlevi korunmuş, ancak yapı nizamı bitişik nizam, kat sayısı ise mevcut doku ile uyumu da gözetilerek 8 kat olarak düzenlenmiştir. Yapılaşma alanı toplamı ise 655.000 m2’dir.

Ayrıca meri imar planında, Çaydaçıra Parkı belediye hizmet alanı, alanın güneyindeki ortaokulun doğu komşu parseli ise akaryakıt istasyonu alanı düzenlenmiştir. Özellikle akaryakıt istasyonu işlevi alan için oldukça tehlikeli olarak değerlendirilmiştir.

Öneri imar planında ise Çaydaçıra Parkı rekreasyon alanı, akaryakıt istasyonu alanı ise ortaokul alanı işlevine komşu olması nedeniyle özel eğitim alanı olarak düzenlenmiştir.

6. Alanın bütününde, engelliler ve tüm yaya kullanıcıları için erişilebilirliği sağlamak

Alanın tüm kesimler tarafından rahat kullanılabilmesinin sağlanması esas alınmıştır. Bunun için öncelikle engelliler, tekerlekli sandalye ve araba kullananlar, yaşlılar ve çocuklar için alanın rahat gezilebilir bir ortam haline gelmesi için rampalar önerilmiş; döşeme yüzey ve güzergahları, görme engellilerin izleyebileceği yönlenmelerinin yapılabilmesi için uygun boyut ve genişlikte tasarlanmıştır.

7. Kent estetiğini artırmak, görüntü kirliliği yaratan, düzensiz, orantısız tabela/reklam panoları, klimalar ve benzeri unsurlar için alternatif öneriler sunmak

Kent meydanına bakan cephelerde yeniden düzenleme yapılarak tabela/reklam panoları, klimalar ve benzeri unsurlar için öneri cephe tasarımı yapılmıştır.

8. Proje alanında kent mobilyaları için tasarım önerileri geliştirmek

Kent meydanı projesi genel tasarım konsepti ve alan kimliği ile uyumlu kent mobilyaları tasarlanmıştır. Bu amaçla;

• Alanın farklı kimliğini vurgulayacak ve kentin diğer farklı kimlikteki mekanlarından ayıracak nitelikte bir kent mobilyaları tasarımı üzerinde çalışılmış; döşeme kaplamalarının seçiminde de aynı yaklaşım belirleyici olmuştur.
• Kent mobilyalarına ait tasarım yaklaşımı geliştirilirken iki noktadan hareket edilmiştir. Birinci ve temel yaklaşım, alanın sahip olduğu tarihsel ve kültürel değerlere saygılı, onların önüne geçmeyen bir anlayış belirlemek; ikincisi ise alanda yer alan hakim ve mimari öğelerin modernize edilmesi yoluyla bir kent mobilyası seti geliştirmektir. Bu şekilde, bu alana özgü ve tanımlayıcı kent mobilyaları ve yönlendirme elemanları elde edilmiştir.

9. Çevresel sürdürülebilirlik ilkelerini gözeten ve kent ekolojisine katkı sağlayacak peyzaj tasarımı önerileri geliştirmek

Elazığ kenti yeşil sistemini destekleyen, yeni odak noktaları, yeşil alanlar ve ağaçlandırmalarla, bir yeşil sistem önerisi geliştirilmesi amaçlanmıştır. Proje kapsamında yeniden ele alınan aksların standardına ve ağaçlandırmasına özen gösterilmiştir.

Bu amaçla Gazi Caddesi, Vali Fahri Bey Caddesi, Şehit İdris Doğan Caddesi ve devamı üzerindeki yol ağaçlandırmalarının düzenli bir hale getirilmesi ve kentsel yol ağaçlandırma ilkeleri kapsamında geliştirilmesi önerilmektedir. Bu noktada uygun yerde uygun bitki kullanımı çok önem taşımaktadır. Cadde akslarını kuvvetlendirmek amacıyla, Tilia tomentosa, Fraxinus excelsior, Platanus orientalis gibi türlerden yararlanılırken, Elazığ Kent Meydanı içerisindeki yeşil alanlarda, toprak derinliklerine göre, Prunus serrulata, Prunus cerasifera, Lagerstromia indica, Hibiscus syriacus gibi türler kullanılmıştır.

Öncelikle alandaki mevcut bitkilerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Kapalı otopark alanı dışında kalan tüm alanlarda mevcut bitki örtüsü korunmuştur. Kapalı otopark alanı üzerine denk gelen bölgelerdeki ağaç, ağaççık ve çalıların, mümkün olduğunca transplantasyon imkânından yararlanılarak korunması ve proje alanında yeniden değerlendirilmesi ekolojik sürdürülebilirliğin sağlanması açısından itina ile denenmesi gereken bir yöntemdir. Transplantasyon işinin, vejetasyon döneminin dışında, uzman teknik elemanların nezaretinde ve ehil elemanlarca yapılmasının sağlanması başarı oranını artıracaktır. Bunun dışında alana yeni getirilecek canlı materyal tercihlerini, alan içinde başarılı olmuş mevcut bitki türlerinden yararlanmak temel bitkilendirme yaklaşımı olarak kabul edilmiştir.

Bitkisel peyzaj tasarımında sakinlik ve sadelik tasarım yaklaşımını belirleyen kavramlardır. Mevcut biyolojik çeşitliliği korumaya amaçlayan korumacı yaklaşımın yanında, su yüzeylerinden yararlanarak ve sert zemin alanlarını mümkün olduğunca yeşil doku içerisinde kaybederek, algılanabilir ölçekte bir yeşil alan tasarlanması bir diğer peyzaj yaklaşımıdır.