2. Ödül, Afyonkarahisar Cumhuriyet Meydanı ve Çevresi Ulusal Mimarlık ve Kentsel Tasarım Fikir Proje Yarışması

Genel Tasarım Kararları
Afyon, topografyası, doğal özellikleri ve kendine özgü mimari dokusu ile birçok önemli katmanı içerisinde barındıran bir kenttir. Projenin en önemli amacı, kenti varolan bu değerleri zedeleyen unsurlardan arındırarak ortaya çıkarmak ve güçlendirmektir. Bu bağlamda proje, mevcut tarihi değerleri referans alarak öne çıkaran, kent ile entegre eden “bütüncül bir kurgu” önermektedir. Tasarım bağlamında ortaya konan temel ilkeler, kentlinin günlük kentsel yaşantısını zenginleştirmeyi amaçlamakta, tarihi ve çevresel değerlerle bütünleşik bir yaşam senaryosu oluşturmayı hedeflemektedir.

Proje bağlamında önerilen ve kentin mevcut yeşil dokularıyla birleşen ana yeşil doku aksı bir kent parkına dönüştürülerek meydanları ve kültürel aksları birbirine bağlayan bir kurguda ele alınmış, Dağ’a ve Karahisar Kalesi’ne doğru açıldığı vista alanında genişleyerek akışkan ve kendiliğinden oluşan bir kent meydanını şehre kazandırmıştır.

Projede önerilen odaklar tarihi yapıları referans almış, bu noktalarda meydanlaşan kamusal mekanlar, sokaklar ve yaya aksları ile birbirine sıkı sıkıya entegre edilmiştir. Yaratılan ölçekli

mekanlar ve meydanlar farklı aktivitelerle (sokak sergileri, meydan gösterileri, meydana taşan kafeler, vb.) zenginleştirilmiş ve her meydan/meydancık için önerilen kentsel donatılarla karakterize edilmiştir. Bu bağlamda projede önerilen bütüncül yaklaşım içerisinde faklı alt mekanlar kendi kimliklerini ve hafızasal durumlarını oluşturmaktadır. Örneğin, Rıza Çerçel Kültür Meydanı ile Alaca Hamam Meydanı’nı entegre eden çok alternatifli yürüyüş ve gezi yolu bir heykel tema parkı olarak ele alınarak kültürel bir aktivite aksına dönüştürülmüştür. Bu aks boyunca hareket eden insanlar bir anda kendilerini Kültür Merkezi’nin meydanlarında ve sokaklarında bulabilmekte, günlük etkinliklere katılabilmekte, kentin kamusal alanlarında vakit geçirebilmektedir.

Projenin temel tasarım anlayışı, alanın tümünde tespit edilen mevcut görsel kirliliğin engellenmesi, kent silüetinin ortaya çıkması ve vurgulanması, mevcut tarihi dokunun algılanabilmesi ve çevresel uyumsuzlukların giderilmesini destekleyecek yönde kurgulanmıştır.

Proje, tarihi doku içerisinde ve önerilen meydan etrafında kesintisiz yaya dolaşımını öngörmektedir. Bu nedenle öncelikle tarihi çarşı çevresinin yayalaştırılması önerilmiştir. Söz konusu yaya dolaşımını desteklemek üzere araç ringlerinin sürekliliği, yaya akışını kesmeden ve destekleyecek şekilde sağlanmıştır. Buna ek olarak, proje alanı içerisindeki yaya sirkülasyonu iki farklı alternatif ulaşım (hafif raylı sistem ve bisiklet) ile desteklenmektedir.

Cumhuriyet Meydanı İle İlgili Genel Yaklaşım
Cumhuriyet Meydanı, kurgusu itibarı ile mevcut tarihi yapıları birleştiren ve ortaya çıkaran, kendi içinde alt meydancıklar ve sokaklarla zenginleştirilen bir yapıya sahiptir. Önerilen bütüncül tasarımın kentsel akışkanlığı içerisinde kendiliğinden biçimlenmiş ve kamusal-kültürel kullanımlar ile zenginleştirilmiştir. Farklı kentsel donatılar bu meydanın farklı bölgelerini karakterize etmekte, meydanı kurgusal zenginliğe kavuşturmaktadır. Önerilen yeni kurgu, mevcut kentsel belleği ortaya çıkaran ve güçlendiren bir tavırla oluşturulmuştur. Meydan ve çevresi, kentsel bellek ve insan ölçeğini zedeleyen tüm unsurlardan arındırılmış, mevcut tarihi yapıları birbirleriyle ve çevre ile entegre eden bir anlayışla ele alınmıştır.

Cumhuriyet Kültür Merkezi İle İlgili Genel Yaklaşım
Önerilen yapı, kentsel bütünsellik içerisinde yer alan kültür aksının bir parçası olarak tasarlanmıştır. Yapı, oluşturulan farklı kotlardaki kültürel aktiviteler ile tarihi yapıları, alt meydanları, ve Karahisar Kalesi’ni, görsel ve fonksiyonel olarak bağlamaktadır.

Yapı, hacimsel oranları bağlamında çevredeki dokuya saygılı bir tavır sergilemektedir. Farklı kotlarda oluşturulan aktivite meydanları yapıyı çevresine bağlarken çevredeki tarihi yapıların yaşatılmasında da katalizör görevi görmektedir.

Kültür Merkezi olarak önerilen yapı, genel kurgu olarak Zafer Müzesi’nin yer aldığı Zafer Meydanı ile Rıza Çerçel Kültür Merkezi’nin yer aldığı Belediye Meydanı’nı birleştirerek bir kültür sokağına dönüştürmekte, bu kültür aksı çevresi meydanlaştırılan ve önemli bir nirengi noktası olan Alaca Hamam ile noktalanmaktadır.

Oluşturulan kentsel saçak, gölgeli aktivite alanları oluşturmakta, günlük aktiviteler bu alanlara taşabilmektedir. Yapı, form itibarı ile mevcut Karahisar Kalesi’ne ve tarihi çevreye güçlü perspektifler vermekte, çevrenin görsel değerlerini ortaya çıkarmaktadır.

Yapının geniş işlevsel hacimleri yer altına alınmış, ana giriş, kafe, kentsel saçak ve sergi alanları yapıyı yer üstünde tanımlayan unsurlar olmuştur.

Mevcut Belediye Yapısı İle İlgili Genel Yaklaşım
Mevcut belediye yapısı için önerilen “çeper”, yapının zemin katını boş bırakarak yapıyı sarmalamakta ve kontrollü bir ikinci cidar oluşturmaktadır. Söz konusu müdahale, yapıyı insan ölçeğine indirgemeyi amaçlamaktadır. Belediyenin mevcut cephesi şeffaflaştırılarak, önerilen yeni “çeper” ile kontrollü ışık girişi sağlanmaktadır. Mevcut kütle ve “çeper” arasında kalan “aralıklar” bahçe olarak değer kazanmakta, binanın sokak ölçeğine indirgenmesinde yardımcı olmakta ve buna ek olarak çevreye duyarlı ve ekolojik bir yaklaşım sunmaktadır.

Belediye yapısının zemin kotu, tamamen kamusal kullanıma açılmış, zemin katın dış cephesi tamamen şeffaflaştırılarak, yapının çevresi ile ölçekli bir ilişki kurması amaçlanmıştır. Zemin kotta önerilen yeni fonksiyonlar, yapıyı “meydanın parçası” haline getirmektedir. Zemin

kotta gerçekleştirilen aktiviteler ve sergiler meydana taşmakta, eski hali ile tamamen dışa kapalı olan yapı “şeffaflaşarak günlük kullanımın parçası” haline gelmektedir. Mevcut belediye girişi, söz konusu yaklaşıma paralel olarak sergi alanları ile bütünleştirilmekte, çeşitli ihtiyaçlar için belediyeye gelen insanların günlük ve haftalık “”kent aktivitelerinden haberdar olmaları” sağlanmaktadır.

Yeşil Alanların Organizasyonu ve Peyzaj ile İlgili Prensipler
Proje kapsamında oluşturulan sürekli yeşil dokusu kent içerisindeki mevcut yoğun yeşil dokular ile bütünleştirilmiş ve kentin genel ölçeği içerisinde bir süreklilik elde edilmiştir. Bu bağlamda öncelikle Ordu Bulvarı trafiğe kapatılarak yeşilin sürekliliğini sağlayan bir kent parkına dönüştürülmüş, aynı zamanda yaya sürekliliğini de kent içerisinde önemli ölçüde sağlayan, farklı kentsel etkinlikleri ve dinlenme-buluşma-toplanma gibi fonksiyonları içeren bir aks haline gelmiştir. Kent parkı olarak birleştirici özelliği olan bu aks Dağ’a açıldığı noktada genişleyerek meydanlaşmakta ve Cumhuriyet Meydanı’nı tanımlamaktadır. Kent Parkı’nın açıldığı ve yayıldığı bir başka yönde ise Milli Egemenlik Caddesi de trafiğe kapatılarak kent parkının tarihi bölgeye ve kent içerisinde önemli bir yeşil dokuyu içinde barındıran, bir nirengi noktası olan Gedik Ahmet Paşa Camisi’ne kadar uzanmasını sağlamaktadır.

Kent Parkı Omurgası düşüncesi, kentteki yeşilin yoğunluğunu arttırmayı amaçlamakta, ticari yoğunluktan ziyade insanların yürüyüş yapabildikleri, koşabildikleri, çimlere uzanabildikleri ve doğal ağaç arkadların altında dinlenebilmeleri olanağını kurgulamaktadır. Bu parkın kesintisiz olarak kenti birleştirmesi ve bütünleştirmesi amacı ile Yeşil Yol Caddesi ile Ordu Caddesi kesişiminde Yeşil Yol Caddesi kısa mesafeli olarak yer altına alınmış ve yaya aksının bütünlüğü desteklenmiştir.

Projede alternatif ulaşım araçları olarak “bisiklet yolu” ve “hafif raylı sistem” önerilmiştir. Bisiklet yolu, kendine has yer dokusu ile aynı zamanda çağdaş bir peyzaj elemanı olarak da düşünülebilmektedir. Bisiklet ringinin kentin tamamına yayılımı konusu ve daha geniş ölçekli entegrasyonu proje etaplama süreci esnasında ele alınacaktır. Bisiklet ringi belli noktalarda bisiklet otoparkları oluşturmakta, belli noktalarda bisiklet kiralama servisi de belediyenin kontrolünde verilebilmektedir. Önerilen hafif raylı sistem, projenin bütüncül tasarımı çerçevesinde tasarlanmış ve araç sirkülasyonu şemasında ifade edilmiştir. Seçilen duraklar, bulundukları tarihi veya kamusal mekanın adı ile anılacaktır (örneğin Gedik Ahmet Paşa Durağı, Cumhuriyet Durağı..vb.)

Projede özellikle Cumhuriyet Meydanı’nı ve aynı zamanda kentin aktif merkezini besleyecek yer altı otoparkları önerilmiş, söz konusu yer altı otoparkları asansör ve merdiven kuleleri ile yer üstü yaya kotuna bağlanmıştır. Heykel Tema Parkı altında önerilen yeraltı kullanımlı otopark, cam kuleleri ile yaya kotuna bağlanmakta, kuleler parkın bir parçası olarak algılanabilmektedir.

Alan içerisinde boş olan arsaların ve cadde kenarlarının otopark olarak kullanılması fonksiyonellik ve çevresel kalite açısından büyük bir problem olarak tespit edilmiş, buna paralel olarak proje kapsamında mevcutta otopark olarak kullanılan boş arsalar kent içerisinde yeşil nişlere dönüştürülmüş, otoparklar ise bu alanlarda yeraltına alınmıştır. Böylece kent içerisinde insanların nefes alabilecekleri, çocuklarını gezdirebilecekleri, dinlenebilecekleri alternatif yeşil alanlar oluşturulmuştur.