2. Ödül (BEOFFICE), Büyükada Fayton Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması

B Ü T Ü N E   D A İ R

okumalar / yaşam / öneriler

A. Atatürk Meydanı

Adanın en yoğun kullanılan, merkez bölgesinde, büyük bir kentsel boşluk tanımlayan meydan aynı zamanda ana kara ile bağlantıyı sağlayan vapurların yanaştığı iskelelere teğettir. Özellikle haftasonları adaya gelen turist sayısı ile birlikte meydanın yoğun kullanımı da artmaktadır.  Mevcut kentsel doku ve merkez bölgenin kullanım karakteri düşünüldüğünde Atatürk Meydanı’nın turistik faaliyetlere yönelik yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. Bu düzenleme ile birlikte merkezin yoğunluğunun buraya yöneltilerek hafifletilebileceği düşünülmektedir.

B. Fayton Meydanı

Fayton kültürü ve fayton meydanı ada – adalı ve ziyaretçi belleğinde uzun yıllardır önemli ( olumlu ve / veya olumsuz) bir yere sahiptir. Öyle ki; uzun yıllardır burası adalılar için atlar ve faytoncular tarafından işgal edilmiş,  gelip geçmeye, durmaya ve deneyimlemeye imkan vermeyen bir yüzey olarak okunabilir. Aynı zamanda meydan, yoğun kentsel doku içinde görece küçük, kaostan uzak, adeta sakin bir arka bahçe olarak çalışabilir. Bu sebeple önerimiz meydanın öncelikli olarak merkezin kaosuna karışmak istemeyen, gündelik yaşam rutininde merkezde de kendine yer bulmayı arzu eden, adanın sakinine hitap edecek biçimde yeniden düzenlenmesidir. Hem buradan giden atlara, hem de uzun yıllar sonra boşluğun deneyimlenebilecek olmasına atıfta bulunarak fayton meydanı, özgürlüğün sahnesi olacaktır.

C. Saat Meydanı  

Adaya bir kez dahi ayak basmış herkes için şüphesiz ki saat meydanı belleklerde kalan en belirgin imgelerden biridir. Vapur iskelesi aksındaki konumu ile ziyaretçileri gelirken ve giderken adeta selamlar gibi durur. Yoğun kalabalıklar için burası buluşma, toplanma, bekleme, dağılma, referans verme yeridir de aynı zamanda. Bu yüzden de uzun saatler boyunca ve özellikle haftasonlarında burada kalabalıkları aşmak, yalnızca geçip gitmek dahi oldukça zordur. Proje kapsamında önerilen «arka bahçe olarak fayton meydanı» ile saat meydanı kullanım ve kullanıcı ilişkileri ile birlikte yeniden ele alınacaktır. Saat meydanında farklılaşan zemin malzemesi, yönlendirme elemanları ve kent mobilyaları ile  daha efektif kullanımların sağlanması önerilmektedir. Fayton meydanı ile aralarındaki sirkülasyon bağlantısı, üst ölçek karalarına uygun olarak yeniden değerlendirilecektir.

D. Çınar Meydanı  

Çınar meydanının öncelikli olarak adalının ihtiyaçlarına yönelik tasarlanması gerektiği düşünülmektedir. Mehmet Bölük Kültür ve Sanat Parkı ile meydanın yarattığı boşluğun ilişkisinin yeniden kurgulanmalıdır. Meydan hemen yakınındaki Lale Sineması ve Çelik Gülersoy Kültür Sanat Merkezi ile birlikte çalışan, kültür sanat etkinlikleri için yeni bir merkez olma potansiyeli taşımaktadır.

E. Perşembe Pazarı

Pazar alanının yarattığı kentsel boşluğun haftanın belirli günleri dışında efektif kullanılmadığı belirlenmiştir. Bu bağlamda, Pazar alanı için yeni bir masa ve saçak sistemi geliştirilerek esnek kullanıma imkan verecek bir düzen önerilmektedir. Burada haftanın farklı günlerinde meyve – sebze pazarı, yerel ürünler pazarı, zanaat atölyeleri, çocuk atölyeleri, sergiler, festivaller… düzenlenebilir olacaktır.

F. Yetimhane

Uzun yıllardır atıl kalmış, çürümeye bırakılmış yetimhane binasının bir an önce restorasyon çalışmalarına başlanması, yapının ve çevresinin hak ettiği değeri yeniden kazanması gerekmektedir. Yapının yeniden kullanım senaryosunda, adadaki eğitsel faaliyetlerin yetersizliği ve yapının ölçeği göz önüne alınarak akademi olarak dönüştürülmesi önerilmiştir. İçreğinde sanat – tasarım ve doğa bilimleri fakültelerinin bulunabileceği akademi birimlerinin birlikte çalışabileceği ve adanın kimliğinin sürdürülmesine büyük bir katkı koyabileceği düşünülmektedir.

G. Bostanlar

80’li yıllara dek bu noktada yer alan bostanların yeniden adaya kazandırılması önerilmektedir. İçeriğinde oluşturulacak atölyeler ile adalılara ve ilgilenenlere çeşitli bahçecilik – bitki yetiştiriciliği – üretim üzerine atölyeler verilebilir ve alternatif etkinlikler düzenlenebilir. Kiralanabilir biçimde işletilmesi önerilen bostanlar adalarda yaşayan halk için ayrıca istihdam sağlayacak yeni bir oluşumdur.

H. At Ahırları ve Fayton Garajı

Atların birçoğunun gidişi ile birlikte atıl kalan bu alanın Büyükada Binicilik Kulübü olarak yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. Oluşturulacak manej alanı ile, adada kalan atların burada yaşamını sürdürmesi ve binicilik eğitimlerinin verilmesi önerilmektedir. Atıl kalan diğer ahır yapılarının ise sosyal – kültürel fonksiyonlar ile desteklenerek dönüştürülmesi böylece bölgenin çok fonksiyonlu bir kompleks olarak tasarlanması önerilmektedir.

İ. Seyir Terası

Mevcut durumda atıl olarak bulunan seyir terası ve kafe alanının Adalar Belediyesi tarafından restore edilip, onarılarak yeniden kullanıma açılması önerilmektedir. Burası adadan günbatımının izlenebileceği en güzel noktalardan biridir..

J. Halik Koyu Plajı

Geçmişte burada yer alan deniz banyolarının modernize edilerek tekrar aynı noktada canlandırılması önerilmektedir. Plajların çoğunlukla özelleştiği günümüzde adanın kıyı şeridinin kamusallığı ve denize erişilebilirliği sorgulanabilecek durumdadır.

K. Birlik Meydanı

Yeşil doku içerisinde bu nokta, bugün dahi adada yer alan tüm rotaların kesişimi olarak yoğun bir kullanıma sahiptir. Bu kesişimin potansiyellerini göz önünde bulundurarak Birlik Meydanı’nın ada için yeni bir alternatif merkez olması gerekmektedir. Doğanın içinde, yeşilin kokusu, kuşların sesleri eşliğinde ziyaretçilerin, adalıların burada daha uzun süreler geçirebilmelerini sağlamak üzere boşluk yeniden işlevlendirilerek tasarlanmalıdır.

L. Troçki Evi

Adadaki mevcut atıl yapıların yeniden kullanımı kapsamında Troçki Evi’nin Sanat Galerisi ve Troçki Müzesi’ne dönüştürülmesi önerilmektedir.

M. Taş Mektep

Taş Mektep binasının İBB tarafından sosyal tesise dönüştürülmesi projesi desteklenmektedir. Yapının bahçesinde akustik konserlerin yapılabileceği, sosyal tesisin zaman zaman festival ve etkinliklere ev sahibi olacağı düşünülmektedir.

N. Danasi İkiz Evleri

İkiz Evlerin atıl bırakılmış bölümünün restore edilmesi ve çocuk sanat – kültür merkezi olarak yeniden işlevlendirilmesi önerilmektedir. Çocuklarda koruma bilincinin oluşması için tarihi yapılar ile çok daha fazla ilişki kurmaları gerekmektedir.

O. Kentsel Boşluk

Adalıların çeşitli mecralardaki talepleri özellikle aile ve çocuk aktiviteleri alanlarının yetersizliğinin giderilmesi yönündedir. Bu talebin referansı ile adada belirlenen kentsel atıl boşluk alanları yetişkin – çocuk oyun ve rekreasyon alanı olarak yeniden değerlendirilmiştir.

FAYTON MEYDANI

ÖZGÜRLÜK SAHNESİ

Atlı faytonlar, Büyükada kültürel peyzajının önemli öğelerinden bir tanesidir. Tarih sayfalarına bakıldığında ulaşım aracı olarak hep var olduğunu görmek mümkündür. Bu da bizlere bu araçları taşıyan atların da adada uzun zamandır var olduğunu göstermektedir. Üzerine çokça tartışmalar yapılmış olan faytonlar bugün adanın ulaşım sisteminden çıkartılmıştır. Ancak atların bir kısmı hala adada varlığını sürdürmektedir. Şüphesiz ki adanın doğal dengesi içinde atların da önemli bir yeri var. Kültürel peyzaj kapsamında atların varlığı belki de faytonların varlığından çok daha önemlidir. Bu proje önerisinde atların binicilik kulübü kapsamında adadaki varlığının sürekli devam etmesi önerilmiştir.

Fayton meydanı, adada, sınırları bu kadar net bir şekilde tanımlanmış tek meydandır. Teknik olarak faytonların merkez durağı olan bu yer, belki de diline fayton meydanı ismini dolamış herkes için gerçek bir meydan hayalidir. Kısa bir süre bostan işlevi ile değerlendirilmiş olsa da bu meydan daha çok araba meydanı veya fayton meydanı olarak anılmıştır. Faytonların ada ulaşımı için artık kullanılmamaya başladığı güne kadar geçen uzun zaman diliminde bu meydan, adalıların içine giremedikleri bir bilinmez, atların ise dışarı çıkamadıkları bir hapishaneyi andırmaktadır. Faytonların akıbeti ile ilgili alınan tarihi karar ile fayton meydanının zincirleri kırılmıştır. Atlar gerçek anlamda ölümcül olan bu tutsaklıktan kurtulmuş, adalılar ise belki de daha önce hiç deneyimlemedikleri bir ada yüzeyini kullanabilme hakkına kavuşmuştur. Fayton meydanı bugün doğanın ve sanatın en güzel renkleri ile yıkanmaya başlamıştır. Meydan, atların özgürlüğe yürüyüşünü temsil eden, ada insanının da doyasıya sanat ve kültür ile buluşabileceği yeni bir sahneye dönüşmüştür. Özgürlük sahnesi bu meydanın odak karakterlerinden bir tanesi olacaktır.

Özgürlük sahnesi, proje alanının merkezinde konumlanmaktadır. Doğusunda çim amfi, batısında da kırık yüzeyli ve basamaklı amfi bulunmaktadır. Tüm sirkülasyon hareketleri bu noktada kesişmektedir. Kot olarak da alanın merkezinde bulunan sahne herkes için  erişilebilir niteliği ile de özgür bir sahnedir.

Çok amaçlı kullanımlar için tasarlanan sahne meydan için planlanan ekolojik aydınlatma tasarımı ile gece ve gündüz etkin bir şekilde kullanılabilecek.

Meydanda forum, tiyatro, konser, kermes, eğitim atölyeleri, yerel festivaller, ada toplantıları, açık hava sineması gibi işlevsel çeşitliliğin yanında yayılma amfisi ile sakin bir atmosferde büyük ada doğasını deneyimleme imkanı sağlayacaktır. Toplu aktivitelerin olmadığı zamanlarda meydan rekreasyon amaçlı kullanılacak, sıcak havalarda sahnenin zemininde planlanmış fıskiyeler ile serinlik sağlanacak ve çocuklar için oyun alanına dönüşecektir.

Özgürlük sahnesi, gelecekte adayı ziyaret edecek insanlar tarafından deneyimlenecektir. Sahne üzerinde dururken bu alanı daha önce yıllarca kullanmış olan eski sakinleri fayton atlarından bir iz ile karşılaşacaklar. Atların özgürlüğe yürüdükleri son adımları, dökme terrazo malzeme içine gömülmüş at nalları ile temsil edilmiştir.

Büyükada Fayton Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması Sonuçlandı