2. Ödül, Bornova Çocuk Dünyası Mimari Proje Yarışması

MİMARİ RAPOR

Çocuk Gelişimi ve Oyun

Çocukluk kendine özgü gereksinimleri ve özellikleri olan özel bir dönemdir. Çocukluğun yetişkinler tarafındaki algılanışında bu eksenden uzaklaşan birçok farklılık bulunmaktadır. Çocukluğun ayrı bir yaşam dönemi olduğu gerçeğinin kabulü ve bu özel bağlamda ele alınması çocuklara sağlanan hizmetlerin hak temelli ve kaliteli olmasında en önemli koşuldur.

Çocukların yaşama, gelişme, korunma ve katılım başlıkları altında toplanabilecek temel haklarının sağlıktan eğitime, sosyal refahtan mimariye tüm hizmet alanlarında hayata geçirilmesi çocuklar için hak temelli yaşantılar sağlanabilmesini olanaklı kılacaktır. Bu haklarından en önemlilerinden birisi olan oyun ve boş zamanlarını değerlendirme, kültürel ve sanatsal faaliyetlere katılım hakkı aynı zamanda uluslararası alan yazında çocukluk dönemi için temel gereksinim olarak ele alınmaktadır. Yetişkinlerden farklı olarak çocuklar dünya hakkındaki deneyimlerini keşifsel ve deneyimsel öğrenme süreçleri olarak ele alınabilecek “oyun” yoluyla geliştirmektedir.

Çocuklar oyun oynarken içinde yaşadıkları dünya hakkında deneyimleri ve gelişimsel becerileri daha hızlı ve kalıcı biçimde edinmektedir. Kısacası çocukların gelişme ve öğrenme yoludur oyun. Bu bağlamda oyun ve çocuk eğlence mekânları çocukların gelişme ve öğrenme haklarını teslim etme, mutlu ve eğlenceli bir çocukluk geçirme noktasında paha biçilmez olanaklar sunmaktadır.

Çocukların çeşitli ulusal ve uluslararası sözleşme ve belgede sözü geçen “optimal gelişme” olanağı bulabilmesi okullar ve eğitimciler kadar çocuk dostu şehirler ve mekanlar sağlanması suretiyle yerel yönetimler ve mimarlar için de bir görev olarak algılanmalıdır. Mümkün olan en üst düzeyde (optimal) gelişim çocukların gelişimlerini sınırlamak yerine destekleyen, özgürleştirici, eğlenceli, keşifsel öğrenme süreçleri içeren mutluluk garantili oyun temelli yaşantılar ile olanaklıdır.

Bornova Çocuk Dünyası gibi çocukların çocuk hakları sözleşmesi madde 31’de geçen dinlenme, kendine ait zamanı değerlendirme, oyun, eğlence, kültürel ve sanatsal etkinliklere katılma haklarına hizmet eden projelere kuşkusuz ki doğasında çocuk dostu olmayı içermektedir. Doğaldır ki üretilen konsept ve çözümlerin çocuğu “hakları ve kendine özgü özellikleri olan bir birey” olarak ele alan, çocuğun aktif katılımına ve “yurttaş çocuk” anlayışına uygun olması gerekir.

Play is the highest form of research / Oyun araştırmanın en üst biçimdir.
Albert Einstein

Çocukken oyun oynamak hiç bitmesin isterdik. Oyuna başlamak ne kadar keyifliyse bitişi de bir o kadar mutsuz etmiştir bizleri. Defalarca sıkılmadan oynadığımız oyunlar olduğu gibi bazen de sıkılıp oyunu ve mekânı değiştirmek isteyebilirdik. Dünyayı keşfettiğimiz en keyifli hayal dünyası olan “Oyun”u her çocuk için daha uzun ve bitmeyen bir deneyim gibi ele almak projenin ana fikrini oluşturur.

PARKUR / Keşif, eğlence ve öğrenme araçlarını bünyesinde barındıran sürekli bir mekân olarak kurgulanmıştır. Başlangıç ve bitişinin birbirine karıştığı, tüm deneyim ve oyun alanlarının döngüsel bir kurgu içinde çocuklarla buluştuğu bir mekân olarak ele alınmıştır. Parkur başı ve sonu olan bir keşif dünyası aynı zamanda her köşe dönüşünde sürprizler sunan bir serüvendir. Parkur 3. Boyutta zemin (0.00) ve 1. Kat (+4.00) seviyeleri arasında hareket ederek bir süreklilik içinde Bilişsel Deneyim, Psikomotor Gelişim ve Sosyal Gelişim Alanları üzerindeki aktiviteleri ve bunların alt mekânlarını örgütler.

Parkur’un 3. Boyuttaki hareketleri çocuklara mekânsal deneyimler sunmayı amaçlarken aynı zamanda dış mekânda da tanımlı alanlar oluşturur. Aynı zamanda yükseldiği noktaların altında açık ve kapalı mekânların tariflenmesini sağlar. Örneğin giriş alanına açılan yönetim birimleri parkurun +4.00 kotuna yükselmesi sonucu altında oluşan hacimlere yerleşir. 3. Boyutta düzenli aralıklarla tekrar eden taşıyıcı sistem yapının ana strüktürünü oluştururken dış mekânlarda hacimleri tarifleyen, sınırları tarif eden bir strüktür işlevine bürünür.

Parkur güzergâhı boyunca diğer mekânlar ile de kesişir, alternatif güzergâhları ile çocukların sıkıldıklarında oyun ve aktivitelerine ara vermesine olanak verir. Çocukların dış mekâna da çıkabildikleri, aileleri ile karşılaşabildikleri bir mekân olarak tasarlandı. Kafeterya ve Çok amaçlı salon sahne kotunda birleşebilmekte bu sayede mekânların ayrı ve bir arada kullanılması alternatifini de sunabilmektedir. Yine bu noktada çocuklara dış mekân kullanımı önerilirken aynı zamanda Parkur’dan çıkış yaparak giriş alanına erişim de sağlanabilmektedir.

Parkur üzerindeki aktiviteler yaş gruplarının fiziksel özellikleri gözetilerek tasarlansa da yaş grupları için özel mekânlar oluşturulmadı ve tüm yaşa gruplarının bir arada olabilmeleri amaçlandı. Vygotsky kuramındaki “yakınsal gelişim alanı” çerçevesinde tüm yaş grubu çocukların yollarının kesişmesi ve bu durumun öğrenme süreçlerine katkı sağlaması hedefleniştir. Gerektiğinde ebeveynlerin de çocuklarına eşlik edebilecekleri bir mekânsal kurguda ilerleyen Parkura engellilerin katılımı dolaşım çekirdekleri üzerinden gerçekleşmektedir.

Macera patikası zemin kotta giriş ve sergi alanını saracak şekilde aynı zamanda kontrollü bir geçişe olanak verecek şekilde hareketine başlar. Çocuklar atölyeler ile birlikte tırmanma ve kaydırak kullanımları önerilmiş eğimli bir yüzey üzerinden +4.00 kotuna ulaşır. Fiziksel aktiviteler ile başlayan deneyim +4.00 kotunda öğrenme ve deneyim mekânları dizisi ile devam eder. Devamında zemin ve 1.kat arasında bağlantılarını kurarak farklı deneyimler yaşatmaya devam eder. Bilişsel Deneyim, Psikomotor Gelişim ve Sosyal Gelişim Alanları üzerindeki deneyim, paylaşım ve fiziksel aktivite parkur sonundaki kaydırak ve sonundaki top havuzunda tamamlanır. İstenirse aktivite döngüsü yeniden başlayıp oyunlar tekrarlanabilir.

Kütlenin kuzey çepere yaslanması ile Doğu-Batı aksında uzanan, arazinin güneyindeki okul parseli ile yapının arasında bir kamusal alan oluşturulmuştur. Okul ile Bornova Çocuk Dünyası arasında tanımlanmış bu alanın yapının kullanım saatleri dışında da çocuklar için daha fazla deneyim alanı üretmesi ve aktif bir yaşam kurgulaması hedeflenmiştir. Bornova Çocuk Dünyası ana girişi de yine bu alana açılır ve zengin dış mekân kullanımları ile yapının bütünleşmesi hedeflenir. Ayrıca parselin güney sınırında bu mekân boyunca uzanan fiziksel aktivite alanlarını örgütleyen strüktür ile bir Ara yüz oluşturulmak istenmiştir. Arazinin batı çeperindeki park alanları yapının bu çeperde yerden yükseltilmesi ile zeminde sürekli bir şekilde ele alınabilmiştir. Macera patikasının zemininde önerilen şeffaf yüzeyler ile çocukların farklı bir deneyim yaşaması hedeflenerek iç-dış mekânda geçirgenlik üzerinden süreklilik önerilmiştir.