2. Ödül, Çekirge Meydanı Mimari, Kentsel Tasarım ve Peyzaj Tasarımı Yarışması

Proje Raporu

Bursa, topoğrafyası, doğal ve tarihi mirası, yeşili ve kendine özgü mimari dokusu ile birçok önemli katmanı içerisinde barındıran önemli kentlerden biridir. Çekirge Meydanı ise bu tarihi dokunun önemli noktalarından birini oluşturmaktadır. Önerilen tasarımın en önemli amacı; meydanı, var olan değerlerini zedeleyen unsurlardan arındırarak, kentliye nefes alacakları, toplanacakları, ve gündelik yaşamlarının bir parçası haline getirebilecekleri bir yaşam senaryosu sunmaktır.

Tasarım, kendi içinde akıcı ve çevresi ile entegre bir organizasyon sunmaktadır. Kesintisiz dolaşım yolları ve rampalar, birbirine bağlanan meydanlar, yeşil alanlar ve tüm bu önerilen organizasyonun önemli tarihsel yapıları birbirine bağlayan, tarihi, ticari ve turistik bir bütünsel çevre oluşturması, bu projenin ana yapısını oluşturmaktadır.

Çekirge Meydanı kentsel tasarım ilkeleri;

• Trafik yoğunluğunun azaltılarak trafik akışının düzenlenmesi
• Alandaki yaya kullanımının arttırılmasına yönelik düzenlemelerin yapılması ve yaya erişebilirliğinin kolaylaştırılması
• Yaya yollarının meydan ve farklı kotlarda sürekliliğinin sağlanması, sokak-meydan bütünlüğünün sağlanması
• Seyir ve toplanma alanlarını çoğaltmak/genişletmek
• Yeşilin sürekliliği ve bütünlüğünü sağlamak
• Önerilen ticari fonksiyonlar ile alanın kullanımının desteklenmesi
• Otopark düzenlemesi ile alanın araç trafiğinden arındırılması

olarak özetlenebilir.

Yarışma alanının her noktası farklı perspektifler ve geçişler sunan bir bütün olarak düşünülmüştür. Tüm bu geçişlerde engellilerin de aynı kentsel tadı almaları temel amaçlardan biri kabul edilmiştir.

KAMULAŞTIRMA

Alana yapılan gezide, Ek22b halihazır paftada 3935 olarak işaretli yapı adasındaki binaların Çekirge Caddesi yönünden yaklaşımda siluete baskın bir etkisinin olduğu, alt kottaki tarihi hamamlar, duvar ve çeşmeye yaya ulaşımını zorlaştırdığı gözlenmiştir. Kent imgesine etkisi, tarihi yapılarla ve hemen yanındaki çocuk parkı ve meydanla kurduğu ilişki/ilişkisizlik göz önünde bulundurulduğunda bu yapı adasındaki binaların kamulaştırılması ve elde edilen kent parçasının kentliye/kullanıcıya hizmet eden nitelikli bir kamusal boşluğa dönüştürülmesi önerilir. Elde edilen kamusal alan ‘çarşı’ başlığı altında sosyal-kültürel ve ticari birimlerle desteklenir. Çekirge Caddesi yönünden tek katlı olarak algılanan çarşı, 1. Murat Camisi’nin anıtsallığını ortaya çıkarır ve yaklaşımdaki kent siluetine etkisini artırır.

Çarşının terası, yaya bağlantı platformu görevi görür. Çekirge Caddesi yönündeki yaya akışını aynı anda hem alt meydan (Kaplıca Meydanı) ve meydandaki tarihi yapılara, hem ana etkileşim alanı olan Çekirge Meydanı’na hem de çarşının bünyesindeki satış birimlerine ulaştırır. Böylelikle kamulaştırma ile elde edilen imar adası, tasarım alanının farklı noktalarına yaya akışı sağlayan bir kent platformuna dönüşürken ulaştığı her noktada kullanıcıyı farklı kamusal deneyimlerle buluşturur.

ODAKLAR VE ODAKLAR ARASI İLİŞKİLER

Tasarım, birbirine ve çevresine kullanım ve mekansal açıdan güçlü bağlarla bağlanmış odaklardan oluşmaktadır. Gündelik yaşantıyı zenginleştiren kentsel donatılar, sosyal-kültürel ve ticari kullanımlarla zenginleştirilmiş bu odaklar akıcı bir yaya kurgusuna sahip olmakla birlikte, alanı çeşitli yönlerde birbirine bağlayarak alt odak noktaları da yaratmaktadır.

ODAK 1: ÇEKİRGE MEYDANI
Mevcut etkileşim alanlarının kesişiminde bulunan Çekirge Meydanı, tasarımın en önemli ve merkezi odak noktasını oluşturur. Kentlinin yaya, araç ve toplu taşıma ile rahatlıkla ulaşabildiği bu meydan bir toplanma ve dağılma noktasıdır. Çekirge Caddesi’nden gelen yaya akışı, 1. odak (Çekirge Meydanı) ile 2. odak (Kaplıca Meydanı) alanını farklı kotlarda birbirine bağlayan çarşı yapısının terasına, oradan da Çekirge Meydanı’na bir platform ile taşınır. Platform döşemesi bir köprü olarak Çekirge Caddesi üzerinden geçer ve bir amfi olarak meydana iner. Amfi, basamak ve rampalarıyla yaya ulaşımını sağlarken oturma alanları, peyzaj parçaları ile de kentlinin gün boyu vakit geçirebileceği meydan yönelimli bir seyir alanı haline gelir.

Meydana bakan binaların zemin katları ticari işlevlerle zenginleşir. Kafe-restoran gibi yeme içme işlevleri ve satış birimleri olan dükkanlar meydanda vakit geçiren kentliye hizmet eder ve meydanın 24 saat yaşayabilen bir kamusal alan olmasına katkıda bulunur. Bu noktada meydana bakan binaların cephelerinin iyileştirilerek mimari dil bütünlüğünün sağlanması öngörülür.

Önerilecek cephe sistemi için Çekirge Meydanı’nın tarihi dokusu önemli bir referans oluşturur. Tarihi dokudaki yapıların ve cephe kurgularının ve oranları incelenerek yeni cephe önerisi için bir sistem oluşturulmuştur. Meydanla birebir ilişkili binalar ve Hamam Caddesi üzerindeki binaların cephelerinin bulunduğu yere ait ve ortak bir dil oluşturabilmesi için her yapı kendi içinde etüt edilerek önerilen cephe senaryosunun varyasyonları çelik olarak cephelere takılır.
Bölgedeki termal su, meydanda zemin seviyesine alınarak bir havuz önerilir. Bu havuz 2. odak alanı olan Kaplıca Meydanı ve tarihi çeşmeye bağlanır ve kentlinin deneyimine sunulur. Kullanıcılar havuzun etrafındaki oturma alanlarında su ile birebir ilişki kurabilir. Meydan düzenlemesi olarak önerilen peyzaj, ağaçlar, oturma alanları ve su öğesi ile kentli, kamusal açık alanın tadını çıkarır. Bu meydan diğer odak noktalarına akan bütüncül tasarımın başlangıcıdır.

ODAK 2: KAPLICA MEYDANI
Çekirge Meydanı’nın, önerilen çarşı yapısıyla ilişkili yürüme yolları ve rampalarla bağlandığı bu odak noktası, Kaplıca Hamamı, Bekarlar Hamamı ve tarihi duvar ve çeşmeyi görünür kılmayı amaçlar. Tarihi yapıların dokusu ve anıtsallığını ortaya çıkaracak şekilde düzenlenen bu meydan, Çekirge Meydanı’na bağlanan kent platformu ve altındaki teraslı çarşı birimleri ile önem kazanır. Bir alt meydan olan Kaplıca Meydanı, 1. Odak noktası olan ve bütün tasarımın merkezini oluşturan Çekirge Meydanı’nı işlevsel ve mekânsal olarak destekler, tarihi yapılarla ilişkiyi kuvvetlendirir ve bu yapılar için ulaşım ve kullanım kolaylığı sağlar.
Bekarlar Hamamı eldeki verilere dayandırılarak mevcut yerinde korunur. Mevcutta hamamın üst katında bulunan ofis birimleri kaldırılarak hamam yapısının yanına taşınır.

ODAK 3: HAMAM MEYDANI
Çekirge Meydanı’nın bir kolu da 3. odak noktası olarak önerilen Hamam Meydanı’na bağlanır. Odak alan, hastaneler bölgesi için bir toplanma noktası, araç yaklaşımı için de bir son noktadır. Bu meydanda toplanan yaya akışı, yayalaştırılan Hamam Caddesi ve 1. Murat Caddesi ile Çekirge Meydanı’na yönlenir.
Tramvay ringi ile desteklenen bu iki cadde, bölge kullanıcılarını Çekirge Meydanı’nda buluşturur, tarihi cami manzarası ve Bursa kent manzarası eşliğinde iki odak noktası arasında ulaşımı sağlar.

ULAŞIM KARARLARI ve OTOPARKLAR

Çekirge Meydanı ve bağlantılı yollar, farklı doğrultulardan gelen toplu taşıma ve transit şehir içi taşıt trafiğini aktarması ve kent merkezi ile Uludağ yolu üzerindeki önemli bir geçiş aksı olması nedeniyle oldukça yoğun bir trafiğe maruz kalmaktadır. Mevcut trafikten dolayı yaya kullanımı oldukça güçleşmekte, bağlantı yollarının kesişiminde yoğun ve kontrolsüz trafik sorunları oluşmaktadır. Özellikle 1. Murat Caddesi tek yönlü trafik akışı barındırmasına rağmen viraj açısından dolayı yayalar için oldukça tehlikeli bir hal almaktadır. Yaya kullanımını kolaylaştıracak herhangi bir trafik ışığı ve yaya geçidi barındırmaması da bu tehlikeyi üst seviyelere taşımaktadır. Çekirge Caddesi’nin devamında Zübeyde Hanım Caddesi ile Dikkaldırım Caddesi’nin birleştiği nokta ise hem yayalar hem de araçlar için sorunlu bir düğüm noktası oluşturmaktadır. Zübeyde Hanım Caddesi’nin Çekirge Meydanı yönünde çift yönlü trafiği Dikkaldırım Caddesi’nin çift yönlü trafiği ile çakışmaktadır.

Meydandaki mevcut araç yoğunluğunun azaltılması için alan içerisindeki bağlantıların alanın dışındaki yollara aktarılması önerilir. Çekirge Meydanı’ndaki mevcut araç yoğunluğunu azaltmak amacıyla meydan yayalaştırılarak araç akışı, Çekirge Caddesi’ni Zübeyde Hanım Caddesi ve Dikkaldırım Caddesi’ne tek yönlü olarak bağlar. Uludağ bağlantısının yoğunluğu 1. Murat Caddesi’nden Dikkaldırım Caddesi’ne alınır. 1. Murat Caddesi ve Hamam Caddesi 3. odak önerisi olan Hamam Meydanı’na kadar yayalaştırılarak manzara deneyimi sağlayan yaya aksları haline gelir.

Çekirge Meydanı, Hamam Caddesi ve 1. Murat Caddesi’nin yayalaştırılması ve Çekirge Caddesi’nin Zübeyde Hanım Caddesi’ne bağlantısının tek yöne indirilmesi ile kent merkezini Uludağ’a bağlayan ve Altıparmak yönüne akışı sağlayan alternatif yollar önerilir:

• Hamam Caddesi ve Çekirge Meydanı’nın yayalaştırılması ile Uludağ’dan Altıparmak yönüne giden araç akışı Bağlan Caddesi üzerinden Zübeyde Hanım Caddesine oradan da Kükürtlü Caddesi veya 1. Mutlular Caddesi’ne bağlanarak kent merkezine aktarılır.
• Altıparmak yönünden Uludağ’a giden araçlar Çekirge Caddesi ve Çekirge Meydanı’ndan tek yönlü olarak Bağlan Caddesi ve Uludağ yoluna bağlanır.
• İzmir yönünden gelen araçlar Zübeyde Hanım Caddesi üzerinden Kükürtlü Caddesi bağlantısına kadar Çekirge yönünde devam ederek 1. Mutlular Caddesi üzerinden Çekirge Caddesi’ne bağlanır.

Meydanın ve meydana bağlanan organik dokulu sokakların yayalaştırılması ile meydan kullanımının gündelik hayata katılması ön görülür.
Alana araç yaklaşımı; Çekirge Meydanı bağlantısı için çarşı yapısının altındaki otopark ile, Hamam Meydanı bağlantısı için de açık otopark önerisi ile sonlanır.

Meydana yaya akışı sürekliliğinin kesilmesi, bölgedeki yeraltı suyunun zarar görmesi ve yapım maliyeti kaygıları nedeniyle araç yolu için dalış tüneli önerilmemiştir.

Yayalaştırılan Hamam Caddesi tramvay aksı olarak belirlenir. Tramvay hattı, Hamam caddesi üzerinden Hamam Meydanı’nı Çekirge Meydanı’na, 1. Murat Caddesi üzerinden de Çekirge Meydanı’nı tekrar Hamam Meydanına bağlayarak ring yapar. Tramvay istikameti, yayalaştırılan 1. Murat Caddesi üzerindeki seyir teraslarına ulaşımı kolaylaştırır ve iki odak noktası (Çekirge Meydanı ve Hamam Meydanı) arasındaki bağlantıyı sağlar.

Eski Kaplıca Sokak da çarşının altındaki otopark girişini sağlayan noktadan sonra yayalaştırılarak Çekirge Caddesi yönündeki yaya akışını Kaplıca Meydanı’na bağlar.

KULLANIM ÖNERİLERİ

Çevresel estetiği bozan ve tarihi yapıların görünürlüğünü azaltan Çekirge Caddesi ile Eski Kaplıca Sokak arasında kalan niteliksiz yapı adası yıkılarak farklı kotlardaki meydanları birbirine bağlayan kamusal bir kent parçası önerilir.

Rampalar, yürüme yolları ve yeşil alanlar ile meydanlara bağlanan iç avlulu çarşı yapısı; farklı büyüklükteki ticari birimler, dükkanlar, kafeler, sanat galerisi ve iki kat otoparktan oluşur. Çarşı hem Kaplıca Meydanı kotundan (+183.00) hem de Çekirge Caddesi kotundan (+187.50) giriş alır. Zemin katta bulunan kafe Kaplıca Meydanı ile entegre çalışarak çarşı ve meydanın işlevsel ve fonksiyonel bütünlüğünü güçlendirir. Çarşı yapısının çatı döşemesini oluşturan ve yaya yaklaşımını Çekirge Caddesi’nden alarak Çekirge Meydanı’na bağlayan kent platformu; peyzaj öğeleri, kent mobilyaları ve büfe gibi ticari birimler ile desteklenir.

Çekirge Meydanı’na bakan yapıların zemin katlarının ise meydana hizmet eden ticari birimler olarak dönüştürülerek üst katlarının konut işlevinden arındırılıp ofis olarak hizmet edebileceği bir dönüşüm öngörülür.

ETAPLAMA

Tasarımın uygulanması 3 etap olarak planlanır. 1. Etapta araç yollarının düzenlenmesi ve gidiş-geliş yönlerinin organize edilmesi ve yayalaştırılacak yolların araç trafiğinden arındırılarak meydandaki yaya kullanımının sağlanması yer alır. 2. Etapta 3935 yapı adasındaki binalar yıkılarak kamulaştırılır, Çekirge Meydanı’na bakan binaların cephe iyileştirmeleri yapılır, Hamam Caddesi’ndeki binaların cephe dönüşümleri için gerekli rölöve çalışmaları yapılarak önerilen cephe sisteminin uygulama varyasyonları elde edilir. 3. Etapta Çekirge Meydanı’na bakan tarihi yapıların korunması için gerekli etüt çalışmaları yapılır.

PEYZAJ TASARIM KARARLARI

Çekirge Meydanı düzenlemesi, bulunduğu çevreyi değiştirecek ve dönüştürecek niteliktedir. Sosyal ve ticari birimler ile bu birimleri bir araya getiren açık alanlar ve peyzaj öğelerinin günün her saati etkin kullanımı ve bu kullanımda zenginlik hedeflenir. Bütün yapısal ve mekânsal tasarımın tamamlayıcı öğesi olarak ele alınan plantasyon önerisi mekânsal kurgunun tanımlanması ve algılanmasına katkıda bulunurken ayırıcı/bağlayıcı olma özelliği ile de meydandaki açık alan düzenlemesinin ana karakterini oluşturur. Meydan kurgusu peyzaj elemanları ve kent mobilyaları ile birlikte ele alınır ve bu öğeler mekânsal dil birliğinin sağlanması için birer tasarım elemanı olarak kurgulanır.

Meydan düzenlemesi, bağlayıcı platform ve seyir teraslarının olduğu alanlarda genel olarak yaz aylarının sıcak, kış aylarının ise soğuk geçtiği Bursa iklimine uygun dayanıklı bitkilendirme seçimleri yapılmıştır.

Sert peyzaj elemanları ile desteklenen yeşil amfinin genel yer örtücü karakteri çim/çayır olarak kurgulanmıştır. Üstüne basmaya oldukça uygun Dichondra Repens de alternatif örtücü olarak düşünülmüştür. Elaeagnus Pungens ve Juniperus Pfitzeriana Aurea meydanın genel çalı bitkisi olarak sirkülasyonun sürekliliğini tanımlar. Liriodendron Tulipifera ise çiçekli ve kokulu bir bitki önerisi olarak meydandaki görsel zenginliğe katkıda bulunur. Çarşı yapısı içerisindeki nefes alma noktası olan avlu bir iç bahçe olarak düzenlenir ve peyzajı iç mekana dahil eder. Olea Europea bitki plantasyonu harekete engel olmayacak şekilde iç bahçenin belirleyici karakterini oluşturmaktadır.

1.Murat Caddesi’nin manzara yönü seyir terasları olarak düzenlenmiştir. Bu teraslar ağaçlı ve gölgeli yürüyüş yolları ile Dikkaldırım Caddesi’ne iner. Yürüyüş yollarının kenarlarında Pinus Nigra Austriaca ile alle etkisini arttırılmış ve derinlik yaratılmıştır. Liriodendron Tulipifera ile görsel zenginlik arttırılmıştır. Cedrus Deodora güneş ve gölge ile uyumlu bir ağaç olarak yürüyüş yolları için elverişli bir gölgeleme sağlamaktadır.

Yarışma alanındaki tarihi dokunun bir parçası olan anıt ağaçlar mevcut haliyle korunur. Çekirge Meydanı’na da uzun yıllar gölge verebilecek ve mevcut anıt ağaçlara öykünen simgesel bir çınar ağacı dikilmesi öngörülür.