2. Ödül (CM² Mimarlık ve Tasarım Stüdyosu), Çanakkale Belediyesi Çarşı, Yaşam Merkezi ve Otopark ile Yakın Çevresi Ulusal Mimari Proje Yarışması

MİMARİ RAPOR

1. GENEL YAKLAŞIM

Proje alanının “kentsel çekim merkezi” olması ve “kamusal bir odak” haline getirilmesi fikri en etkili tasarım girdisi olmuştur. Bu doğrultuda, kent ile kurulan güçlü bağlamla ve yapı-kent arasındaki sınırların eritilmesiyle, yapıda oluşturulan etkileşim yüzeyleri ve geçirgenlikler “ÇARŞI” mantığını kuvvetlendirmiştir. Yapı ile kent arasında ve yakın çevre ile yapı çeperinde kurulan morfolojik ilişkiler sayesinde; kentlinin yapıya dahil olması ve yapının bir “iletişim mekan” haline gelmesi sağlanmıştır. Kurulan “iletişim mekan” ile proje alanının bulunduğu çevrenin sosyal, kültürel ve ekonomik gelişimine katkı sağlaması desteklenmiştir.

Yapı tasarımında; erişilebilirlik, sürdürülebilirlik, yapı ekonomisine katkı ve kentsel estetik ilkeleri tasarımın şekillenmesinde önemli birer yol gösterici olmuştur.

İhtiyaç programında verilen işlevlerin ilişkileri kurulurken, fonksiyonların birbirini destekleyici, besleyici konumda olması ve bu bağlamda oluşan ara/tampon mekanların tasarıma kazanç sağlaması fikri ön planda tutulmuştur. İhtiyaç programı dahilinde; özel mülk sahiplerinin “mekanlarının yeniden üretimi” konusunda mevcut metrekarelerine ve konumlarına önemle sadık kalınmıştır.

Mevcut arazi ve yakın çevresinde en büyük sorunlardan biri olan “otopark sorunu” yakın çevrede bulunan yeşil dokuyu işgal etmekte, trafiği yer yer kilitleme konumuna getirmekte ve yoğun araç dokusu, görüntü kirliliğine sebebiyet vermektedir. Bu doğrultuda; otopark, yapının bodrum katlarına alınmış ve birçok sorunu beraberinde getiren mevcut açık otoparkların neredeyse tamamı, “kentsel estetik” de gözetilerek yerini düzenlenmiş yeşil alana bırakıp kente ve kentliye yeniden kazandırılmıştır.

2. KENTSEL BAĞLAM VE PLANLAMA KARARLARI

Yarışma arazisinin; kentin önemli arterlerinden olan Cumhuriyet Bulvarı, Mehmetçik Bulvarı, İnönü Caddesi ve Kayserili Ahmet Paşa Caddesi ile kent ölçeğinde kamusal kullanım açısından büyük potansiyele sahip Cumhuriyet Meydanı ve Halk Bahçesi’ne komşu olması tasarımın “kentsel bağlam” açısından şekillenmesinde büyük rol oynamıştır.

“Geçirgen ve yapıya dahil eden bir yakın çevre düzeni”

Kent-yakın çevre, yakın çevre-yapı gibi kurulan tüm ilişkilerde oluşturulan bağlantıların tümü hareketi kütleye yönlendirecek ya da kütleye alacak şekilde tasarlanmıştır.

Projede; Cumhuriyet Bulvarı, Cumhuriyet Meydanı, Muammer Aksoy Parkı ve Halk Bahçesi arasında köprü görevi üstlenen bir “kamusal bağlantı aksı” oluşturularak alanın kent ile bütünleşmesi sağlanmıştır. Kurulan “kamusal bağlantı aksı” aynı zamanda kentlinin yaşam merkezine “dahil olma” durumunu güçlendirmekte ve bina algısını arttırmaktadır. Bu aks bir “kültür yaşam aksı” niteliğindedir.

Yine Cumhuriyet Meydanı’ndan bağlantı sağlayan bir “meydan bağlantı aksı” açılarak meydanın ÇARŞI VE YAŞAM MERKEZİ’ni doğrudan beslemesi amaçlanmıştır.

Kentten tasarım alanı çeperine doğru gelen, yaya etkileşiminin yoğun olduğu noktalar tespit edilerek; etkileşimi yoğun noktalardan hareketi kütleye yönlendiren ana bağlantılar oluşturulmuştur. Bu aşamada; yarışma alanı içinde kalan mevcut ağaçların yerlerinin korunması, tasarıma yön veren noktalardan biri olmuştur.

Kurgusal ana bağlantı akslarından biri ile “ÇARŞI SOKAĞI” oluşturulmuştur. “Çarşı Sokağı” boyunca yer alan dükkanlar çarşıyı besleyerek Lise Caddesi’ne yeniden çıkarmakta ve Çarşı Sokağı’nın devamlılığını sağlamaktadır. Yapının Çarşı Sokağı’na bakan cephesinde geçirgen bir kütle kurgusu oluşturularak “ÇARŞI” kavramı yapının içine taşınmıştır. Zemin katta parçalanma yapılarak oluşturulan bu etkileşim boşluklarıyla yapıya ikincil girişler tanımlanmış, yapı içine erişilebilirlik artmış, sokaktan-yapıya, yapıdan sokağa dahil olma durumu daha etkin kılınmıştır. Ayrıca bu sayede, cephe yüzeyleri arttığından özel mülk sahiplerinin mevcut dükkan metrekarelerine ve konumuna sadık kalınmıştır.

Kurgusal ana bağlantı akslarından bir diğeri ise; “Çarşı ana aksı”dır ve bu aks yapının ana girişini tanımlamaktadır.

Muammer Aksoy Parkı’nda ve yarışma arazisi içinde yer alan Cumhuriyet Meydanı yakınındaki parkta ağaç rölövesine bağlı kalınarak ana bağlantılara yönelimi sağlayan ikincil bağlantı aksları oluşturulmuştur. Tasarlanan Muammer Aksoy Parkı ve Cumhuriyet Meydanı devamında kalan yakın çevre sınırı içerisindeki parktan doğrudan ve dolaylı olarak ÇARŞI VE YAŞAM MERKEZİ’ne ve meydana yönelim esastır.

Muammer Aksoy Parkı “yaşayan mekan” kurgusu ile yapıyı önemli ölçüde besleyen ve yapı ile bütünleşen bir park haline getirilmiştir. Parktan açılan bağlantılar ile bir yandan yapıya yönelimi desteklerken diğer yandan oluşturulan ara mekanlarla “çocuk oyun parkı”, “geçici sergi mekanları” gibi işlevler parka yüklenmiştir.

Yeşil alan olarak bırakılan alanlarda yer yer kotlanma yapılarak oturma elemanları oluşturulmuştur. Su ögesi ile de peyzaj desteklenmiş, düzenlenen tüm alanlarda aynı tip sokak aydınlatması kullanılmıştır.
Cumhuriyet Meydanı, yeniden düzenlenmiştir. ATATÜRK heykelinin yeri değiştirilerek, karşısına Çanakkale Boğazı yönünden gelen bir aks açılarak ATATÜRK‘ün yüzü, bu aks doğrultusunda, ÇANAKKALE BOĞAZI‘na çevrilmiştir.

Tüm bu düzenlemeler yapılırken “engelli erişimi” başta olmak üzere tasarlanan alanların tamamında “erişilebilirlik” ilkesi ön planda tutulmuştur. Yapıya ulaşımda ve yapının en alt kotundan en üst kotuna kadar iç ve dış sirkülasyonlarda kesintisiz ve engelsiz bir erişim şeması hakim kılınmıştır.

Yakın çevre sınırı içinde kalan mevcut binalar için Çarşı ve Yaşam Merkezi’nin yapı karakteri ve rengi ile uyum içinde bir takım “cephe yenileme” önerileri getirilmiştir. Bölgedeki ticari alanın çokluğundan kaynaklanan görüntü kirliliğine engel olmak için; “tek tip arka fon üzerine yazılmış tabela”, klima yerlerinin her bina için kendi cephesinde ya da kendi balkonu içinde çözülmesi önerilen “tek tip klima dış ünitesi”, “yağmur iniş borularının panel kutu içine gizlenmesi”, kafe-restoran işletmelerine ait “bacaların cephe boyunca uygun konuma getirilerek boyanması”, zemin katlarda önünde işletmelere ait yarı açık mekan bulunan cephelerde “tek tip açılır kapanır üst örtü” ve “tek tip cam kapama sistemi” kullanılması, tüm binaların “dış cephelerinin RAL 9002 kodlu boya ile boyanması”, “doğramalarının RAL 7021 kodlu boya ile boyanması” önerilmiştir.

Açılan Çarşı Sokağı’nın bir tarafında yapılaşma sınırına dayanan bitişik nizam komşu olan 178 ada 16-17-18-19 parseldeki binaların kuzey ve doğu cephesine “tırmanan bitki” (sarmaşık kaplı cephe) önerisi getirilmiştir. Komşu cepheye getirilen bu öneri, kentliler ve ziyaretçiler için “yaşayan sokak estetiği” oluşturmaktadır. Yine bu komşu duvara Çarşı Sokağı boyunca yakın çevre düzenlemesinde kullanılan sokak aydınlatmalarının ‘duvar tipi’ kullanılarak oluşturulan “sokak ışığı” ile gece gündüz yaşayan bir “ÇARŞI SOKAĞI” meydana getirilmiştir.

Mehmetçik Bulvarı’na cepheli binaların cephesini kapatan çok büyük ağaçların bulunması sebebiyle bu binalara sadece “RAL 9002 kodlu dış cephe boyası ile boyanması” önerilmiştir.

3. MİMARİ YAKLAŞIM VE PROGRAMATİK KURGU

Genel yaklaşımda ortaya koyulan fikirler doğrultusunda oluşan zemin katta mevcut hak sahiplerine ait ticari birimler, belediyeye ait ticari birimler ve belediye hizmet birimleri bulunmaktadır. Zemin katta; erişilebilir ve geçirgen bir “ÇARŞI” kurgusu oluşturulmuştur.

İhtiyaç programı dahilinde, zemin katta çözülmesi beklenen fonksiyonların sirkülasyona yeterli alan bırakmamasından dolayı; belediyeye ait ticari birimler asma katlı çözülmüştür. Bu sayede; katlar arası görsel, yaşamsal bağlantıyı kuran galeri boşluklarını yerleştirmek mümkün olmuştur.

Cumhuriyet Meydanı’ndan yapıya kadar gelen “meydan bağlantı aksı” ve “kültür yaşam aksı” arasında konumlandırılan “etkinlik amfisi” yönelimi doğrudan bir üst kata almaktadır. 1. katta Muammer Aksoy Parkı ile etkileşimi güçlendiren terastan yapıya dahil olunmaktadır. Bu katta; belediyeye ait ticari birimler, yeme-içme birimleri ve son katla irtibatlı alt fuaye bulunmaktadır. Yeme-içme birimlerinin yapı çeperinde konumlandırılmasıyla; açık ve kapalı alanlarının Muammer Aksoy Parkı, Çarşı Sokağı ve Cumhuriyet Meydanı ile görsel ve yaşamsal etkileşim kurması sağlanmıştır. 1. Katta oluşturulan “alt fuaye” mekansal ve fiziksel anlamda, gerçekleştirilen etkinliklere dahil olmayı arttırmak amacıyla; yapının “odak noktası”nda konumlandırılmıştır. Üst fuaye ile arasındaki düşey sirkülasyon “etkinlik amfisi” olarak kurgulanmıştır. Üst fuaye ile bağlantısı kuvvetlendirilmiş, yapı bütününde galeriler ve platform yüzeylerle oluşturulan “akışkan mekan kurgusu” ile alt fuayenin “odak noktası” olması desteklenmiştir.

Yapının son katındaki üst fuaye; konferans salonu ve çok amaçlı salondan ortak kullanılabilen bir mekan haline getirilmiştir. Cep sinemaları, müzik prova ve performans atölyeleri, geleneksel el sanatları atölyeleri ve çocuk etkinlik merkezi yapının genel mekan kurgusuna uygun olarak kültür katında yer almaktadır.

Yapı bütününde yer alan, yatay ve düşey sirkülasyon şeması kesintisiz olup; mekansal iletişimin gücünü kuvvetlendirecek şekilde kurgulanmıştır. “Türkiye Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” esasları gereğince, yeterli sayıda ve mesafede kaçış merdivenine yer verilmiştir.

Kentin ve yarışma alanının en önemli sorunlarından olan “otopark sorunu” nun çözümünde yapının 1. ve 2. bodrum katında toplam “450 araçlık otopark” çözülmüştür. Mevcut trafik akış şeması otopark giriş-çıkışı için en belirleyici tasarım girdisi olmuştur. Mevcut trafik akış şemasına bakıldığında; yarışma arazisi çeperindeki yollardan sadece Mehmetçik Bulvarı’nın çift yönlü trafik akışına sahip olması, otopark kullanıcıları için kentsel ölçekte kesintisiz bir araç sirkülasyonu sağlayacağından, otopark giriş ve çıkışı mevcut akaryakıt istasyonu yanından alınmıştır. Bu yerleşim kararı; dışarıda akan sirkülasyondan otoparka giriş yapıp, park etme eylemi sona erdikten sonra da akan taşıt sirkülasyonuna yine aynı noktadan geri dönüşü sağlamaktadır. Bu bağlamda; otoparkın kendi içindeki sirkülasyon şemasının da kesintisiz olması sağlanmıştır. Arazi sınırı içinde çözülen otopark giriş rampası başlangıcında otopark güvenlik kulübesine yer verilmiştir. Yine bu giriş yakınında motosiklet ve bisiklet parkları planlanmıştır. Ayrıca otoparkta; yeterli sayıda “engelli otoparkı” ve elektrikli araçlar için 12 araçlık “şarj üniteli otopark” ayrılmıştır. 1.bodrumda yapının teknik birimleri, mescit ve otopark bakım işletme birimleri yer alırken; 2. bodrum katta otopark bakım işletme ve sığınak ye almaktadır.

Yapının bitişik nizam komşu olduğu, 178 ada 16-17-18-19 parseldeki gabarinin ortalaması göz önüne alınarak, Çarşı ve Yaşam Merkezi’nin bu parsellere bitiştiği kütle aynı gabaride tasarlanmıştır.

4. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK, YAPI EKONOMİSİ VE MALZEME KARARLARI

Çanakkale iklimi göz önüne alınarak; yapı bütünündeki mekanların tamamının güneş ışığından faydalanması, yapıya doğal iklimlendirme ve doğal aydınlatma sağlanması amacıyla yapı bütünündeki sirkülasyonların üzerinde açılır-kapanır cam panel tavan sistemi kullanılmıştır. Bu sistem; Çarşı ve Yaşam Merkezi’nin yazın açık, kışın kapalı kullanımına olanak vermektedir. Açılır kapanır cam panel tavan sistem ile sağlanan “mikroklima etkisi” sayesinde yazın ve kışın yapıda ısıl konfor sağlanarak yapı ekonomisine ve sürdürülebilirliğine büyük bir katkıda bulunulmuştur.

Konferans salonu üzerindeki 460m2’lik alanda kullanılan güneş enerjisi panelleri ile yıllık 627 000kW elektrik enerjisi üretimi sağlanmaktadır. Yapı çatısı üzerine yerleştirilen yağmur suyu toplama sistemi ile toplanan su, toplama tanklarından rezervuara yönlendirilmiştir.

Yapının tüm cephelerinde ısıl konforu maksimuma çıkarmak amacıyla solar Low-E kaplamalı ısı ve güneş kontrollü cam kullanılmıştır. Güneş yönelimine göre; yapının güney ve batısındaki cephe ve saçaklarda kullanılan güneş kırıcı paneller ve mesh kaplama malzemesi ile kontrollü güneş alımı sağlanmıştır.