2. Ödül, İTÜ Ayazağa Yerleşkesi Sınırlı Kentsel Tasarım ve Mimari Proje Yarışması

Temel Yaklaşım
Köklü tarihi olan İstanbul Teknik Üniversitesinin yerleşkesinin tasarımında, bu geçmiş dikkate alınarak göreceli olarak “geçici” olan “güncel eğilimler” yerine, dingin ancak zamanı aşan, rasyonelliğiyle birlikte çağdaş mimari ve planlama ilkelerini benimseyen bir yaklaşım benimsenmiştir.

Planlama ve tasarımın ana ekseni; kullanıcısına ve kentliye, hem bugün hem gelecek için daha sağlıklı, daha nitelikli yaşanabilir çevreler oluşturmak üzerine kurgulanmıştır.

Üniversitelerin dinamik ve gelişen yapısına ayak uydurabilecek, esnek, uyabilir, gelişebilir bir kurgu, planlamanın temelini oluşturmaktadır.

Kampüste güncel mimarlık eğilimlerin şekillendirdiği bir görünümden çok, zamansızlaşan bir biçimleniş içinde geçmiş ve bugünün ortak dilini bünyesinde barındırması tercih edilmiştir. Bu düşüncenin, malzeme seçiminden biçimlenişe kadar mimaride ifadesini bulması hedeflenmiştir. Bir yandan, çağdaş bir kampüs yapısı ve dış mekân kurgusu oluşturulurken, diğer yandan “var olanın izinde”, bağlamına ve mekânına yabancılaşmayacak, “oraya ait olabilecek” bir yapısal çevreye erişmek istenmiştir.

Engelsiz bir çevre için evrensel tasarım ilkeleri, sürdürülebilir bir gelişme için ekolojik yaklaşımın gerekleri, tasarım sürecinin doğal girdileri olarak kabul edilmektedir.

Mekansal Kurgu: Akademik “hub”lar
üniversitenin mekansallaşması için alternatif yaklaşım

Genelde üniversitelerin akademik ve idari yapılanmasına bağlı birimler, mekansal yapılanmaya doğrudan yansımaktadır. Buna bağlı olarak; (akademik ve idari yapı = mekansal kurgu) şeklinde doğrudan bir ilişki doğmakta, her disiplin ayrık ve bağımsız bir yapıya sahip olmaktadır. Günümüzdeki, disiplinler arası sınırların muğlaklaştığı akademi ve eğitim ortamında, bu mekansal yapının da gereken geçirgenlik ve etkileşimi sağlaması gerekmektedir. Bu kabul ile, fakülte ve bölümler, kendinlerine özelleşmiş mekanları ile bağımsız mekansallıklarını korurken, diğer disiplinlerle ortak mekanlarda gerçekleştirebilecekleri eğitim ve akademik aktivitelerinin ortak mekansal kurgularda sürdürülmesi önerilmektedir. Disiplinlerarası ilişki ve etkileşimi destekleyecek bu mekansal yapı, birden çok fakültenin paylaştığı, mekan kullanımının daha efektif olduğu, akademik, sosyal ve kültürel karşılaşma, etkileşim ve ortaklıkların ortamı haline gelecek olan “akademik hub”lardır.

Geçmişte her öğrenci bir fakültenin veya bölümün öğrencisiyken; günümüzde bölümler arası geçişler, çift anadal programı, yan dal programı, havuz dersler, seçmeli dersler aracılıklarıyla öğrencilerin önemli bir kısmı yüksek öğretimleri içinde farklı bölüm ve fakültelerde eğitm ve akademik faaliyetler sürdürebilmektedir.

Uzmanlık alanlarının, lineer bir bağlantı ile idari ve akademik yapılanma ve buna bağlı olarak da bağımsız ayrık mekansal kurgulara yerleşmesi yerine; kendi özelliklerinin gerektirdiği çekirdek bağımsız yapısallıklarını kaybetmeden, disiplinlerin muğlaklaşan sınırları gibi katı ayrımlardan kurtulmuş, farklı işlev alanları ile geçişli, esnek, ortak mekansal kurgular içinde

Farklı fakülte ve bölümlerin ortak kullanabileceği; genel eğitim mekanları içeren merkezi binalarda amfi, derslik, atölye, toplantı salonu, ortak laboratuvar gibi eğitim ve akademik kullanımlara hizmet edecek mekanlar yer alacaktır. Esnek kurgu içersinde, zaman içinde değişen ihtiyaçlara uyumlu bir mekansal organizasyon gelişecektir. Bu merkezi yapılar, aynı zamanda farklı disiplinlerdeki öğrenci ve öğretim üyelerinin akademik ilişkilerinin yanısıra, sosyal ve kültürel ilişkilerinin gelişimine ortam sağlayan üniversite ortamlarıdır.

Binalar 12 ve 8 metrelik açıklıklarla, farklı mekansal bölünmelere imkan sağlayan modüler bir taşıyıcı sisteme sahiptir. Zemin altı katlarda yer alan kapalı otoparklar, araçla yaklaşım ve otopark ihtiyaçlarını karşılarken, kampüs ana omurgasına açılan orta avlu, tamamen yaya ve bisiklet ulaşımına açık yaya ve yeşil alanlarla bütünleşmektedir.

Ulaşım: araçla yaklaşım, otoparklar, yayalar, bisiklet yolu, “mono-rail”

Konumu dolayısı ile kampüse gelişler kuzey (Büyükdere Caddesi) ve güney (Kanlıkavak) kanatlarından genel olarak karayolu ve metro aracılığı ile gerçekleşmektedir.

Genel yaklaşım olarak; kampüs içi erişim ve ulaşımların konforlu bir şekilde gerçekleştirilerek, kampüse araçsız gelmenin teşvik edilmesi hedeflenmiştir.
bu amaçla, kampüs ana girişinden itibaren, tüm işleve alanlarına nitelikli dış mekan düzenlemelerinden geçilerek yaya olarak veya bisiklet ile ulaşımın sağlanması amaçlanmıştır. Kampüs içi alternatif, temiz enerjili, doğa dostu ulaşım sistemi “mono-rail”, ana girişlerle önemli noktaları bağlayan 9 duraklı ve yaklaşık 4 km uzunluğunda bir sistemdir. Zeminde yer kaplamaması, elektrik enerjisi ile çalışması, gürültü kirliliği yaratmaması açılarından, sürdürülebilir kampüs planlaması için uygun bir seçenek olarak görülmüştür.

Toplu taşım ve alternatif ulaşım seçenekleri teşvik edilmekle beraber, kampüse araçla ulaşım için gereken alt yapı sağlanmakta; ihtiyaç duyulacak otoparklar için merkez yapıların zemin altı katlarında kapalı garajlar oluşturulaktadır. Her yapıya ulaşım için, kısa süreli otopark alanları düzenlenmektedir.

Genel Yerleşim Kararları

1 – ANA OMURGALAR: Kampüsün geçmişteki planlamasindan gelen mevcut akslar, yeni kurgunun omurgalarini oluşturacaktir. Servis ve acil durumlar haricinde taşit trafiğine kapali olacak bu alanlar ağirlikla yeşil alan olarak düzenlenmekte, yaya ve bisiklet yollari ile bir ağ oluşturulmaktadir.

2 – AKADEMİK “HUB” BİNALARI: Farkli fakültelere ortak hizmet sunan akademik mekanlar içerir. Fakültelerin, disiplinlerin gerektirdiği özel mekanlari bağimsiz fakülte yapilarinda yer alirken, fakülte gruplarinin bağlandiği ortak akademik yapilar hem mekanlarin efektif kullanimini sağlayacak, hem de disiplinler arasi ilişki ve etkileşimi güçlendirecektir. Her “hub” 3-4 ayri fakülteye hizmet edecektir.

3 – DOĞA PARKI: Gölet ve çevresindeki yoğun ağaçlik alan doğa parki olarak düzenlenecektir. Doğa parki, teknokent bölgesi ve mevcut lojman çevresindeki gelişmiş yeşil alan ile bütünleşerek kampüs fauna ve florasinin gelişerek korunduğu geniş bir koru alani oluşacaktir.

4 – YURT VE LOJMANLAR – SPOR VE REKREASYON BÖLGESİ: Mevcut yurtlarin, akademik personele yönelik lojmanlarla da geliştirilmesiyle 24 saat yaşayan geniş bir bölge oluşturulmaktadir. Spor tesisleri ve yeşil alanlarla birlikte bölge ayni zamanda hem üniversiteye, hem kente hizmet eden bir rekresayon alani olacaktir.

5 – SİMGE YAPILAR: Biri ana girişte kentle arayüzde, diğeri kampüs odağinda olmak üzere önerilen iki “simge yapi” grubu, üniversitenin kurumsal kimlik ve imajini mimari dille temsil edecektir.

6 – KANLIKAVAK GELİŞME ALANI: Kanlikavak vadisi, teknokent alaninda yer alacak ar-ge yapilarini yanisira sosyal – kültürel ve ticari işlevlerle geliştirilecektir. Bugün için aktif kullanimi bulunmayan bu bölge, spor alanlari ve park olarak üniversite hayatina katilacaktir.

7- ÜNİVERSİTE – GELİŞTİRME PROJELERİ: Akademik alan için taninan ve ihtiyaç fazlasi olan yapilaşma hakkinin sinirli bir kismi, konumu ve arazi değeri itibariyla üniversiteye kaynak sağlayabilecek kampüs-kent arayüzündeki alanlarda yer alacak geliştirme projeleri için kullanilacaktir. İşlev olarak ar-ge ofisleriyle, sosyal ve kültürel işlevler önerilmektedir. Bu alanlar hem üniversiteye, hem kente hizmet edecektir.