3. Mansiyon, 19 Mayıs İzleği Kentsel Tasarım Yarışması

PROJE RAPORU

Samsun kenti, köklü arkeolojik yapısı ve dünya tarihine yön veren Kurtuluş savaşının başlangıcı olan Mustafa Kemal’in kente ayak basışı ile özgün bir tarihsel hafızaya sahiptir. Yapılan yatırımlar, genişlemeler ve ihtiyaçlar süreç içinde kenti geliştirmekle birlikte tarihi özünü ve ağırlık noktasını kıyı şeridinden uzaklaştırmış, koparmıştır.

Projeye konu olan alan, kentin kıyı şeridinde, kuzeybatıda ticari liman ile güneydoğuda Mert Irmağı arasında kalan sahil dolgu alanları ve bu alanların kente uzantısı olan 19 Mayıs Bulvarı, Atatürk Parkı, Cumhuriyet Meydanı ve Eski Tütün Fabrikası (Bulvar AVM) Meydanını kapsamaktadır.

Kıyı şeridinde yer alan limanlar, sahil demiryolu, Atatürk Bulvarı, Fuar Caddesi kentin kıyı şeridi ile olan ilişkisini kesmektedir. Karadeniz Enternasyonel Fuarı dönemi sonrası popülerliğini yitiren gazinolar ve süreç içinde oluşan yabancılar pazarı kıyı şeridinde kentliler için çekim noktası oluşturmayan yapı grupları halini almıştır.

Mustafa Kemal’in Samsun’a ayak basışını temsil eden Kurtuluş İskelesi, Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarına ait heykeller, anıtsal ve müzeolojik bağlamda güncelliğini yitirmiş anlatılar olarak kalmıştır. Proje kapsamında kıyı şeridinin kent ve ziyaretçiler ile ilişkilerinin güçlendirilmesi ve gündelik yaşantının içinde yer alacak, “19 Mayıs” bağlamında bir izlek oluşturulması hedeflenmiştir.

Kıyı Şeridi Mevcut Durum Analizleri (1/2000)

Kent-Kıyı şeridi ilişkisi

Kentin kıyı şeridine inen ana ve kılcal aksları; sahil demiryolu, Atatürk Bulvarı, Fuar Caddesi ve uzantıları ile çoğu kez kesilmektedir. Mevcut bağlantılar araç trafiği baskısı altında olan kontrollü yaya geçitleri ve kullanımı yaya dostu olmayan yer altı geçitleridir. Bu tür zayıf bağlantılar kent yaşamının sürdüğü Atatürk Bulvarı’nın batısında kalan dokunun kıyıyla buluşmasını engellemektedir. Günümüzde yoğun biçimde kullanılan minibüs hatları ve hafif raylı sistem kullanıcıları için ise tam tersi yönde bir erişim problemi yaşanmaktadır.

Kıyı Şeridi Müdahale Kararları (1/2000)

Kent-Kıyı Şeridi Bağlantıları

Atatürk Bulvarı’nın ayırdığı iki ana parça arasında yaya sürekliliğini sağlamak amacıyla aşağıdaki bağlantılar önerilmiştir;

100. Yıl Bulvarı – spor adasından yaya yolu ve yaya geçitleri ile kıyı şeridi,

Saathane Meydanı – opera alt geçidinin ticari işlev eklenerek düzenlenmesi ve devamında hemzemin yaya geçitleri ile kıyı şeridi,

15 Temmuz Parkı ve çok amaçlı salon bölgesinin hemzemin yaya geçidi ile kıyı şeridi,

İlkadım anıtının yaya yolu ve hemzemin yaya geçidi ile kıyı şeridi,

Cumhuriyet Meydanı ve Bulvar AVM Meydanı’nın, 19 Mayıs Bulvarı üzerinde Kurtuluş aksı doğrultusunda planlanan yaya yolu ve hemzemin yaya geçitleri ve önerilen 19 Mayıs Yaya Köprüsü ile kesintisiz olarak kıyı şeridine bağlanması,

Valilik binası ve eski fuar alanının, Onur Anıtı doğrultusunda yaya yolu ve yaya geçidi ile kıyı şeridine bağlanması,

Kent müzesinin yaya üst geçidi ile Heykel Parkı ve sahil şeridi parkları ile kesintisiz olarak bağlanması,

Lise Caddesi bağlantısının yaya yolu ile sahil şeridine bağlanması,

Sevgi Köprüsü’nün, Atatürk Bulvarı’nı aşarak yerleşim alanlarına bağlanması, rampa inişlerinin yeniden düzenlenmesi, yaya yolları ile kıyı şeridine bağlanması,

Muhittin Özkefeli Bulvarı bağlantısının yaya yolu ile kıyı şeridine bağlanması.

Ticari Alanlar

Kıyı şeridindeki blok ve kopuk haldeki yabancılar pazarı, eğlence salonları, balık pazarı, kafeterya yapıları yerine kıyı şeridi boyunca kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda küçük ölçekli yeme-içme, wc, kitap-hediyelik-takı vb kültürel satış birimleri önerilmektedir.

Kıyı şeridinin, 19 Mayıs Bulvarı üzerinde Kurtuluş aksı doğrultusunda uzanması planlanan yaya yolu ile Cumhuriyet Meydanı çevresi ve Bulvar AVM Meydanı’na bağlanarak, gündelik kent yaşantısı ile ilişkisinin güçlendirilmesi amaçlanmıştır.

Sosyal ve Kültürel Alanlar

Kıyı şeridinde önerilen sosyal ve kültürel etkinlik alanlarının birbiri ile kesintisiz yaya bağlantılıları ile bağlı bütünsel bir kültür parkı olması amaçlanmıştır.

Bu doğrultuda;

Önerilen futbol, tenis, basketbol açık spor alanları ve spor merkezi,

Mevcut opera binası ve çevresine önerilen kültürel satış birimleri,

Önerilen açık hava sinema ve konser alanı,

Mevcut çok amaçlı konferans salonu,

Mevcut İlkadım Anıtı,

Mevcut 1919 Panorama Müzesi,

Mevcut Gazi Müzesi (Mantika Palas),

Önerilen Kurtuluş Anıtı (Kurtuluş İskelesi) ile 19 Mayıs Yaya Köprüsü ve bilgi merkezi,

Mevcut Onur Anıtı,

Mevcut etnografya müzesi ofis binası yerine önerilen fuar galerisi,

Sahil yaya yolu boyunca önerilen masa tenisi, satranç vb. küçük çaplı spor, eğlence ve toplanma açık mekanları,

Önerilen Heykel Parkı, ekolojik gölet ve çevresi gezinti alanları,

Mevcut botanik parkı,

Mevcut gar binası işlevi için önerilen gençlik merkezi ve çevresi paten ve kaykay parkı,

Mevcut hayvanat bahçesi yerine önerilen yeni doğal yaşam parkı,

Mevcut lunapark işlevi yerine önerilen 360’seyir çarkı,

Mevcut plaj alanları ve önerilen çember iskele,

Mevcut cerrahi aletler müzesi mekanlarının, birbirini tamamlayan işlevsellikleri ile kültür parkını yaşatması amaçlanmıştır.

Parklar ve Yeşil Alanlar

Kıyı şeridi park ve yeşil alanlarının birbirleri ile ve kent merkezindeki Atatürk Parkı ile bütüncül bir park haline gelmesi amaçlanmaktadır.

Kıyı şeridini bölen yabancılar pazarı, düğün salonları yapılarının kaldırılması önerilmektedir.

Kentin kıyı şeridi ile bağlantısını kesintiye uğratan Fuar Caddesi’nin sahil demiryolu ile bitiştirilerek aralarındaki atıl park alanlarının bütünsel park alanı kullanımına katılması önerilmektedir.

Kıyı şeridi yeşil alanları ile Heykel Parkı’nın önerilen üst geçitler vasıtası ile bağlanarak kesintisiz birleşmesi amaçlanmaktadır.

Atatürk Parkı’nın, önerilen 19 Mayıs Yaya Köprüsü vasıtası ile kıyı şeridi yeşil alanlarına kesintisiz olarak bağlanması amaçlanmaktadır.

Kıyı Şeridi Yapıları

Valilik Binası

Günümüzde valilik yapısının üç farklı bölgesine dağılmış olan otoparklar tek bir bölgede toplanmış, böylece kuzey-batı yönünde yer alan alle, Etnoğrafya Müzesi yapısıyla birlikte kullanılarak, sadece yayaların kullandığı bir avlu yaratılmaya çalışılmıştır.

Arkeoloji ve Etnografya Müzesi (Atatürk Galerisi)

Hafızalarda yer edinmiş cephesi ve kütlesiyle müze yapısı korunarak yeniden işlevlendirilmiştir. 19 Mayıs Karadeniz Fuarı adıyla düzenlenen etkinlikler çerçevesinde, önünde bulunan “Kuğulu Havuz” ile birlikte ziyaretçilerin fotoğraflarında mutlaka bulunan yapıya Samsun’un fuar zamanlarını anlatan, yaşatan gösteriler, nesneler ve görsel malzemelerin yer aldığı fuar galerisi işlevi önerilmiştir.

Tren Garı Binası

Yakın bir gelecekte kente gelmesi planlanan YHT ile ilgili düzenlemelerle işlevsiz kalacak olan tren garı binası için gençlik merkezi fonksiyonu önerilmiştir. 50.000 civarındaki üniversite nüfusunun kent merkezinde vakit geçirebileceği, farklı aktivitelere olanak sağlayan mevcut bir kapalı alanın yeniden kullanımı önerilmiştir. Tren garının birinci katından denize doğru uzanan bir eklenti ile günbatımının izlenebileceği ve farklı zamanlarda dış mekanda gerçekleştirilebilecek etkinliklere ev sahipliği yapabilecek yeşil bir “kabuk” önerisi geliştirilmiştir. Önerilen kabuk altındaki boşluktan Samsun Limanı’na giden trenlerin geçişi sağlanmaya devam edecektir.

Atatürk Kültür Merkezi (Opera Binası)

Etrafında bulunan bariyer niteliğindeki duvarlar ve metal engeller kaldırılmış binanın zemin katına erişim mevcut girişlerinin yanı sıra yapının dış çeperine sarılı saçağın altından da sağlanabilecektir. Önerilen saçak aynı zamanda kültürel aktiviteleri destekleyecek ticari birimleri de örten, kamusal açık alan ile kültür merkezi arasında bir “ara mekan” işlevi görmektedir. Yapının çeperlerine konuşlanmış dağınık otoparklar, yapının kuzeyinde önerilen alanda araç yollarının bir uzantısı olarak düzenlenmiştir.

Atatürk Parkı ve Onur Anıtı

Onur Anıtı’nın bulunduğu parselin devamında bulunan parkın düzenlemeleri koruma altındaki parçanın uzantısı olacak biçimde yeniden düzenlenmiştir. Sert/yumuşak zemin geçişlerinde aynı izler devam ettirilmiş, Atatürk Anıtının etkisini azaltıcı yöndeki yapılaşmalar ve kentsel donatılar proje ilkeleri doğrultusunda yeniden ele alınmıştır.

Gazi Müzesi

Müzenin özellikle zemin katında yer alan programının yeniden düzenlenmesi, 19 Mayıs İzleği’nin bitiş noktası niteliğinde, Samsun’a ve konuya özgü objeler ve diğer anlatı öğeleriyle zenginleştirilmesi önerilmektedir.

Ulaşım

Kuzeybatıda 100.Yıl Bulvarı, Çifte Hamam Caddesi, güneydoğuda Lise Caddesi, Muhittin Özkefeli Bulvarı’nın Atatürk Bulvarı ve kıyı şeridine önerilen yavaşlatılmış yeni Fuar Caddesi üzerinden araç ulaşımını sağlaması amaçlanmaktadır.

19 Mayıs Bulvarı’nın araç trafiğinin hafifletilmesi ve yavaşlatılması, Kurtuluş aksı doğrultusunda önerilen yaya yolu ile yaya kullanımının arttırılması ve iki meydan arası yaya geçişinin güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Trafik

19 Mayıs Bulvarı’nın araç trafiğini hafifletme amacı doğrultusunda, birer şerit gidiş-geliş yolu olarak düzenlenmesi ve indirme-bindirme alanları ile genişletilmesi önerilmektedir.

Kent merkezi otopark ihtiyacı Bulvar AVM ve Cumhuriyet Meydanı’na önerilen otopark projesi ile sağlanması amaçlanmaktadır.

Kıyı şeridindeki mevcut büyük açık otopark işlevi, sekiz ayrı noktaya dağıtılması önerilmektedir. Bu sayede otoparkların homojen ve kolay erişilebilir olması amaçlanmaktadır.

Kıyı şeridi sahil yolunun iki liman girişi arasında araç trafiğine kapatılması, bisiklet ve koşu yolu eklenerek yayalaştırılması önerilmektedir.

19 Mayıs Kent İzleği Müdahale ve Tasarım Kararları (1/500)

19 Mayıs Bulvarı

Kentin en önemli aksı olan 19 Mayıs Bulvarı’nın, yavaşlatılmış araç yolu ve orta bölümde hemzemin geçitler ile kesintisiz hale getirilen yaya yolu olarak düzenlenerek, gündelik kent yaşamının kıyı şeridinin kamusal alan potansiyeli ile buluşması amaçlanmaktadır.

Kurtuluş Anıtı

Mevcut temsili Kurtuluş İskelesi’nin kaldırılarak, Samsun’a ayak basış hikayesinin, Karadeniz’den çıkagelen iskele düzlemi üzerinde konumlanan paslandırılmış metal (korten) dikitler ve sergilemeler vasıtası ile soyutlanarak anlatılması önerilmektedir.

Kurtuluş Yolu

Gazi Müzesi (Mantika Palas) ile Kurtuluş Anıtı (Kurtuluş İskelesi) arasındaki bağlantının, Kurtuluş Anıtının tasarımı ile bütünleşen döşeme kaplaması, aydınlatmalar, oturma elemanları, yansıma havuzları, sergileme elemanları ve yolu çevreleyen ağaç ilaveleri ile akıcı bir peyzaj tasarımı önerilmektedir.

Bilgi Merkezi

Kurtuluş Yolu üzerinde, Atatürk Bulvarı yaya geçidi, tramvay, minibüs durakları ve indirme-bindirme ceplerinin kesiştiği bölgede, yıkılması planlanan eski etnografya müzesi binası yerine, ziyaretçilerin başlangıç noktası olacak bir 19 Mayıs İzleği Bilgi Merkezi yapısı önerilmektedir.

19 Mayıs Yaya Köprüsü

Gazi Müzesi (Mantika Palas) ile Kurtuluş Anıtı (Kurtuluş İskelesi) arasında kesintisiz yaya akışı ve sergi rotası oluşturmak için Cumhuriyet Meydanı ile bilgi merkezi arasında fuar alanı, Atatürk Bulvarı, Atatürk Parkı ve 19 Mayıs Bulvarı üzerinden geçen bir yaya üst geçidi tasarımı önerilmektedir.

Atatürk Parkı ve Onur Anıtı

Mevcut Atatürk Parkı ve Onur Anıtı’nın bitkisel peyzaj dokusu korunarak, kahve-çay bahçesi ve çocuk oyun alanının düzenlenmesi ve yaya üst geçidi asansör bağlantısı eklenmesi önerilmektedir.

Kıyı Hattı ve Yapay Göl

Deniz seviyesinden iki metre yukarıda kalan sahil yolu ve yapay gölün setlendirilerek seyir ve oturma alanları haline getirilmesi önerilmektedir.

1919 Panorama Müzesi ve İlkadım Anıtı

İlkadım Anıtı’nın Panorama Müzesi’nin açık hava sergi rotası kapsamında sergilenmesi ve Kurtuluş Yolu’na yaya yolu ile bağlanması önerilmektedir.

Arkeoloji ve Etnografya Müzesi (Atatürk Galerisi)

Fuar döneminin sembolik yapısı olan binanın fuar galerisi olarak işlevlendirilmesi ve çevresinin fuarın karakterine uygun olarak yansıma havuzları ile düzenlenmesi önerilmektedir.

Cumhuriyet Meydanı ve Bulvar AVM Meydanı

Cumhuriyet Meydanı’nın mevcut durumda +5.25m olan kotu +4.00m kotuna indirilerek Bulvar AVM Meydanı ve Atatürk Parkı ile bütünleşmesi amaçlanmaktadır.

Mevcut ağaçların korunarak, meydan alt kotunda yer alan otoparkın 400 araç kapasiteli olarak yenilenmesi, 19 Mayıs Bulvarı üzerindeki otopark giriş-çıkışının Bankalar Caddesi’ne bağlanması önerilmektedir.

Cumhuriyet Meydanı çevresindeki mevcut binaların kotunun meydan yeni kotuna set ve basamaklarla bağlanarak seyir ve dinlenme alanları oluşturulması önerilmektedir.

Cumhuriyet Meydanı ve Bulvar AVM Meydanının, meydan kavramına uygun bir döşeme dokusu ile kaplanarak akıcı bir şekilde bütünleştirilmesi amaçlanmaktadır.

Cumhuriyet Meydanı çevresindeki ticari mekânların meydana açılan yeme-içme ve satış birimleri olarak sürdürülmesi önerilmektedir.

Cumhuriyet Meydanı’nın Gazi Müzesine bağlanan uzantısında, Kurtuluş Anıtı ve Kurtuluş Yolu’nun devamı niteliğinde akıcı peyzaj ve sergileme tasarımı önerilmektedir.