3. Mansiyon, Uzundere Cemevi Sosyokültürel Merkez Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

ANALİZ

• Kurgusal Analiz :

Alevi toplumu hemen her zaman kısıtlayıcı siyasal koşullarda kendini gizleme refleksiyle hareket etmiş ve kültürel geleneğini ağır bir bedel ödeyerek sürdürebilmiştir. Bu sorunsal, Modern Alevilik ile birlikte son yıllarda “Kimlik İnşası” başlığı altında çözülmekte ve yaşantılarının belirgin kılınmasına doğru bir eğilim göstermektedir. Bir varlık – bir yokluk meselesi olarak algılanan “Kimlik İnşası” kentte her boyutuyla görünür olan aleviliği hem kendi mensuplarına hem de dış dünyaya karşı aktarmak durumunda bırakmıştır. Aleviliğin aktarılması ise geleneksel dönemdeki konar-göçer yaşam tarzından kaynaklanan çeşitlilik nedeniyle; mekansal – simgesel anlamda mevcut gelenekselliğin bir yansıması olacaktır. Ve aleviliğin en önemli unsuru İNSAN ; onu farkedecek – deneyimleyecek ve katılım gösterecektir.

• Çevresel Analiz :

Arazi güneybatı cephesindeki 15mt lik anayola cephe almaktadır. Yol kotu ile kuzeydoğu yönüne olan devamlılığını kuzeye yön veren açısal farklılıkla birlikte sert bir eğime bırakmaktadır. Ana yol kotu ile arazinin kuzey sınırı tabi zemin kotu arasında yaklaşık 15 metrelik kot farkı mevcuttur. Arazinin açısal farklılık yapan hattı, ağaçlık alandan oluşmakta ve üst ölçekte vurgulu bir detay yaratmaktadır.

ANALİZ – YAPI BAĞLAMI

Arazinin mevcut verileri ve kurgusal analiz dikkate alınarak ; tasarı kararlarının yapıya etkisi :

• Yapı Ana yaklaşımı güneybatı cephesindeki 15 mtlik yoldan sağlanmıştır. Aleviliğin SIR gibi saklı kurgusunu yaklaşımda İNSAN’a hissettirmek amacıyla, kendi kültürel etkinlikleri veya anıtsal sembolleri aracılığıyla silüette ise belli belirsiz yükselen cemevi-meydanevi gabarisi ışığında zemin kotunun kullanımını doğaya ve deneyimleyebilmesi adına İNSAN’a bırakmıştır. Hikayenin başrolünde İNSAN avluya yönelirken; CEMEVİ ile belli belirsiz bir görsel ilişki kuracak, doğrudan veya dolaylı olarak her türlü muhakkak ona varacaktır.
• Silüette alınan zemin kotunun serbest kullanımı ile birlikte vaziyet kararında; geleneksel alevilikte kendini gizleyen fakat modern alevilik ile açığa çıkan yaklaşımın etkisinde arazinin topoğrafyasındaki doğal eğimden faydalanılmıştır. Yol kotunun sert eğim ile buluştuğu arazideki açısal farklılığa; yoldan yaklaşım alan ve insanı avluya aktaran bir sınır hattı çekilmiştir. Bu hattın açısal kararında yine arazinin kendi formu kullanılmıştır. Arazi ve yapı kararları alınırken en önemle vurgulanmak istenen nokta, alınan kararların araziye aidiyetinin kuvvetli ilişkisidir. Burada geleneksel aleviliğin günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş kimliğini yaşatma çabası yatmaktadır. (Aidiyet istemi) Vaziyetteki sınır hattı alevilikte İÇ’te olanın DIŞ’a aktarılmasında bir arayüz konumundadır. İÇEVURUM’da gizler DIŞAVURUMDA ortaya çıkarır. Artık Cemevi Kimlik İnşasında yol almaya başlamıştır.
• Alevilik kimlik inşasında; kendi varoluşunu ifade anlamında yine kendi kültürünün bir yansıması olacaktır. Alevilikte en önemli unsur İNSAN’dır. Eğime yönelen mekansal aktarımda önemsenecek nokta yine İNSAN’ı ezmeyen İNSAN ÖLÇEĞİ’nde YATAYDA HİYERARŞİ sağlayan ve mekansal çeşitliliğini yine arazinin kendi mevcut kotlarında kademelendirerek, İNSAN’ı arazinin başından sonuna kadar doğa ile sürekli kılarak aktaran bir kesit tasarım kararıdır. Her kota yönelim veren, araziye oturan yapı çevresel yaklaşımları da yakın çevresinden almaktadır. Dolayısıyla Kota göre yerleşimde fonksiyonlar çevresel faktörlerin ışığında öncelikle konumlandırılmışlardır.
• Semboller, Tasarım ana kararının bir tamamlayıcı unsurudur. Projede MeydanEvi ritüeli esnasında çatı örtüsü strüktürel kurgusunun sembolize edilmesi; ibadetin – hissin en kuvvetli olduğu yerde tanımını bulacaktır. Alevilikte önemli olan “teslim taşının soyutsal analizi”nin düzlemdeki kurgusu, çatı strüktürünü temsil etmiştir.

Ana yaklaşım kararında ; çevresel faktörde – hissin en kuvvetli olduğu yerde tanımını bulacak olan düşeyde kurgusu ise, strüktürün anıtsallığını ifade eden güçlü bir kaynak niteliğindedir.

FONKSİYON – TASARIM İLİŞKİSİ 

Tasarım Fonksiyon Kararları

• CEMEVİ ve işlevini besleyen alt mekanların kurgusu; siluet kararında gizlenen, vaziyette kendini dışavuran ve sirkülasyon olarak özerk çalışan yapısı itibariyle (-1) kotundaki ana avludan doğrudan yönelim almaktadır. Ana yaklaşımla bir toplanma alanı olan AVLU kullanımı (-1) kotunda CEMEVİ’nin yanı sıra sosyokültürel bir merkez olacak yapının ana girişini ve tüm kullanıcıların sosyal merkezden ayrı da kullanabilecekleri bir kent evi niteliğinde kahvehaneye de hizmet etmektedir. AVLU doğrudan aktardığı mekanlarla bu ilişkisi haricinde, alt kotlara hizmet edecek düşeyde sirkülasyon alanlarıyla da AŞEVİ / KÜLTÜREVİ / ve aralıksız ilişki kurabileceği CENAZE EVİ ile de irtibatı sağlamaktadır. Ayrıca (-1) yapı tasarı kotu kullanımı arazinin doğu sınırında tabi zemin kotunu da yakalayarak, çevresel gelişime yönelik imar planlamalarında gelecek kararlar doğrultusunda alternatif bir alış görevi de üstlenmektedir.
• (-2) kotunda ana karar; AŞEVİ’nin çevresel faktörlerde çocuk oyun alanı ile açık / yarı açık ilişkisi kurabileceği kuzey yönü doğrultusu olmuştur. Kendi içinde dolaylı olarak düşey sirkülasyon ile de CEMEVİ’nin alt mekanı LOKMA ODASI ile de irtibatını sağlamıştır. Kurban Kesim Yeri, kurbanın alışına müsait bir araziye açılım ve töreni oluşturabilecekleri korunaklı bir gizli alan yaratılmasına da müsait kılınmıştır. Konferans salonu kültür evinin bir parçası olarak girişini AVLU’yla olan yakın ilişkisinden dolayı bu kotta almış eğimle çözülerek (-3) KÜLTÜR EVİ ile de dış mekan bağlantısını sağlamıştır.
• (-3) kotunda ana karar; KÜLTÜR EVİ ile MİHMANEVİ arasında yönelimsel bir ayrım sağlamak ve her iki grubu kendi ilişkili olduğu bir üst veya alt gruba yakın irtibatlandırmaktır. Mihmanevi dışarıdan kolay erişimli ve CENAZE EVİ’ne yakın planlanmıştır. KÜLTÜR EVİ’nin alt birimlerinden SERGİ SALONU önemsendiği üzere ışığı ve güvenliği düşünülmüş gerektiğinde eğitim, konferans gibi kültür birimlerinin fuayesi olabilecek nitelikte açılır – kapanır ve yarı açık / açık teras kullanımlarına da olanak verecek bir konumda planlanmıştır.
• (-4) kotunda ana karar; arazinin mevcut eğimine, eğimin izin verdiği doğrultuda yönelim sağlayarak yatay hiyerarşide son alan olan CENAZE EVİ’ni çözümlemektir. Öneri sunduğumuz arazinin kuzey yönü araç yolu – cenaze ve kullanıcı araç girişine imkan verecek şekilde planlanmıştır. Arazideki eğim çizgilerinin yapıya doğru çekildiği tabi zemine doğru yönelim verilmiştir. Ve otopark girişi bu noktadan önerilmiştir. CENAZE ALANI’nın (-4) kotunda dışarıdan doğrudan içeriden dolaylı ilişkisi sosyokültürel bir merkez olarak da işleyecek olan yapımızın çeşitliliğine karşı daha korunaklı ve kendine özel bir mekan yaratma kaygısı ile verilmiştir.