3. Ödül, Balıkesir Bandırma Eğitim Kampüsleri Mimari Proje Yarışması

Proje Açıklama Metni

Gençler için bir eğitim kenti kurgulamak…

“Gençlik çağı değişim, yeniden yapılanma ve büyümek demektir. Gençlik, başkalaşım (metamorphose) ve dönüşüm (mutation) demektir. Bu dönemde genç, hem bedenen hem ruhsal, hem de toplumsal alan da büyük bir değişime ve dönüşüme uğrar” (1)

Eğitim kampüsleri yarışmalar dizisi Türkiye’nin eğitim sistemi üzerine değerli bir tartışma ortamı yaratmanın yanı sıra ülkenin şehirciliği ve mekansal tartışmalar için de ortam oluşturmuş önemli bir karardır. Şimdiye kadar yayınlanan projeler, ödül alsa da almasa da, barındırdıkları entellektüel enerji ile son derece değerlidirler. Problemi sadece belirli bir metrekareyi verili alanda iyi örgütleme çabası olarak değil, binlerce öğrencinin hayatlarının en önemli dönemlerini geçirecekleri bir alanın tasarlanması problemi olarak görülmelidir.

Projeyi Oluşturan Kavramsal Çerçeve

1- Bandırma Eğitim Kampüsünün Mimari kavramsal çerçevesi
– Genç ve
– Eğitim / öğretim kavramları üstüne temellenmiştir.
Genç: “değişim, yeniden yapılanma, büyümek, başkalaşım ve değişim” kelimeleri ile tanımlanabilir. Eğitim/ öğretim ise ” Eğitimin planlı olması zorunlu değildir. Oysaki öğretim planlı ve programlıdır. Eğitimin süresi yoktur. Öğretim de ise süre vardır. Eğitim kontrol edilemez ve amaçsızdır. Öğretim ise kontrol edilebilinirdir ve belirli bir amaca yöneliktir. Eğitimin öğretmeni çoktur, yaygındır. Öğretim de ise öğretmen ve öğrenci yüz yüzedir. Eğitim her yerde olabilir. Öğretim ise özel yerlerde olur…
Gençler için okul hem öğrenim ve arkadaşlık yeri, hem de öğretmenlerle yeni ve değişik ilişkiler kurulan bir ortamdır ” (2)
Her iki temel kavramın temel özelliği, DEĞİŞİM’dir.

Tasarımız, DEĞİŞİMİN, öğretim mekanlarının, Eğitime de önem veren bir mekânsal kurgu ile ele alması üstünedir.
Bu çerçeve de, günümüz öğretiminin / eğitiminin nitelikleri ve okul kavramı şöyle ilişkilendirilebilinir:

Okul, öğretim ve eğitim etkinlik alanlarının kesiştiği yer/mekan/alan olarak düşünülmelidir. İçinde hem her iki ögeyi de barındırmalı, hem de her birini ayrı ayrı önemsemelidir.
Bandırma Eğitim Kampüsü, bu iki etkinlik alanının gerektirdiği iki ayrı ölçeği de kapsamalıdır:
– Eğitim için, genç’in sosyalleşmesi için gerekli sosyal / toplumsal ortamı sağlamalıdır.
– Öğretim için de, gerekli özel mekanları sağlamalıdır.
Genç’in kimlik oluşumu, aynı zamanda anılar (memories) ile iç içedir. Anılarımız oluşur ve kimliğimizi de oluştururlar.” Okul” anılarla iç içedir. Anılar mekan olarak nerede oluşur?
EĞİTİM, yaygınlığı, plansız, ansal ve kontrol edilemezliği, amaçsızlığı ile heyecan vericidir, anılar ve kimlik ağırlıklı olarak bu alanlarda oluşur/ biçimlenir.
ÖĞRETİM’de de, günümüzde sabit mekan kavramı kaybolmuştur. Sabit olan öğretmendir, konudur. Öğrenci bir öğretim/etkinlik alanından ötekine geçer. Öğretim mekanı gittikçe belirsizleşir, değişir, büyür veya küçülür. Kaygan bir zemine dönüşür…
Bandırma Eğitim Kampüsü’nü oluşturulurken, öğretim/eğitim kavramlarının bu nitelik ve farklılıkları göz önüne alınarak tasarım geliştirilmiştir.

2-Tasarım, Genç’in kimliğinin oluşmasında eğitimin” her yerde olabilirliliği, öğretmenin çok ve yaygın olması nedenleri ile, (burada “öğretmen”, arkadaş, eş / dost, kurumsal yapılanma, yakın ve uzak toplumsal çevre vb.tüm toplumsal ögeleri kapsamaktadır.) “KENT” KAVRAMINI ÖNE ÇIKARMIŞTIR. YERLEŞKE BİR
“EĞİTİM KENT’İDİR”. VATANDAŞLARININ ÇOĞUNLUĞU DA GENÇLERDİR.
Kent’in “anısal” alanları, özel / kamusal yapılanması, ansal kesişmeleri ve mekan hiyerarşileri yerleşkede önem kazanmıştır.
Eğitim yerleşkesinin planlamasında kullanılan kavramsal kurguda, “kentsel İmgenin” imgeyi oluşturan temel ögeler üstünden oluşması kabul edilmiştir. (3)
Bunlar, kentin okunabilirliğinin, canlı ve çekici olmasını olanaklı kılan ögelerdir:
– Rotalar
– Eşikler
– Bölgeler
– Düğümler
– Nirengi noktaları
Bu terminoloji, Eğitim Kent’inin kurgulanmasına yansıtılmaya çalışılmıştır.
Bölgeler: Kendine has eğitim karakteri olan yerleşke alanları.
Rota: “Eğitim Bulvarı” olarak tanımlanmıştır. Yerleşkede yaşayanların yerleşke içindeki
hareketliliği boyunca eğitimi deneyimlediği alan.
Eşikler: Kot farklılıkları ile eğitim bulvarı (rota)nın bölümlendiği yerler.
Düğümler: Eğitim yerleşkesinin niteliklerinin yoğunlaştığı kesişme noktaları.
Nirengi Noktaları : Kendine has fiziksel objeler.
Sosyal Bölge: Yurtlar / spor alanları / ibadethane
Kültürel Bölge: Kültür Merkezi, Bilim Merkezi, Sosyal Merkez, Kütüphane, idare, yemekhane, kreş, sağlık Merkezi
Akademik Bölge: Öğretim mekanları, yan servisleri ve eğitim bulvarının bir bölümü
Olarak ele alınmıştır.

3- Bandırma gibi metropol nitelikleri oluşmamış ve kentin nirengi noktalarının / düğümlerinin sınırlı olduğu yerleşkelerde, kentin dışına taşınan okuyan genç nüfusun, kentte ciddi bir enerji eksilmesine neden olabileceği açıktır. Öte yandan ergen gencin ” eğitiminde” yer alan yaygın yapılanmada kısıtlanmaktadır. Her iki tarafında, kent dışı eğitim yerleşkesinden göreceği olumsuz etkiler de oluşabilir. İstenilen yerleşkenin, maliyet yapılabilirliliği açısından bu önermenin taşıdığı endişeler anlaşılabilinir olsa da, ergen’in kimlik oluşumunda taşıdığı önem ve Kent’ te enerji eksilmesi dolayısı ile ” Bandırma Kent Kimliğinin” olumsuz etkileneceği de göz önüne alınmalıdır. Proje ye yansımamış olsada,aslında bu proje, Kent içinde boşaltılacak eğitim alanlarının, gene ergen genç nesilin ve kentlinin buluşmasının nirengi noktaları olarak kurgulanmasını içermektedir. Bu alanlar / yapılar, öğretim saatleri dışında, eğitim kavramına uygun bir planlamanın parçası olmalıdırlar. Örneğin ; spor / kültür / rekreasyon alanları gibi…bu yerlerin ticari nitelikleri olacaksa da, bu anlamda ve kamusal öncelikle planlanmalıdırlar., .Daha farklı bir yaklaşım, Lise Yerleşkesi ne kadar” iyi” çözülse de, eksik ve uzun süreç de gencin / toplumun olumsuz etkileneği sonuçlar doğurabilir.

Mimari Tasarım Kararları

Benim Eğitim Kent’im
Problemin en önemli bileşenlerinden birisi yapı programının büyüklüğü olmuştur. Kent içinden ayrışmış, kendisi gibi bir dizi lise birimiyle birlikte paketlenmiş bir program nasıl kent içindeki bir lisenin sunduğu mekansal zenginliği kurabilir? Bu büyüklükteki bir program nasıl öğrenci için ezici olacak mekanlar üretmeden ele alınabilir? Ve en önemlisi, her biri özgün birer kişilik olacak bireylerin gelişimi için gerekli olan mekansal çoğulluk nasıl sağlanabilir?
Benzer kampüs uygulamalarında sıklıkla kullanılan üç temel yaklaşım olduğunu söyleyebiliriz; bir mega yapı içinde problemin çözülmesi, birbirine benzer birimlerin sıralanışıyla üretilen tarak şema ya da nokta blok yaklaşımları, ve tüm yapıyı grift bir doku üretecek şekilde bir örüntü olarak ele almak. Üç yaklaşımın da olumlu ve olumsuz sonuçları çeşitli dünya örneklerinde gözlemlenebilir.

Kampüsün geneline ilişkin öneri yukarıda sıralanan üç yaklaşımdan da bileşenler taşır.

1-Aynılık Değil Benzerlik Üreten Yapı Blokları
Gerek program yoğunluğu gerekse şartnamede belirtildiği gibi yapıların zaman içinde ihtiyaca göre gruplanabilir olması zorunluğu projenin çeşitli yapı birimlerinden oluşmasını gerekli kılmaktadır. Bu yaklaşımda özellikle derslikleri içeren yapı bloklarının aynılaşması projenin genelini mekansal bir tek tipliğe itecektir. Projemiz, sunulan öğretim mekanları tanımı çerçevesini esas alarak, klasik “dershane” yaklaşımını yorumlamıştır. Klasik kurguda, dershaneler yapının dış yüzeylerinde yer alır, koridorlar ortadadır. Önerilen kurguda, öğrenim mekanları yapının içine çekilerek koridorları dış çepere yerleştirilmiştir. Böylece her bir derslik bloğunun kendi çevresiyle var olduğu düzenli bir çeşitlilik hedeflenmektedir.

Kurgu, her türlü değişime x ve y yönlerinde olanak sağlayacak bir mekan esnekliği getirmektedir. Öğretim mekanları 60 m2 ile 480 m2 arasında iki yönlü olarak değişebileceklerdir.

Dış Cephe, çift cidarlı yüzey gibi çalışmaktadır. Yani, öğretim mekanı cephesi + koridor + dış cephe sistematiği kurulmaktadır. Güneş ışığı / öğretim mekanı ilişkisinin kontrol edilebilmesi kolaylaşmaktadır.

Dış cepheden gelen havalandırma kanalları, içeriye taze hava alıp, sıcak / kirli havayı dışarı verebilmektedirler. Bu sistemde, koridorlarda yükselen sıcak / kirli hava dahil çatıdan dışarı verilecektir.

Öğretim mekanları Blokunun çatısı da çift cidarlı çözülmüştür. Oluşan ara mekan, hava sirkülasyonun kontrolü yanı sıra,  kış / yaz aylarında ısı sabitlemesi için kullanılacaktır. Koridorlar, kurgunun bir olanağı olarak, özelleşebilmekte, daha kişiselleşebilmektedir. Böylece ” anı” oluşacak mekanlar kurgulanabilecektir.

Cephenin öğretim mekanının bağlayıcı dış cepheden bağımsızlaşması, yapı kitlelerinde farklılaşma, kimlik farklılığı yaratma olanağı sağlamaktadır. Böylece nötr (soğuk ilişki kurulan) öğretim mekanından, yarı sıcak ilişki kurulan koridora, gruplandırılmış yapı kümelerine ve toplumsallaşmış, sıcak ilişkinin yoğunlaştığı eğitim bulvarına uzanan bir ilişki sistematiği kurgusu tamamlanmış olmaktadır.

2-Karmaşıklık Değil Zenginlik Üreten Bir Doku
Serbest cephe ve planlara sahip derslik bloklarının alanda nasıl konumlanacağı da bir diğer önemli problem alanını oluşturur. Raporun başında belirtildiği üzere bu aşamada değişik boyut ve niteliklerde dış mekanların oluşturulabilmesi önemsenmiştir, bloklar kampüsün bazı noktalarında birbirlerine paralel konumlandırılarak uzun ince avlular, bazen ortak omurgaya paralel konumlanarak, tek tarafı açık büyük avlular, ve omurganın üzerinde teraslar oluşturmaktadırlar.
Bu noktadaki önemli bir tasarım kaygısı ise mekansal bir çoğulluk üretirken 10.000 öğrencilik bir kampüsün ihtiyaç duyacağı dolaşım şemasının netliğini korumak olmuştur. Her bir bloktan hem laboratuvar ve sanat işliklerinin olduğu orta omurgaya hem de acil durumlar için dış mekana erişim imkanı vardır.

3-Ezici Olmadan Bütünlük Sağlayan Eğitim Bulvarı
Tasarlanılan dokunun merkezide öğrencilerin hem sosyal hayatlarının geçtiği hem de eğitim birimlerinin ortak dolaşımını oluşturan bir yapı olarak Eğitim Bulvarı önerilmiştir.
Eğitim Bulvarı, prensip olarak, 5.00 mt yükseklikte, çatı üstünün yeşil bahçe olarak düzenlendiği, öğrenim mekanlarının bazen doğrudan açıldığı, ama prensip de; eğitimin kavramının içeriğine uygun olarak, kademelendirmeler, içe ve dışa açık bahçeler, cafe / laboratuvarlar, sosyal etkileşim mekanları ve anı köşeleri oluşturacak işlevler ve mekanlarla yapılandırılmıştır. Bulvar, akademik bölgede ±0.00 kotundan, + 9.00 kotuna 3 kademe ile yükselmektedir. + 9.00 Kotunda ise, açık alana dönüşerek sosyal / kültürel bölgelerin kesiştiği açık meydana bağlanmaktadır. Bu meydanla aynı kota bağlanan çatı / yeşil bahçe ikinci bir açık eğitim bulvarı olarak Yerleşkenin eğitimin anlayışını biçimlendirmektedir. Bu bulvara, öğretim mekanları 1. Katlarından doğrudan, zemin kattan da iç bahçelerden çıkan rampalarla bağlanmaktadırlar.

Benim Okulum
Binlerce öğrencinin aynı anda, değişik lise birimleri içinde eğitim göreceği böyle bir kampüs içinde öğrencinin mekanlarla bir sahiplilik ilişkisi kurabilmesi tasarımın ana ilkelerinden birisi olmuştur. Bunu sağlayabilmek için programatik olarak en az dışa dönük aktivite olan sınıfta ders işleme eylemi en içe alınırken, öğrenci hayatının önemli bileşenlerinden birisi olan koridorlar ise dış avlulara ve spor alanlarına görsel erişim sunan birer alan haline gelmiştir.
Öğrencinin kendi dersliğinin olduğu bloğu C-7 olarak değil, “Yeşil Okul”, “Balkonlu Okul” olarak anması, öğlen arasında oyun oynadığı alanı “C-7’nin basket sahası” olarak değil “dar avlu”, “teraslı bahçe” gibi anması hem mekan bilimsel olarak hem de eğitim bilimi açısından önem verilen bir yaklaşım olmuştur.

Kampüsün Genel Kurgusu ve Ulaşım Kararları:
Eğitim Kent’i üç ana BÖLGE’ ye ayrılmıştır :
• Akademik
• Sosyal
• Kültürel
Tüm alanın kentle ulaşım ilişkisi yanı sıra, yerleşke güvenliği ve ulaşım servisinin sağlanması da bu Bölge’lemeye göre çözümlenmiştir.

Alanda 3 adet giriş/ çıkış noktası planlanmıştır. Bunlardan 2 tanesi akademik bölge ile sosyal kültürel bölgelerin kesişme noktalarında oluşturulmuştur. 3. Giriş/ çıkış noktası, akademik alanda ki trafik yoğunluğu göz önüne alınarak konuşlandırılmıştır.
Kampüsün çeperleri araç ve servis dolaşımına merkezi ise yaya dolaşımına ayrılmıştır. Bu noktadaki temel kararlardan birisi ise servis araçlarının alanın bir noktasına konumlanmak yerine kampüsün çevresine yayıp, üç ayrı giriş ile giriş çıkış saatlerinde yığılma olmasının engellenmesi hedeflenmiştir.

Alanı Çevreleyen Trafik Düzenlemesindeki Planlama

Duraklar
Kampüsün içindeki yapılaşma ise üç parça halinde ele alınmıştır, batı tarafında yaşama birimlerinin olduğu sosyal bölge, kampüsün ortasında kültür merkezi, kütüphane ve ortak yemekhanenin bulunduğu kültürel bölge ve kampüsün doğu tarafında yer alan eğitim birimlerinden oluşan akademik bölge. Spor alanları yaşam alanlarıyla birlikte ele alınarak haftasonu da kampüste kalan yatılı öğrenciler için spor alanlarının da kullanılabildiği küçük bir yerleşke oluşturulmuştur. Kültürel bölge ise ana girişe en yakın alanda ele alınarak kültür merkezi ve kütüphanenin kente de hizmet veren kamusal bir alan olması planlanmıştır.

Genel Bölgeleme Şeması
Topoğrafyanın gerektirdiği kademe farklılıkları, iç bahçeler, sosyal alanlar, interaktif buluşma noktaları tüm eğitim bulvarı boyunca düzenlenmiştir. Böylece, Genç’e kimliğinin oluşması oluşmasında ki eğitimde gerekli nitelikler olan, yaygınlık, amaçsızlık, plan yapmama olanağı, ansallık, karşılaşma, değişim için olanaklar verilmeye çalışılmıştır. Eğitim Bulvarı ve Nirengi noktaları. ” sıcak” ilişkilerin yoğunlaştığı alanlardır.

Öğretim alanları ise, programın da gereği olarak, gencin ilgili olduğu dersi aldığı, sonra başka ders için başka mekana gittiği, öğretmenin ve mekanın sabit, öğrencinin hareket halinde olduğu alanlardır. Bu alanlarda sıcak ilişki kurulma olasılığı daha zayıftır. Ayrıca, 21. Yüzyılın gelişen enformasyon / bilgi çağında değişecek öğretim ortamının nasıl bir öğretim mekanı kurgusu geliştireceği konusunda, denemeler ve senaryolar söz konusudur.

Sonuç olarak, Bandırma Lise Yerleşkesi, asıl vatandaşlarını ergen genç’lerin oluşturduğu bir eğitim / öğretim kenti olarak kurgulanmıştır. İçe kapalı yapılanmanın olumlu yönlerini güçlendirip, olumsuz yönlerini azaltmaya çalışmaktadır. Aynı zamanda ergen genç / toplum ilişkisinin toplumsal boyutuna da dikkat çekmektedir.