3. Ödül, Bursa Büyükşehir Belediyesi Orhangazi Meydanı ve Çevresi Kentsel Tasarım Proje Yarışması

Bursa tarihi kent merkezinin odak noktası olan Orhangazi Meydanı, birçok önemli tarihi yapı tarafından çevrelenen ve tarihi merkezin diğer noktalarına bağlantılar verebilecek; bununla birlikte kentin bugünü ve dünü arasındaki bağları kurarak kentlilere açık-yarı açık-kapalı kentsel/kamusal kullanımlar sunabilecek potansiyelde önemli bir kentsel meydandır. Önerilen projenin en önemli amacı, proje alanının tarihi ve kültürel değerlerini, sosyal ve turistik potansiyelini öne çıkaran bir bütüncül tasarım ortaya koymaktır. Tasarım bağlamında ortaya konan temel ilkeler, kentlinin günlük kentsel yaşantısını sosyal ve kültürel kullanımlarla zenginleştirmeyi amaçlamakta; tarihi ve çevresel değerlerle bütünleşik bir yaşam senaryosu oluşturmayı hedeflemektedir. Bununla birlikte sunulan proje kapsamında temel olarak:

Noktasal müdahaleler ile tarihi dokuyu ortaya çıkarmak, bu noktasal müdahaleleri katalizör olarak ele alıp, gündelik kent yaşantısını aktive etmek,

Alanda kentsel yaşantıyı zenginleştiren ve kentsel bilinci geliştiren sosyal ve kültürel kullanımları artırmak,

Tarihi çevreyi görsel kirlilikten arındıracak prensip kararlar geliştirmek, bu kararları tasarım ilkeleri ile örtüşecek şekilde ele almak,

Kentin önemli odaklarından kesintisiz olarak ulaşılabilen çağdaş bir kent meydanını şehre kazandırmak ve kent ile bütünleştirmek,

Kentinin batı kısmında var olan yoğun yeşil dokuyu kent merkezi ve Orhangazi Meydanı’na taşımak, söz konusu yeşil bağlantıyı Orhangazi Meydanı ile bütünleştiren bir “kent parkı”na dönüştürmek,

Yaya ve araç organizasyonunu, tarihi çevreyi besleyecek şekilde organize etmek, yayalar için kesintisiz dolaşım alanları yaratmak,

Çağdaş bir peyzaj anlayışı ile bütüncül bir tasarım dili ortaya koymak,

Engelli dostu ve ekolojik değerleri koruyan, kendine özgü tasarım dilini saygılı olarak ortaya koyan bir çevre önermek amaçlanmıştır.

ÇEVRE İLE İLİŞKİLER
Oluşturulan kurgu ile, Orhangazi Meydanı yaya ulaşımı bakımından kesintisiz olarak çevresine bağlanmıştır. kendi içine kapalı bir meydan yerine, “her yerden ulaşılabilen”, çevresi ile bütünleşik, kendi içinde alt toplanma noktaları olan ve bu noktalarda mimari ve peyzaj önerileri ile zenginleştirilen bir meydan anlayışı benimsenmiştir.

Tek yönlü araç trafiği olan Atatürk Caddesi’nde, yaya kaldırımı Zafer Meydanı cephesinde genişletilerek yeşil dokuya dönüştürülmüş, oluşturulan yaya yolu bir kent parkı ve yeşil omurga olarak yeniden düzenlenmiştir. Bu yeşil omurga, yarışma arazisinin kuzey batısından (Veledi Saray Camii Meydanı’ndan) başlayarak sırasıyla Zafer Meydanı (Cumhuriyet Caddesi Girişi), Orhangazi Meydanı ve Belediye Caddesi arasında “kesintisiz bir yaya parkı” oluşturmaktadır. Söz konusu park bağlantısı, Bursa 1/5000 planında da ifade edilen yeşil alanların sürekliliğini güçlendirmekte ve Bursa yerleşiminin batı kısmında bulunan yoğun yeşil dokuyu kent merkezine ve Orhangazi Meydanı’na taşımaktadır. Güçlendirilen yaya bağlantısı bünyesinde, bisiklet yolu, dinlenme ve toplanma odakları, alt meydanlar, duraklar ve engelliler için (taş dokusunun farklılaşması ile oluşan) yaya koridoru bulunmaktadır. Bu bağlamda önerilen ilkesel kararlar doğrultusunda yarışma alanının batı kısmında yer alan yeşil alan da tekrar ele alınmış, yeşil kuşağın sürekliliğini güçlendirmek üzere mevcut potansiyeli değerlendirilerek tema park-arkeoloji parkı olarak kurgulanmıştır. Proje kapsamında önerilen bir diğer önemli bağlantı aksı ise meydanı kentin önemli sosyal odaklarından biri olan “Yeni Garaj Meydanı”na bağlamaktadır.

Yarışma alanında yer alan tarihi hanların ve hanları çevreleyen kentsel mekanların birer sosyal ve kültürel toplanma-buluşma odağı, kentsel hafıza ile ilgili kentlileri ve turistleri bilgilendiren, gündüz ve gece aktif olarak kullanılabilecek mekanlar olması gerektiği düşünülmektedir. Bu bağlamda söz konusu yapılarda mülkiyet durumları gözetilerek bu fonksiyonları sağlayabilecek, bunun yanında kafe, atölyeler, sanat galerileri gibi mekanların kullanımlarını artıran bir anlayış benimsenmiştir. Tarihi dokunun stratejik noktalarına önerilen kentsel açık alanlar ve meydancıklar, bulundukları bölgeyi karakterize etmekte, kendilerine has kentsel donatıları ve peyzajları ile bu mekanları kentsel kullanım bağlamında aktive etmektedir. Örneğin İpek Han ve Pirinç Han arasında kalan boş alanda önerilen meydan sürprizli bir alt mekan tanımlamakta ve aynı zamanda hanların tarihi dokusunu ortaya çıkarmaktadır. Böylelikle önerilen meydan, sadece boş bir alan olmak yerine, bir aktivite noktası ve özellikli bir peyzaj anlayışını ifade eder niteliğe sahip olacaktır.

Alanda bulunan tarihi hanlar ve iç avluları kentin sosyal ve kültürel yaşantısı için oldukça önemli mekansal potansiyeller barındırmaktadır. Bu bağlamda hanların iç avlularındaki mevcut görsel kirliliğin giderilmesi ve daha verimli-esnek bir kullanım sağlanması açısından proje kapsamında peyzaj modülleri önerilmiştir. Modüler düzenleme, hanların farklı yoğunlukta ama aynı dil birliği içinde düzenlenmesine olanak sağlayacaktır. Önerilen üç modül için farklı yeşil alan-sert zemin ve gölge elemanı oranları ortaya konmuştur. Bu yaklaşım, her hanın kendi ihtiyaçları doğrultusunda değişen yeşil ve sert zemin oranları ile organize edilmesini sağlayacaktır.

MEYDAN KURGUSU
Proje, genel kurgusu itibari ile, kesintisiz olarak birbirine bağlı ana meydan, alt meydancıklar ve buluşma odakları önermektedir. Örneğin önerilen proje kapsamında Şengül Hamamı (Ulucami Hamamı), kendi meydanında bir nirengi konumuna gelmekte, böylece kentsel tasarım açısından “yapı ile vurgulanmış meydan” kavramına iyi bir örnek oluşturacağı düşünülmektedir.

Ulu Camii, meydanın karakterini tanımlayan en önemli yapı konumundadır. Meydanın güney batı kısmında Ulu Camii’nin cephesine paralel olarak önerilen “rampa-bağlantı”, sahip olduğu mimari karakter ile meydana girişi tanımlamakta ve aynı zamanda cami güney cephesinin algılanmasına, hissedilmesine olanak sağlamaktadır. Bu duygusal tavır, cami-meydan ve yeşil arasında sağlanan ilişkiyi kentlilerin yakından deneyimlemesine olanak vermektedir.

Önerilen “Meydana Giriş Rampası”

Yeşil Seyir Kuşağı
Atatürk Caddesi boyunca oluşturulan yeşil omurganın uzantısı ve meydanın bütünleştirici elemanı olan “yeşil seyir kuşağı”, aynı zamanda meydanın peyzajını da karakterize etmektedir. Kentin farklı noktalarından alana yaklaşan yayalar, yeşil doku içersinden kuşağa ulaşabilmekte ve farklı noktalarda duraksayarak alanı seyir edebilmektedir. Seyir kuşağı, algısal olarak meydanın tarihsel değerlerinin bir bütünsellik içinde kavranmasının yanında, bugünün zaman diliminde kent merkezinin yüzyıllar öncesindeki kurgusuna günümüz penceresinden bir bakış sağlamaktadır.

Sosyal-Kültürel Buluşma Odağı (Alt Kot Meydan Bağlantısı)
Orhangazi Alt Geçidi mevcut hali ile bir ticaret ve geçiş noktasıdır. Proje kapsamında sunulan dönüşüm önerisi, geçitin sınırlarını ve taşıyıcı sistemini koruyarak yeni bir mekansal organizasyon önermektedir. Bu organizasyon ile mekan, sosyal buluşma ve meydanı seyir etme mekanına dönüşmektedir. Geçit, önerilen kafe, sergi mekanları, kiralanabilir enstalasyon alanları ve kitap satış yeri ile canlı ve yaşayan bir mekan haline gelmektedir. Sunulan yeni mekan, tamamen “akışkan”, “total bir mekan” duygusu ile ele alınmış, meydanın yer döşeme kaplaması bu mekanlara sızdırılarak sosyal-kültürel odak, meydanın parçası haline getirilmiştir. Önerilen turizm enformasyon ve danışma merkezi, meydan ve çevresindeki tarihi dokuyu gezmek isteyen yerli ve yabancı turistler için gezi rotasının başlangıcını oluşturacaktır.

Önerilen proje ana meydan ile beraber, alt meydanlar, toplanma noktaları ve eylem odaklarını da içermektedir. Bu bağlamda önerilen peyzaj anlayışı, bulunduğu odağı karakterize eden ve özel kılan niteliktedir. Öneri yeşil alanlar, çağdaş peyzaj anlayışı çerçevesinde basılabilen, yürünebilen ve üzerinde oturulabilen niteliktedir. Yeşil alanlar ile beraber farklı peyzaj elemanları da (yassı çakıllar, taşlar vs.) önerilen düzenlemenin bir parçası niteliğindedir. Öneri yapısal öğeler de dahil olmak üzere, kent heykelleri, ışık elemanları (yerden çizgisel aydınlatmalar ve yerden noktasal aydınlatma elemanları) ve kent mobilyaları da peyzajla bütünleşerek onun bir parçası haline gelmektedir.

Çiçek Duvarı Temel Prensipler

Belediye Caddesi boyunca önerilen “çiçek duvarı”, peyzaj kurgusunun bir parçası olarak önem kazanmaktadır. Alt meydanı tanımlayan söz konusu tasarım, geçirgen yapısı itibarı ile meydanlar arasında görsel ilişkiyi kesmemekte, içinde önerilen cam ve renkli hacimlerle bir süreklilik tanımlamaktadır. Bu noktada mimari hacimlerin güçlü birer çağdaş peyzaj örneğine dönüşmeleri öngörülmektedir.