3. Ödül, İTÜ KKTC Eğitim Araştırma Yerleşkeleri, Gazimağusa Yerleşkesi Davetli Mimari Proje Yarışması

Proje raporu:

A- ŞEHİRCİLİK KARARLARI ve TASARIM KONSEPTİ
• Yapılan tasarım ile Gazimağusa İ.T.Ü. – K.K.T.C. Eğitim ve Araştırma Yerleşkesi için verilen arsada, yakın çevre, iklim koşulları, yapı programı, inşaat sistemi, malzeme seçimi, maliyet değerleri birlikte düşünülerek yaşanabilir mekanlar sistemi, estetik ve çağdaş anlayışla bu projede sağlanmıştır.

• Ana Tasarım İlkeleri:
– Eski Kent dokusu, Gazimağusa Kalesi ve Suriçi ile ilişki kurarak, kütlede önerilen parçalı yapı dokusu ile çevredeki kentsel dokuya uyum sağlama,
– Deniz ile görsel bağlantı kurma,
– Kale çevresindeki yeşil kuşak ile bağlantı kurma ve yeşil kuşağın devamlılığını sağlama,
– Mikro klima yaratan yapı dokusu ile, Kampüs bütününde iki yönlü hava akımı sağlayan ‘iç sokaklar’ ve ‘iç avlular’ yaratılarak tasarlanan gölgeli mekanlar, Kıbrıs’ın kurak ve sıcak yaz iklimine uygun projenin ana tasarım ilkeleri olmuştur.

Bütün bu yaklaşımlarla ekolojik ve sürdürülebilirlik için uygun bir kentsel tasarım ve mimari proje konsepti sağlanmaya çalışılmıştır.
• Teknolojik ve çağdaş bir yaklaşımla Geleneksel ve Güncel Mimari birlikteliği sağlanmış, kopuk blok yapılar yerine kaynaşmış ve geçişmeli bir mimari anlayışla, yaşayan eğitim ve kültür mekanları tasarlanmıştır. Gün boyu yaşayan üniversite için sağlıklı bir yaşam ortamı planlanmış ve detaylandırılmış olan projede yapının maliyeti, işletme maliyeti ile birlikte düşünülerek ekonomik anlayış getirilmiştir.

• Binalar arasında tasarlanan boşlukların devamlılığı ve birbirine akışı ile iç-dış mekan arasında yaratılan süreklilik ile kullanımda esneklik sağlanmaya çalışılmıştır. Korunması gerekli 2, 5, 6, 9, 10 ve 11 no.lu binalar, planlanan 55.000 m2 lik yeni yapı sistemi ile entegre edilerek organik bir kaynaşma sağlanmıştır. Bu anlayışın uluslararası düzeyde eski yapı-yeni yapı kaynaşması açısından iyi bir yaklaşım olacağı düşünülmektedir.

• Anıt ağaçlar korunarak projelendirmede yapı bünyesine katılmış, 180 tane yeni ağaç eklenmiş ve serinlik sağlamak için su elemanları önerilmiştir.

• Taşıt ulaşımı: Batı, Kuzey, Doğu ana trafi k arterleri ile çevrilmiş bir konumda olan kampüs, toplu taşıma araçları ile diğer araçlar için kolay bir ulaşım olanağına sahiptir. Özel araçlar ile kampüse gelenler için ise 2. Bodrum katta kapalı garajlar programa ek olarak önerilmiştir. Spor Merkezi, Yabancı Diller ve Hazırlık Okulu ve Kütüphane binalarının altındaki garajda 150 araç, Derslikler ve Akademik Birimler ile Lojman ve
Yemekhane binalarının altındaki garajda ise 50 araçlık yer planlanmıştır.

• Yaya ulaşımı: Mevcut yol sistemleri ile Kampüse yaya olarak her yönden ulaşılmaktadır. Kampüs içi tamamı yaya alanı olarak düzenlenmiştir.

B- MİMARİ TASARIM KONSEPTİ

• Fevzi Çakmak Bulvarı Cephesine bakan ve kuzeyde yer alan Derslikler ve Akademik Birimler, ‘İ.T.Ü. Plaza’ ve Kütüphane yapıları ile Kampüs, karşısındaki Gazimağusa Kalesi ve Suriçi Bölgesi ile ilişki kurmaktadır.

• Öğrenci Merkezi, Konferans ve Sergi Salonu, Yemekhane, Spor Yapıları, Yurtlar, Lojmanlar Kampüs’ün güneyinde ‘İ.T.Ü. Bahçe’ ve ‘İ.T.Ü. Meydan’ etrafında planlanmıştır.

• Kütüphane, Yabancı Diller ve Hazırlık Okulu ile Spor Salonu Yapıları, 2 no.lu korunması gerekli bina gibi, Polatpaşa Caddesi’ne paralel şekilde ve aynı zamanda 5 no.lu eski Tamirhane binası aksı ile aynı paralelde planlanmıştır.

• Derslikler ve Akademik Birimler; İlker Karter Caddesine paralel cephe vermekte, Kampüs’ten gelen iç sokaklar ise doğrudan bu caddeye açılmaktadır.

• Korunması gerekli 9 no.lu bina Öğrenci İşleri İrtibat Bürosu olarak, 10 no.lu bina Alışveriş için ‘İ.T.Ü. Shop’ olarak, 11 no.lu bina Güvenlik birimi için Kampüs programına katılmıştır. Bu yapıların geometrisi, Derslikler ve Akademik Birimler binasının geometrisi ile bütünleştirilerek eklenen duvarlarla birlikte gölgelik iç sokaklar ve iç avlular ile öğrencilerin yaşamına katılmıştır.

• 6 no.lu bina Kafeterya olarak işlevlendirilerek önündeki ‘İ.T.Ü. Bahçe’ mekanı ile rekreaktif yaşama katılmıştır.

• Promenad aksını karşılayan bina olarak Kampüs bütününe katılan 5 no.lu eski Tamirhane binası Çok Amaçlı Öğrenci Merkezi olarak yeniden işlevlendirilmiş ve Sosyal Meydanın Ana Cephesini oluşturmuştur.

• Yeşil alan olarak bırakılan ‘Alt Yerleşke’ bölgesinin ortasındaki korunması istenen 2 no.lu bina Kreş olarak önerilmiştir.

• Derslikler ve Akademik Birimler (‘Grid’) binası strüktürel anlamda tek bir yapı olarak düşünülmüş ve kat planlarında da gösterildiği gibi devamlı koridorlar ile her katta birbiriyle örülü bir bütün olarak tasarlanmış olsa da, hem strüktürün getirdiği esneklik hem de sistematik bir biçimde yerleştirilmiş olan çekirdekler vasıtasıyla, bu binanın kullanımında mekansal olarak esneklik ve uyabilirlik sağlamaktadır.

C- MALZEME SEÇİMİ
• Yapı detaylandırmada, dış cephelerde düşey cam cephe yüzeylerin önünde ikinci yüzey olarak güneş kontrolü, ışık ve sıcaklığa karşı takılan cephe elemanları, güney ve batı cephelerinde yatay yönde, kuzey ve doğu cephelerinde düşey yönde kullanılmıştır.

• Yapıların masif cephelerinde, ısı izolasyonlu prekast beton elemanlar beyaz renkte cephe kaplamaları olarak tasarlanmıştır. Dış mekanda, yeşil doğal doku, su elemanları, renkli doğaltaş kaplama ve renkli beton döşemeler önerilmiş; cephelerin bazı yüzeylerinde, turkuaz, turuncu ve sarı renkler kullanılarak Kampüs’ün genelde beyaz renkli olan yapıları hayat getirilmiş, renk getiren bu çeşitli elemanlar ile Kampüs’e canlılık kazandırılmıştır.

D- STRÜKTÜREL TASARIM

• Derslikler ve Akademik Birimler binasının betonarme taşıyıcı yapı strüktürü:

Kirişler:
14.40 m x 14.40 m ana aks sistemli ve 4 x 3.60 m ara aks modüllü betonarme kaset kiriş sistemi.
Kenar kaset kiriş 60/80 cm
Orta kaset kiriş 80/80 cm
Ara kaset kiriş 40/80 cm

Döşeme Plağı:
3.60 x 3.60 m aks aralığı, d = 12 cm

Kolonlar:
Fretli dairesel kolonlar
4. Kat Ø 80 cm h = 3.60 m
3. Kat Ø 80 cm h = 3.60 m
2. Kat Ø 100 cm h = 3.60 m
1. Kat Ø 100 cm h = 3.60 m
Zemin Kat Ø 120 cm h = 4.80 m
1. Bodrum Kat Ø 140 cm h = 4.80 m
2. Bodrum Kat Ø 140 cm h = 3.60 m
2. Bodrum katta, her 7.20 m açıklıkta ek kolon vardır.

Perdeler:
Merdiven-Asansör Çekirdeği: 14.40 x 4.80 m aks aralığı,
30 cm perde kalınlığı

• Önerilen büyük açıklıklı betonarme karkas sistem, genel maliyette % 2~3 olan bir artma getirmesine karşın mimaride sağlayacağı esneklik ve yaratacağı mikro klima ortamı ile kurak ve sıcak mevsimlerde sağlayacağı enerji tasarrufunun bu maliyet farkından daha fazla yararlar getireceği düşünüldü.

E- EKOLOJİ ve ENERJİ TASARIMI

1. Güneş ve Hakim Rüzgara göre Konumlanma

2. Ağaçlandırma ve Gölgelendirme
Bu sıcak ve kurak iklimde dış mekan kullanımının arttırılması için doğal gölgelendirme sağlanması ve iç mekanlara kaçışın mümkün olduğunca azaltılması projenin tasarımında esas alınmıştır.

Korunan ağaçlar ve yeni eklenen ağaçlar projede doğal bir mikro-klima yaratılmasında etkin olarak kullanılmıştır. Binaların yerleşmesi ve geometrisi, özellikle anıt ağaç olarak saptadığımız büyük ve özel ağaçların korunabilmesi için tasarlanmıştır. Bunlar arasında 14 tane Anıt Okaliptus ağacı ile, ‘Alt Yerleşke’ bölgesindeki Çamlık özellikle korunmuştur. Güneş ışığının açısına göre peyzajda özellikle gölge yaratacak şekilde duvar
elemanları yerleştirilmiştir.

Binaların kitlesel geometrisi bol gölgelik açık mekanlar, iç sokaklar ve avlular, alt bahçeler, yarı-gölgeli teraslar yaratacak şekilde tasarlandı. Özellikle derslik ve akademik birimleri barındıran üç boyutlu bir ‘grid’ şeklindeki binalar, rahat, açık ve yaşayan bir üniversite kampüsü için doğal bir mikro-klima yaratmıştır.

3. Doğal Havalandırma
Projenin geometrisinin doğrudan sonucu olarak sağlanan hava koridorları, iç avlular, gölgelik boşluklar, doğal hava sirkülasyonu oluşturarak hem binaların yakın çevresinde rahatlık sağlamakta, hem de iç mekanlarda ferahlık vermektedir.

Ayrıca peyzajda özellikle gölgelik yerlere ve yaya akslarının kenarlarına yerleştirilen su elemanları bu sıcak ve kurak iklimde hafi f soğuk ve nemlendirici etkisiyle ferahlatıcı bir klimatik öğe olarak kullanılmıştır.

Mümkün olduğunca doğal havalandırmanın kullanıldığı projede, yeterli taze hava sirkülasyonunu sağlamak için gerektiğinde mekanik havalandırma da kullanılmaktadır, fakat gereksiz enerji harcamamak için tam teşekküllü iklimlendirmeden özellikle kaçınılacaktır. Gerekli miktarda iklimlendirilmiş taze hava sirkülasyonu ile yaşam için doğal ortam sağlanacaktır.

4. Güneş Hareketlerine Göre Cephede Geçirgenlik Miktarı
Özellikle Güney ve Batı cephelerinde cam yüzeylerin azaltılıp kapalı duvar olarak tasarlanması ile cam olacak yüzeylerin önüne de güneş kontrol elemanları ile ısı ve ışığa karşı korunması esas alınmıştır.

5. Cephelerde Güneş Kontrol Elemanları ve UV-fi ltreli Özel Camlar
Güneş ışığına en fazla maruz kalan Güney ve Batı cephelerinde yatay yönde yerleştirilen hareketli güneş kontrol elemanları tasarlanmıştır.

Güneş ışığına daha az maruz kalan Kuzey ve Doğu cephelerinde dikey yönde kılıcına yerleştirilen sabit güneş kontrol elemanları ile, onların önünde hareketli perfore metal cephe elemanları istenildiğinde yerleri ayarlanacak şekilde tasarlanmıştır.

6. Kütüphane ve Yabancı Diller ve Hazırlık Okulu binalarının Atrium Boşlukları ve Çatı Örtüleri
Atrium boşluğu aydınlık, rahat ve enerji açısından tasarrufl u bir iç mekan olarak tasarlanmıştır. Bu mekanın içindeki iklimlendirmeyi optimize etmek için doğal hava sirkülasyonu aktif olarak ‘baca etkisi’ yaratılarak sağlanmıştır.

Atrium mekanını örten hafi f ama mekanı bütünleyen bir cam ve perfore metal çatı strüktürü tasarlanmıştır. Bu yarı-saydam çatı örtüsünün içine photovoltaik modüller entegre edilmiştir. Çatıda güneye doğru 25° eğimli verimli bir açıda yerleştirilen PV-sistemleri ekolojik bir şekilde elektrik üretimine katkıda bulunmakta ve binanın CO2 emisyonlarını azaltmaktadır. Özellikle güneş enerjisi potansiyelinin çok yüksek olduğu Kıbrıs’ta, bir yandan güneş enerjisinden doğrudan faydalanan örtü, diğer yandan güneş kırıcı olarak görev yapar, ve kışın yağmurdan korur.

Kütüphane ve Yabancı Diller binalarının her birinde üstünde PV-paneller yerleştirilmiş 10’ar tane sabit çatı elemanı olup, bunların her biri 10 m2 kullanılabilir yüzey sağladığı için, toplamda 100+100 m2 verimli yüzeyden 50+50 kW’lık enerji toplanır. İdeal şartlarda, tam güneye yönlenme ve 20- 30 derecelik açı ile konumlanma sağlandığında yaklaşık 1400 kW/s enerji toplayabilen solar panellerin bu projedeki verimi ortalama 1200 kW/s’ten hesaplandığında, her binada 60.000 kW/s üretim sağlanabilir.

7. Yağmur Suyu Toplama
Çatı ve teraslardan toplanan yağmur suyu bodrum kattaki su depolarında tekrar değerlendirilerek yeşil alanların sulanmasında veya tuvaletlerde kullanılabilir. Böylece kurak iklim bölgelerinde görülen eski sarnıç fi kri gibi, sert zeminlere yağan sular harcanmamış olur.

8. Lojman ve Yurt-Misafi rhane binalarının çatılarına yerleştirilen termal güneş kollektörleri:
Toplu sıcak su ihtiyacının yüksek olduğu bu binalarda merkezi güneş enerjili su ısıtma sistemlerini besleyen termal güneş kollektörleri önerilmektedir.

Kıbrıs’ta yatay yüzeylerde toplanan yıllık ortalama güneş ışıması 1500kWh/m2a olduğu için burada termal güneş kollektörleri kullanmak çok verimlidir.

9. Yeşil Teraslar
Açık ve yeşil teraslarda çimen yerine minimum su tüketen ve ince toprak tabakası içinde yaşayabilen bitkiler kullanılacaktır.