3. Ödül, Kırsal Değerleriyle Yaşayan Kentler Ulusal Öğrenci Fikir Projesi Yarışması

ÇOK YÖNLÜ SÜRDÜRÜLEBİLİR KIRSAL GELİŞME STRATEJİSİ
ÖDEMİŞ ÖRNEĞİ PROJE RAPORU

1. Giriş

Kırsal Değerleriyle Yaşayan Kentler Fikir Yarışması kapsamında kırsal nitelikte ve çeşitli potansiyellere sahip İzmir’in ilçesi Ödemiş proje alanı olarak belirlenmiştir. Tarım ve hayvancılığı ile ön plana çıkan Ödemiş’in az nüfuslu, yaşanabilir kırsal yapısı odak olmasında büyük bir öneme sahiptir. “Küme” kavramından yola çıkarak Ödemiş’in köyleri arasında ortak noktalar bulunup potansiyelleri ve ihtiyaçları doğrultusunda bağlantılar sağlanmıştır. Bu sayede köylerin birlikte hareket etmesi sağlanarak sürdürülebilir kırsal bir yaşam amaçlanmıştır.

2. Vizyon

Ödemiş’in; kırsal ve kentsel alanın birlikte ve sistematik, eşit ve sürdürülebilir bir şekilde, çağa uygun teknolojilerden faydalanarak, zaman ve mekan kısıtlarına bağlı olmaksızın gelişmesinin sağlanması.

3. Amaç

Kırsal değerlerin korunarak kentsel hayata dahil edilmesi ve bu kapsamda sürdürülebilirlik, kapsayıcılık ve inovasyon kavramlarını hedef alan stratejiler geliştirilmesi ana amaçtır.

4. Analizler

Proje alanını daha iyi anlamak için Küçük Menderes Havzası, Çevresel İlişkiler, Ulaşım, Arazi Kullanım, Bitki Örtüsü, Tarih ve Turizm analizleri yapılmıştır.

4.1. Küçük Menderes Havzası

Küçük Menderes Havzası kırsal alanda değerlerini korumuş, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yoğun olarak bulunduğu, kırsal özellikleri, tarihi ve doğası sayesinde turizm anlamında potansiyeli olan, İzmir’in içerisinde hem fiziksel hem ekonomik açıdan kendi kendilerine yetebilen iletişimi güçlendirilirse potansiyeli yüksek olan ilçelerden oluşan bir alandır. Etrafı dağlarla çevrili bu havzanın toprakları verimli, insanları çalışkan ve yeniliğe açtır. Bu alanın seçilmesinin sebebi gelişmeye müsait ve kırsal değerlerinin yanında çok yönlü ekonomik değerler barındırmasıdır.

4.2. Ödemiş Demografik Yapısı

Ödemiş’in kır nüfusu 52.984, merkez nüfusu 79.892 ve toplam nüfusu 132.876’dır. Nüfus cinsiyet dağılımı %51 kadın, %49 erkektir. Bebek (0-4) nüfusu %6, çocuk (5-14) nüfusu %12, genç (15-24) nüfusu %11, erken orta (25-44) nüfusu %28, orta (45-59) nüfusu %21, yaşlı (60+) nüfusu %22’dir.

4.3. Çevresel İlişkiler

Ödemiş çevresinde Tire, Bayındır, Kiraz, Beydağ ilçelerinin bulunduğu İzmir’in bir ilçesidir. Lojistik merkezi olan Kemalpaşa ve havalimanı bulunan Menderes’e yakın konumda bulunmaktadır. İzmir merkeze ve limanlara yaklaşık 110km’dir. Aydın, Denizli, Manisa’dan mal alımı, İstanbul, Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Ankara, Manisa, Denizli ve Aydın’a mal satımı gerçekleştirmektedir. Çevresindeki Tire ve Bayındır ile tarım üçgeni oluşturmaktadır.

4.4. Ulaşım

Ödemiş, İzmir’in en doğusunda bulunan ilçelerinden biridir. İzmir merkeze tren yolu ya da araç yolu ile ulaşım sağlanabilmektedir. Tire’den başlayıp Ödemiş merkezden Kirazlı’ya kadar uzanan birinci derece yol sayesinde diğer ilçeler ve iller arasında bağlantı kurabilmektedir. İkinci derece yollar Gölcük ve Bozdağ’a doğru devam etmektedir. Eğimin fazla olduğu köylere ulaşım zorlaşmaktadır.

4.5. Arazi Kullanım

Ödemiş’in kuzeyinde bulunan Bozdağlar ve güneyinde bulunan Aydın Dağları çoğunlukla orman alanlarıyla kaplıdır. Bu iki dağ arasında kalan ovada ise tarım arazileri bulunur. Bu tarım arazileri sulu tarım ve susuz tarım olarak ikiye ayrılır. Mera alanlarının çoğunluğu doğuda bir kısmıda güneyde konumlanır. Ödemiş’te bağ, zeytinlik, ve meyve bahçesi gibi tanımlı tarım arazileri de mevcuttur. Ödemiş merkezin güneybatısında büyük bir bağ alanı bulunmaktadır. Ödemiş’i ortadan ikiye bölen Küçük Menderes Nehri önemli bir su kaynağıdır. Su seviyesinin yıllık değişimi ise taşkın riski oluşturur. Ayrıca birçok akarsu yatağına sahip olan Ödemiş çok sayıda su kuyusuna da mevcuttur. Bu su kuyularının çoğunluğu ruhsatsız olduğundan yeraltı suyunu azalmasına yol açmaktadır. Önemli tarım faaliyetlerinin yürütüldüğü Ödemişte yer altı ve yerüstü suyunu kontrol amaçlı istasyonlar mevcuttur. Ödemiş il sınırları içerisinde 9 adet katı atık tesisi bulunmaktadır.

4.6. Bitki Örtüsü

Ödemiş özellikle incir, patates, kestane ve süs bitkileriyle ün salmış bir ilçedir. İlçenin kuzeyi ve güneyinde özellikle eğimin yüksek olduğu yerlerde? kestane, kuzeyinde bal, kuzeybatısında zeytin ve süs bitkileri, doğusunda turşuluk salatalık, ve iç kısımlarında incir patates ve fidanların yetiştirildiği verimli bir tarım arazisine sahiptir.

4.7. Tarih

M.Ö. 11 bin prehistorik çağdan kalma figürler, höyükler ve tarihi eserden bu dönemde burada insanların yaşadığını kanıtlar. Bu bölgeye önceleri Hititler tarafından Assuwa adı verildi. Grekler tarafından bu Asia oldu. Sonrasında da Romalılar bütün kıtaya Asya demeye başladı.

Hypaipa(Datbey-Günlüce) kenti kök boyaları ve dokumaları ile tanınmıştı. Bozdağ’dan safran parfümü elde edilirdi. Bu bölgede koyun keçi ve at beslenirdi.

Ödemiş ovası M.Ö. 334’de Makedonya Kralı İskender’in eline geçti. M.Ö. 85’e kadar Ödemiş ovasını Romalılardan aldı. M.S.II yüzyılın ortalarında Asya eyaletinde görülen deprem ve M.S.165’de Babilonya’dan gelen yıkıcı bir hastalık Ödemiş ovasındaki canlılar için tehlikeler yarattı.

Ödemiş yöresinin ün salan en büyük zenginliği kozmetik ve boya sanayisinin yanında, eczacılıkta da kullanılan kaliteli zencefre madenleri idi. Sülüğen de denilen bu civa cevheri önemli dış satım ürünleri arasındaydı. Bozdağ bağcılığı Romalılar döneminde imparator emirnamesi ile korunmaya çalışıldı.

Birgi merkez olmak üzere 1308’de Aydınoğulları Beyliği kuruldu. 1406’dan 1426’ya kadar Ödemiş yöresi Osmanlılar ile Aydınoğlu Cüneyd Bey arasında el değiştirdi. Osmanlı Sultanı II.Murad 1426’da Ödemiş ovasına kesinkes egemen olan Tire sancak beyliğine bağladı Sultan II.Selim’in hocası Birgili Ataullah Efendi, Birgi’de bir medrese yaptırarak devrin ünlü bilgini Mehmet Efendi’yi 1563’de buraya gönderdi.

1653 ve 1668’de ovada depremler oldu. 1657,1672 ve 1690’da görülen eşkıyalık hareketleri bastırıldı.1684 de Ötemiş Türkmen oymağının yerleşik duruma getirilmesi ile Ödemiş kentinin temelleri atılmış oldu.

1 Haziran 1919’da Ödemiş’in Yunanlılar tarafından işgali üzerine ovada efe,zeybekler ve halk yeni cepheler oluşturdular. Kurtuluş savaşı sırasında ödemiş’in yerel halkından oluşan Kuva-yı Milliye çok fazla kayıp vermiştir.

Hacıilyas köyünde milli mücadele için atılan ilk kurşun sıkılmıştır. Bugün o bölgeye İlkkurşun denilmektedir. Kuva-yı Milliye etkinliği ilk kez Ödemiş’te örgütlü bir biçimde uygulanmıştır. Ödemiş bugün İzmir’e bağlı bir ilçedir.

4.8. Turizm

Ödemiş Tarihi Arasat Çarşısı ve tescilli binaları ile merkezinde ve çevresinde turizm potansiyelleri barındıran bir ilçedir. Gölcük Gölü’nün doğal yapısı ve Birgi Köyü’nün tarihi ve kültürel değerleri insanların ilgisini çekebilecek niteliktedir.

4.9. GZFT Analizi

GZFT Analizi Ödemiş’in güçlü ve zayıf yönlerini, fırsat ve tehditlerini anlamak adına önemli bir araçtır. Bu analizin sonuçlarına göre Ödemiş’in kalkınmasında rol alacak önemli elemanları belirlemiş ve bölgenin geliştirilmesi gereken eksik yönlerini de görmüş oluruz.

4.9.1. Güçlü Yönler

• Ödemiş verimli tarım arazilerine sahiptir ve yılda 3 kez hasat sağlanır.
• Bozdağ kayak merkezi ve doğası turizm açısından önemli bir yere sahiptir.
• Kestane, Ödemiş için coğrafi ürün olarak işaretlenmiş bir üründür.
• 3.700.00m2 açık alan süs bitkileri yetiştiriciliğine ayrılmıştır.
• Yamaç paraşütü ve doğa sporları potansiyeli bulunmaktadır.
• Yüzey su kaynaklarının yüksek olmasından dolayı hayvancılık için su ihtiyacının karşılanması kolaydır.
• Erozyonlu alanlarda ormanlık alanların varlığı olası bir afet durumunda riski azaltmaktadır.
• Geliştirme alanı sınırlı olduğu için tarıma elverişli alan yüksektir.
• İpek üretimi için önemli bir merkez potansiyeline sahiptir.
• Menderes çayı ve barajları bölgede tarımsal sulamaya kolaylık sağlamaktadır.
• Birgi köyü ve diğer tarihi köyler kültür turizmi açısından popülerdir.
• Ödemiş’te 13 koruma alanı ve 333 taşınmaz kültür varlığının olması buraya tarihi bir güzellik katmıştır.
• Küçük menderes havzası içerisinde diğer ilçeler ile kıyaslandığında en büyük kentsel alana ve nüfusa sahip olmaktadır.
• İzmir-Manisa-Aydın-Denizli dörtgeninde bulunması Ödemiş’i bu iller için önemli bir yere koydu.
• Bademli mahallesi için geleneksel kent dokusunun korunması ve geliştirilmesi için bir ana planı bulunmaktadır.
• Günlük süt üretimi 100 tonun üzerindedir.
• Küçük bir semt olduğu için yerel halk arasındaki iletişim güçlüdür.
• Ödemiş, tarih öncesine kadar uzanan geniş ve zengin bir kültüre sahiptir.
• Kiraz festivali, incir hasadı festivali, gencer festivali, dağcılık festivali, ilk mermi festivali, david dede festivali, selli festivali, helvish festivali, süt festivali gibi geleneksel festivallerin varlığı ve desteklenmesi önemlidir.
• 18 aktif çalışan kooperatif bulunmaktadır.
• 2 kültür merkezi, 1 sergi salonu, 1 sinema salonu ve 3 müze bulunmaktadır.
• Ortaokullarda Çekul Vakfı ve Çekul Akademi adı altında farkındalık ve tohum kursları yapılması yetişen genç nüfusun tarıma olan ilgisini arttırmaktadır.

4.9.2. Zayıf Yönler

• İpek üretiminin zamanla azalıp yok olmaya terk edilmesi buradaki büyük bir üretim sektörünün yok olmasına sebep olmaktadır.
• Verimli tarım arazileri bilinçsiz tarımsal sulama ve ilaç kullanımı nedeniyle tahrip ediliyor.
• Küçük Menderes Havzası’ndaki tarım alanlarını sulamak için yapılan barajlar Ödemiş ekosistemini etkiliyor.
• İğne yapraklı ormanlar kolayca alev alabilmekte ve orman yangınlarına sebep olabilmektedir.
• Yanlış kentleşme sonucu tarım alanları işgal edilmekte ve kirlenerek veriminin düşmesine sebep olmaktadır.
• Küresel ısınma sebebiyle iklim değişikliğine bağlı olarak mahsul veriminde değişiklikler meydana gelmektedir.
• Bölgenin güney yamaçları çok az rüzgar almaktadır.
• Yetersiz eğitim tesislerinin ve üniversitenin olmaması genç nüfusun gelişmesini engellemektedir.

Kentsel tasarımın tek tipleşmesi bölgenin kimliğini kaybetmesine sebep olmaktadır.

• Barajlardan elde edilen gelirin Ödemiş ilçesine değil, su işleri bakanlığına verilmesi Ödemiş’in gelişmesini engelleyen bir durumdur.
• Kanalizasyon ve altyapı sorunu bulunmaktadır.
• Ödemiş’e çevre illerden ulaşımın zor olması buranın tercih edilebilirliğini azaltmaktadır.
• Gölcük’de ikincil konutların inşaatının artmasını buranın dokusuna zarar vermektedir.
• Ödemiş, tarihini ve kültürünü iyi tanıtmadığı için turizm gelirleri düşük tutulmaktadır.
• Gençler için istihdam çok kısıtlıdır. Bu durum göçü arttırmaktadır.
• Ödemiş’te sosyal sermaye eksikliği bulunmaktadır.
• Eşitsiz işgücü dağılımı, sosyal dengesizliklere sebep olmaktadır.

4.9.3. Fırsatlar

• Organik tarım ürünlerine ilginin artması ve Türkiye’de tarımsal destek programlarının artması kalkınma için bir fırsattır.
• Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından çiftçilere tarım için sağlanan desteklerin artması çiftçiliğe yönelimi arttıracaktır.
• Ödemiş belediye kadın meclisi tarafından 2010 yılında geleneksel ipek böceğinin teşvik edilmesi ve geliştirilmesi projesi buradaki üretimi arttıracaktır.
• Biyogaz ile enerji üretim potansiyeli bulunmaktadır.
• İzmir’in ülke çapında gıda üretimi için önemli bir yere sahip olması Ödemiş’in üretim potansiyelini arttırmaktadır.
• İzmir-Ankara karayolunun planı Ankara’ya ulaşımı kolaylaştıracaktır.
• Kiraz’a kadar uzanan tren projesi ile organize sanayi bölgesine erişim kolaylaştıracaktır.
• Barajlar tarımda sulamayı kolaylaştıracaktır.
• Katı atık ve paketleme tesisleri gibi sanayi alanları tarım ve hayvancılığı kolaylaştıracak ve artıracaktır.
• İzmir, İstanbul ve Bursa gibi büyük şehirlere yakınlık lojistik açısından bir avantajdır.
• Agro-turizme olan ilgi nedeniyle agro-turizmin artan popülaritesi vardır.
• Türkiye Turizm 2023 Vizyonu, Ödemiş açısından turizmin gelişmesi için yol gösterici ilkeler bulundurmaktadır.
• Bademli Fidan Kooperatifinin teknolojik gelişmeleri istihdamı ve üretimi artıracaktır.
• İşbirliği yoluyla kadınların ve genç nüfusun istihdamı ve katılımı sosyal dengeleri eşitleyecektir.
• Ambalaj ve işletim sistemi kullanarak katma değeri yüksek ürünler üretmek çiftçinin maddi gelirini arttıracaktır.
• İzkan’ın altyapı desteği kalkınmayı kolaylaştıracaktır.

4.9.4. Tehditler

• Tarım alanlarında ve çevrelerinde yapılan inşaatlar bu bölgedeki verimli tarım arazilerine zarar vermektedir.
• Bozdağ’a yapılacak kayak merkezi ve çevresi buradaki doğal dokuya zarar verebilecek güce sahiptir.
• Türkiye’nin 2025 küresel ısınmasının değerinde çok sıcaklık artışı tarımsal ürünlere zarar vermektedir.
• Komşu ilçelerde büyük ve önemli yatırımlar yapmak ve Ödemiş’i görmezden gelmek bu ilçenin gelişimini olumsuz etkileyecektir.
• Devletin çeşitli politikaları gereği doğal sit alanlarının özelliklerini kaybederek yapılaşmaya açılabilmesi dokusunun bozulmasına neden olacaktır.
• Türk lirasındaki devalüasyon ve ülkedeki düşen refah seviyeleri nedeniyle Türkiye’nin dış politikaları kırsal kalkınmalara engel olmaktadır.
• Düşük istihdam sorunu, nüfusun kırsal alandan kentsel alanlara göç etmesine sebep olmaktadır.

4.10. Paydaş Analizi

Belirlenen stratejiler ve bölgesel etkiler göz önünde bulundurulduğunda bir gelecek inşa etmek için önemli bazı aktörler belirlenmiştir. Bu aktörlerin yüzeysel bir şeması yapılıp kümelere etki değerlerine göre 5 üzerinden puanlama yapılmıştır. Bu puanlama sonucunda Ödemiş için yapılan stratejik planda en çok rol üstlenecek ve daha da düşük seviyelerde sorumlulukları olacak paydaşlar belirlenmiştir. Bu paydaşların doğrudan ve dolaylı etkilerini gösteren bir şema hazırlanmıştır.

4.11. Köyler

Ödemiş 79 köye sahiptir. Tarımın ana gelir kaynağı olduğu bu köylerde tarihi binaların, yerel yemeklerin, festivallerin, el sanatlarının çeşitlendirdiği farklı kültürel kodları ve gelenekleri vardır. Kırsalın varlığını sürdürmek için kimliği oluşturan tüm bu faktörler korunmalıdır.

Bademli: Ödemiş’teki en büyük ve aktif kooperatife sahiptir ve bölge için örnek niteliği taşımaktadır. Tarihi yapılara ve kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.

Bozdağ: Bozdağ Ödemiş’in yüksek noktalarından birinde bulunmaktadır ve kış turizmine olanak sağlamasıyla bölgede tek olma özelliği taşımaktadır. Mevcutta kapalı olsalar da turistik bir kayak merkezine sahiptir. Bozdağ ayrıca yayla turizmi potansiyeline sahiptir. Bozdağ, yürüyüş yolu ile doğa turizmi açısından en büyük potansiyele sahiptir.

Gölcük: küçük ölçekli kooperatiflere sahip köy, tarımın yanı sıra sahip olduğu göl nedeniyle eko-turizm faaliyetleridir. Gölün etrafında kamp alanı ve yürüyüş yollarının yanı sıra balıkçılık faaliyetleri popülerdir.

Birgi: Bölgenin önemli köylerinden biridir. Tarihi yapıları ve bozulmamış dokusuyla büyük bir turizm potansiyeline sahiptir. Bunun yanı sıra tarihi kaynaklarda da geçen birgi inciri ve ipeğinin üretim merkezidir.

Lübbey: hayalet köy olarak bilinen köy terk edilmiştir. Köyde hala yaşayan birkaç hane olmasına rağmen bu kişiler yaşlı oldukları için köyde üretim faaliyeti yoktur.

5. Küme

Sürdürülebilir kırsal kalkınma sağlayabilmek için küme kavramından yola çıkarak benzer nitelikli köyler arasında bağlantı oluşturarak stratejiler geliştirilmiştir. Küme ile birlik sağlanarak üretime teşvik ile hem kendine yetebilen hem de ekonomisine katkı sağlamış tarım ve hayvancılığı ile öne çıkmış bir Ödemiş hedeflenmiştir. Ana merkezi Ödemiş olan Küçük Menderes Birliğine kısaca KüMe Birliği ismi uygun görülmüştür. Birlik içerisinde yönetimin ve uygulamaların denetiminin kolayca sağlanması amacıyla her bir küme için komiteler belirlenmiştir. Bu komiteler; KÜME-Tarım: Tarım Komitesi, KÜME-Darı: Hayvancılık Komitesi, KÜME-Tür: Kültür ve Turizm Komitesi, KÜME-San: Sanayi ve Altyapı Komitesi ve KÜME-Süs: Süs Bitkicileri Komitesi’dir. Her bir komitenin Araştırma, Üretim ve Satış/Dağıtım’ı sağlayacak kolları bulunmaktadır. Bu kolların her birinin stratejilerinin ve hedeflerinin farklı olması ve amaçlarını bilen gruplardan oluşması hedeflenmiştir. Bu Birlikler ilçe belediyeleri, İBB veya diğer kooperatiflerden ayrı düşünülemez, hepsiyle iletişimi kuvvetli ve eşdeğer ilerlemesi düşünülmüştür. Bu kominelerin ana hedefi Küçük Menderes havzası içerisindeki ilçeleri sürdürülebilir, kapsayıcı ve yenilikçi kalkınmalarına yardımcı olmak ve buna yönelik çalışmalarda bulunmaktadır.

Küçük Menderes üzerinde örnek olarak hazırlanacak kümelerde her kümenin kendine has ekonomik getirisinin olması planlanırken köylerin içerisindeki iş kaynağı çeşitliliğini de bozmamak ve sanayi, hizmet, turizm ve tarım sektörlerinin her birine ait iş kaynaklarının korunması göz önünde bulundurulmalıdır. Kümeler bir sektöre yoğunlaşarak diğer sektörlere ait iş gücü ve vasıflı eleman kaynağını kaybetmemelidir. Kümelenmelerde belirlenen bölgeler geliştirilen stratejilerin merkezleri olarak kabul edilmiştir.

Kümelerin birbirlerinden ayrılığı düşünülemez. Kümeler birbirleriyle iç içe bazı yerlerde ortaklaşa hareket ederek var olmuşlardır. Kümelerin ana amacı birlik olarak hareket bilincinin artırılması ve desteklenmesidir, stratejiler belirlenirken bölgeleme sonucunda oluşabilecek ayrılıklar minimuma indirilmelidir.

6. Stratejiler

Küme birliğinde her bir komitenin araştırma ve eğitim, üretim ve dağıtım ve satış kollar bulunmaktadır. Bu kolların özenle çalıştığı projeler ise Küçük Menderes Birliğini geliştirecek stratejileri oluşturmaktadır. Komitelerin proje üretmek ve bu projelerin mekansallaştırıldığında bağlayıcı ve bütüncül olmasını sağlamak, sürdürülebilirlik ilkelerine uyum sağlamasını amaçlamak ve mekanizmalarının sorunsuz çalışır olması için çalışmak görevleridir.

6.1. Hayvancılık Stratejileri

Hayvancılık faaliyetleri için gerekli yem miktarı diğer ilçelerden ithal edilmesi yerine kendi ilçesinde üretilen yemlerden kullanılacaktır. Bu sayede ekonomi içeride kalacak ve ithalat azalacaktır. Diğer bir yandan Ödemiş süt ve süt ürünleri üretimi için potansiyeli olan bir yer. Burada markalaşma sağlanarak süt ve süt ürünlerinin üretim ve tüketiminin arttırılması sağlanacaktır.

Birçok hayvanı bulunan çiftçiler sağım sürecinde zorluk çekmektedir. Bu çiftçilerin üzerinden yükü almak için ortak sağım üniteleri kurulması hem çiftçiyi rahatlatacak hem de üretimi arttıracaktır. Bu ortak sağım özellikleri KÜ-ME uygulaması ile eşzamanlı çalışacak ve kolayca randevu alınacaktır. Bunun yanında hayvansal ürünlerin saklanması ve uzun zamanlı durabilmesi için soğuk hava depoları gerekmektedir. Bu soğuk hava depoları herkes için ortak kullanılacaktır.

Hayvancılık uygulamalarında en önemli şey hayvanın sağlığıdır. Bu sebeple karekod uygulamaları ile gerekli veterinerlik uygulamaları takip edilecektir. Öte yandan aynı karekod sistemi gıda mühendislerine de bağlanarak süt ve süt ürünlerinin kalitesini eşzamanlı olarak gösterecektir.

Süt ürünü peynirin üretilmesi sırasında peynir altı tozu ortaya çıkmaktadır. Peynir altı tozu atık olarak atılırken hem çevreye zarar veriyor hem de peynir kadar değerli bir ürün israf edilmektedir.

Bu peynir altı suyu peynir altı suyu tozuna çevrilerek değerlenecektir. Aynı zamanda hayvancılık faaliyetleri sırasında ortaya çıkan atıklarla biogaz enerji üretimi ile değerlendirilecektir.

6.2. Sanayi Stratejileri

Aynı üretimi yapan farklı fabrikalar birbirleriyle iletişim halinde olurken, birbirlerinin hammadde ihtiyaçlarını karşılayan tesislerin de iletişimi sağlanacak. Fabrika ve tesislerin geri dönüşüm merkezleriyle iletişimi güçlendirilecek, lojistik merkezler ürünlerin dağıtımını kolaylaştıracaktır.

Fabrikalarda sıfır atık projesi ile birlikte fabrikalar kendi enerjilerini üretecek, geri dönüştürülmüş su kullanacak ve atık suyu arıtma tesislerine gönderecek, geri dönüşüm tesisleri ile ilişkili bir şekilde çalışacak; geri dönüştürülebilen atıkları bu tesislere gönderecek, geri dönüştürülemeyen atıkları ise gübre tesislerine veya atık imha merkezlerine gönderecektir.

Ödemiş’in analizleri sonucunda eksiklikleri görülen üretim tesisleri ve fabrikalar belirlenen konumlara yerleştirilecektir. Ödemiş’in kırsal değerlerini üretip, dağıtmak amacıyla yerel ürünler üzerine yoğunlaşacaktır. Kestane depolama tesisi, patates cipsi fabrikası, süs bitkileri seraları gibi üretim ve depolama tesisleriyle Ödemiş’in yerel üretimi desteklenecek ve coğrafi işaretli ürünlerin üretimi artacaktır.

Gübre üretim tesisi, atık depoları ve atık dönüşüm tesisleriyle sıfır atık politikası desteklenecektir.

Veri toplaması, depolaması ve kullanımı stratejilerin uygulanabilmesi ve verimlilik açısından önem arz etmektedir. Bu sebeple Küçük Menderes Havzasının verilerini toplayacak, depolayacak ve işleyecek bir merkez kurulması hedeflenmektedir. Bu veri merkezi sayesinde üretim kalitesi arttırılabilecek ve kontrol tek elden sağlanabilecektir.

Küçük Menderes’te küçüklü büyüklü lojistik firmaları bulunmaktadır. Bu firmaların birlik olarak hareket etmelerini sağlamak, dağıtım ihtiyacı olan çiftçinin lojistiğe kolay ulaşmasını sağlamak ve gereken yerlerde gönüllü hareketlilikleri desteklemek amacıyla bir KÜME-Lojistik Grubu kurulacaktır. Bu lojistik grubu yerel ürünlerin uygun fiyatlara taşımacılık sağlanabilecek ve bu sayede yerel işgücü desteklenecektir.

6.3. Süs Bitkisi Stratejileri

Kesme çiçek, çiçek soğanı, iç ve dış mekan süs bitkileri üretebilmek ve geliştirebilmek için var olana ek olarak süs bitkisi üretim tesisi kurulacaktır. Tesis kurulurken altyapının sağlanması, kalitesi yüksek ve pazara hitap edecek çeşitli süs bitkileri üretilmesi sağlanacaktır. Üretim materyalinde dışa bağımlılığı azaltmak için var olan sanayi tesislerinden yararlanılarak, üretimde kullanılacak kasa ve çelik gibi materyallerin temini sağlanacaktır. Üretilen süs bitkilerinin bir kısmı iç pazara satılırken bir kısmı dış pazara ihraç edilecektir, pazarlanamayan bitkiler depolarda saklanıp talep arttığı zaman satılarak daha gelir elde etmek hedeflenmektedir.

Bunların dışında teşvik ve desteklerin sağlanması, dernek ve kooperatif ve birlikler arasında entegrasyonun oluşması üretim ve sonrası için önemlidir. Aşamalardaki verilerin kayıt altına alınması ve daha sonrasında süs bitkisi sergi ve fuarlarının düzenlenmesi hem Ödemiş hem de Türkiye için büyük bir önem arz etmektedir.

6.4. Tarım Stratejileri

Tarım alanında bilinçli üretimi desteklemek ve teşvik sağlamak amacıyla eğitimler verilecektir. Tarımsal ürünlerin üretiminde ihtiyaç duyulan araçlar kooperatiflerin bünyesinde bulunan tarım araçları gibi kaynakların ortak kullanımı sayesinde üretim maliyetlerinin azaltılması hedeflenmektedir. Mobil uygulama üzerinden sağlanacak bağlantı sayesinde tarımsal alanda bilgi ve deneyim edinmek isteyen gönüllüler ve üreticiler imece usulü çalışamlar yürütülebilecektir.

Bölgedeki hayvancılık aktiviteleri için yem üretimi sağlanacak ve hayvancılıktan elde edilen doğal gübre kullanımı yaygınlaştırılarak alandaki ürün kalitesinin ve sağlığının arttırılması sağlanacaktır. Tarım üretiminden arta kalan atıkların geri dönüşümü sağlanacak ve enerji elde edilecektir.

Elde edilen ürünler kooperatif işbirliğiyle kurulan tesislerde katma değeri yüksek hale getirilecek ve soğuk hava depolarında depo olabilecektir. Markalaşma faaliyetleriyle desteklenen bu süreç sonucunda elde edilen ürünler mobil uygulama aracılığıyla pazara sunulacaktır.

6.5. Kültür ve Turizm Stratejileri

Ödemiş sınırları içerisinde geliştirilen turizm faaliyetlerinin tarihi, kültürel ve doğal varlıklarını koruyarak kırsala katkının sağlandığı çalışmalar olacaktır. Önemli turizm odağı olan Birgi-Bozdağ-Gölcük arasındaki altyapı geliştirilecektir. Benzer turizm potansiyeli gösteren yerleri birbirine bağlayan rotalar oluşturularak alanların bilinirliği artırılacaktır. Oluşturulan rotalar üzerindeki alanlarda yapılan atölye ve etkinliklerle insanların deneyimleri arttırılacaktır.

Geleneksel tarım yöntemlerinin öğretilmesi ve aktarılması adına çiftçiyi ve gönüllüyü bir araya getiren etkinlikler düzenlenecektir. Ödemiş’te yetişen nitelikli tarım ürünlerinin bilirliğini arttırmak adına hasat zamanlarında düzenlenen etkinliklerle insanlar da tarımsal üretime dahil edilecektir. Yöresel yemeklerin tanıtılması ve öğretilmesi amacıyla yemeklerin yapıldığı atölyeler düzenlenecektir. Ödemiş ipeğinden yapılmış ürünleri kişiselleştirme atölyeleri ile Ödemiş ipeğinin tanıtımına katkıda bulunacaktır.

7. Mobil Uygulama

Birlik içerisinde ve dışarıda bulunan paydaşlar arasında iletişimi ve yardımlaşmayı kolayca sağlamak adına hazırlanmış bir mobil uygulamada kullanıcının ihtiyacı olabilecek her sayfa özenle düşünülür ve kolay kullanım sağlayacak şekilde tasarlanır.

Uygulamada kullanıcılar öncelikle kaydolurlar bu şekilde veri toplama, analiz ve güvenlik gibi konularda gerekli olduğunda kullanılmak üzere bilgileri sisteme işlenir. Bu bilgilerle kendi avatarları oluşmuş olur ve sisteme girişleri sağlanır. Kendi profillerinde paylaştıkları gönderilerin takibini yapabilir, mesajlaşabilir ve bilgi alabilirler. Anasayfada önemli aktiviteler belirli başlıklar altında toplanmıştır. Bunlar K-üretim, K-tur, K-market, K-kod, K-yardım ve K-duyuru. Mobil uygulamanın ana sayfasında bulunan K-Üretim butonuna tıklandığında bu alanın da kendi alt başlıklarına ulaşılacak. Bunlar tarım, hayvancılık, ar-ge, iş ilanları, imece ve paylaş başlıklarıdır. Böylelikle kullanıcılar hayvancılık ve tarımsal üretim ile ilgili sayfalara kolayca ulaşılabilecektir. Süs bitkisi üreticileri arasında iletişimin kolayca sağlanması, yeni gelişmelerden haberdar olmak, işçi bulunmasını kolaylaştırmak, gönüllülüğü desteklemek ve workshop ve eğitimleri takip etmek, fidancılık araştırmaları yeni tohum çalışmaları ve bahçe bitkiciliği ar-ge çalışmalarını kolayca takip etmek bu uygulama sayesinde kolaylaşacak. Hayvancılık geliştirilmesi ile ilgili haberlere ulaşılabilecek, Ar-ge aşamasındaki araştırmaları ve gelişmeleri kolayca görebilecek, sütün, ineğin kalitesini barkod okumakla kolayca anlayabilecektir. Kullanıcı çiftçi ise iş ilanı verilebilecek veya gönüllü kişiler arayabilecektir. Uygulamada Ar-Ge ve K-kod (karekod okuma) okuma kısımları sayesinde kullanıcı teknolojik gelişmelerden faydalanabilecek. Paylaş kısmı sayesinde lojistik merkezleri aktif olarak kullanarak çiftçinin depolama ve dağıtım işlerini birbirleriyle iletişimi sağlayarak kolayca ve paylaşımlı bir şekilde halletmelerini sağlanacak. Paylaş kısmında sadece hayvancılıkla ilgili değil aynı zamanda tarımda kullanılan alet edevat ve araçların paylaşımı da sağlanacak. Enerji üretimiyle alakalı bilgi ekranları ve yeni gelişmelerin paylaşıldığı haber sayfaları sayesinde uygulama üzerinden haberleşme kolayca sağlanacak. İmece kısmında ise geleneklerimizde birisi olan yardımlaşma ile üretim için daha fazla kişiye ulaşılabilecek. Yerel üretimlerde yardımlaşmanın artmasının yanı sıra daha fazla kişiye ulaşarak bu sürece katılmaları sonucunda kırsal kültüre ait bazı üretim yöntemlerinin öğretilmesi ile bu değerlerin korunması ve gelecek nesillere aktarılması sağlanacaktır. K-tur kısmında ise rotalar, festival takvimi, konaklama, mobil eğitim ve workshop alt başlıkları bulunmaktadır. Böylelikle mobil araç hizmetleri, kültürel aktiviteler ve eğitim aktiviteleri ile ilgili gelişmelere kolayca erişilebilecek ve ihtiyaçlar da tespit edilebilecek. Rotalar kısmında farklı ilgi alanlarına göre bölgede deneyimlenebilecek rotalara ulaşılacak. Festival takvimi kısmında festivallerin tarihine ve yaklaşan festivallerin kaç gün sonra gerçekleşebileceği öğrenilebilecek. Konaklama kısmında ise sadece otellere, misafir ağırlamak isteyen yerellere, kamp alanına uygun yerlere ve önemli lokasyonlara (bankamatik, eczane…) erişilebilecek. Mobil eğitim kısmı bölgedeki değişken ve erişim kısıtlı yerler için tasarlanmıştır. Mevsimlik işçiler sebebi ile nüfusu artan ancak kalıcı olmadıklarından yeterli donatı sağlanamamaktadır. Uygulama sayesinde ihtiyaçlar bildirilebilecek ve mobil araçlar bu bölgelere hizmet götürülebilecek. Bu hizmetle eğitim,sağlık ve kültürel aktivitlere herkes tarafından erişim sağlanabilecek. Son olarak çeşitli workshopların duyurulduğu başlıkta, çalışmalar daha çok kişiye ulaşabilecek. K-market başlığı altında Ödemiş’in ürünleri daha güvenli ve geniş bir market alanı bulmuş olacak. Ürünlerin satışları lokasyonla kısıtlanmayacak. K-yardım ve K-duyuru kısımlarında uygulama ile ilgili yardım alınabilecek ve güncellemeler duyurulacaktır.

Bütün bunlar sayesinde tarım ve hayvancılık alanında yenilikler, paylaşım ve takip sağlanabilecek. Turizm faaliyetleri daha düzenli ve sistematik bir biçimde gerçekleşecek. Yerel halkla daha fazla etkileşim sağlanabilecek. Kırsal hayatın en büyük dezavantajlarından biri olarak görülen donatı eksikliklerine erişilebilecek. İhtiyaç talebinde bulunabilecek. Yerel ürünler güvenli bir şekilde daha fazla tüketiciye ulaşılabilecek. Bu uygulama sayesinde değişen şartlara ve gelişmeler daha hızlı öğrenilerek adaptasyon sağlanabilecek.

8. Uygulama ve Mekansal Eylem

Düzenli bir şekilde planlanan ve kimler tarafından yürütüleceği ve destekleneceği belirlenen stratejiler son aşamada uygulanmaya ve geri bildirimlerle desteklenmeye başlanacaktır. Belirlenen stratejiler sonucunda planlanan Ödemiş ve Küçük Menderes havzasında yenilikçi araştırmalar, toplumun her kesimini içine katan bir üretim faaliyeti, sürdürülebilir enerji üretimi ve tüketiminin öğretilmesi ve uygulanması, topluma ve çevreye saygılı üretim, tüketici haklarının korunması, toplumun kültürel anlamda geliştirilmesi ve kırsal kültürün korunarak tarihin yeni nesillere aktarılması hedeflenmektedir. Bu hedeflere yaklaşmak amacıyla planlanan stratejilerin mekansalda uygulanması amacıyla ilk önce belirlenen kümelerde ana stratejilerin yoğunlaşması ve sonrasında diğer kümelerle bilgi, ürün, iş ve işçi aktarımı sağlanması amaçlanmıştır. Örnek olarak: Tarım kümesinin yoğunlaştığı fiziksel mekanda çalışan bir işçi eleman ihtiyacı olduğunda mobil uygulama sayesinde gerekli yerlere gidebilecek, aynı zamanda tarım arazilerinde üretilen darı veya diğer hayvansal yemlerin hayvan mezbahalarına ve çiftliklerine ulaşımının da kolayca sağlanması için bu mobil uygulama kullanılabilecek. İletişimin yenilikçi uygulama sayesinde sağlanması gençlerin yerel üretime katılmasını teşvik edecektir.

9. Karakter Kurgusu ve Çözüm Önerileri

Belirlenen stratejiler düşünülürken Ödemiş ve Küçük Menderes Havzası yerlileri ve karşılaştıkları problemler analiz edilmiş ve o problemlere göre çözüm önerileri sunulmuştur. Farklı yaş gruplarından ve farklı mesleklerden personalar yaratılmış ve olabilecek sorunlar belirlenmiştir. Bu sorunlara mobil uygulama üzerinden kolayca çözümler bulunabilmesi düşünülmüş ve buna göre mobil uygulamanın içeriği belirlenmiştir. Farklı problemleri olan kişilerin ortak bir çözümde birleştirilmesiyle ve her yaştan ve meslekten insanları bir araya getirilmesiyle birlik anlayışını güçlendirmek düşünülmüştür.

10. Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine Cevaplar

Projenin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla geliştirilen stratejilerin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri tablosunda sağlaması alınmıştır. Her bir hedef için ne kadar strateji geliştirildiği görülmüş, yetersiz görülen yerlerin desteklenmesi sağlanmıştır. Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin tüm sorularına sağlam cevaplar verebilecek bir proje geliştirilmesi amaçlanmıştır. Geliştirilen bazı stratejiler birden fazla hedefe cevap verirken bazıları spesifik hedeflerin çözümleri olarak sunulmuştur. Her bir hedefe cevap verebilmek projenin sürdürülebilirliği, kapsayıcılığı ve yenilikçi yaklaşımını güçlendirmektedir.

11. Sonuç

İzmir’in ilçesi Ödemiş’te Kırsal Değerleriyle Yaşayan Şehirler Fikir Yarışması kapsamında analizler yapılmış ve sürdürülebilir kırsal kalkınma sağlayabilme hedefiyle, ismini “Küçük Menderes” ve kümelenme kavramından alan “Küme” ile benzer nitelikli köyler arasında bağlantı kurarak stratejiler geliştirilmiştir. Küme kavramının birlik içerisinde yönetilebilmesi ve uygulamaların denetiminin yapılabilmesi amacı ile tarım, hayvancılık, kültür & turizm, sanayi ve süs bitkisi komiteleri oluşturulmuştur. Her bir kümenin potansiyelleri ve ihtiyaçları düşünülerek uygulamalar oluşturulmuştur. Bu birlik komitelerini oluştururken de iş kaynağı çeşitliliğini bozmamak, sektörlere ait iş olanaklarının ve korunması göz önünde bulundurulmuştur.

Paydaşlar arasında iletişimi ve yardımlaşmayı kolaylaştırmak adına mobil uygulama hazırlanmıştır. Bu mobil uygulamada, kullanıcının ihtiyacı olabilecek her sayfa özenle düşünülmüş ve kullanımı kolaylaştıracak şekilde tasarlanmıştır. Mobil uygulama ile tarım, hayvancılık, sanayi, süs bitkileri alanında yenilikler takip edilebilecek, verilerin kayıt altında tutulması ile daha etkili stratejiler geliştirilebilecek, turizm faaliyetleri daha düzenli ve sistematik bir biçimde gerçekleştirilebilecek, yerel halkla daha kolay etkileşim sağlanabilecektir. Kısacası, bu uygulama ile değişen koşullar ve gelişmelere daha hızlı ulaşılıp adaptasyon sağlanacaktır.

Kırsal değerleriyle yaşayan kentler hedefiyle, Ödemiş’in birlik içinde ve sürdürülebilir bir şekilde, çağa uygun teknolojilerden faydalanarak, zaman ve mekan kısıtlarına bağlı olmaksızın gelişmesi sağlanmıştır.

12. Kaynakça

Ödemiş Belediyesi Kaynakları, https://www.odemis.bel.tr
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kaynakları
İZKA, 2012, İzmir’de Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Uygulamalarının Yaygınlaştırılmasına Yönelik Strateji Çalışması Raporu, İzmir Kalkınma Ajansı, İzmir
İBB, 2015, Küçük Menderes Havzası Sürdürülebilir Kalkınma ve Yaşam Stratejisi, İBB-İYTE
İzmir kent sağlık gelişim planı, İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2009
İzmir Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı, İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2016
Uyum Stratejisi ve Eylem Planı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2011
İklim Değişikliğine Dirençli Kentler için Bir Çerçeve: Yeşil Odaklı Uyarlama Kılavuzu, İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2019
İzmir Bölge Planı 2014-2023, İZKA, 2014
İzmir Kalkınma Ajansı Faaliyet Raporu, İZKA, 2018
Çalışma Programı, İZKA, 2018 ve 2019
Ödemiş Belediyesi, 2015 – 2019 Dönemi Stratejik Planı, 2014
Ödemiş Belediyesi, 2018 Yılı Faaliyet Raporu, 2018
İzmir 2012 Kültür Ekonomisi Ve Kültür Altyapisi Envanteri Ve İzmir Kültür Ekonomisi Gelişme Stratejisi, İZKA, 2013
Izmir Turizm Mevcut Durum Raporu, İZKA,2013
İzmir Sivil Toplum Araştırması, İZKA, 2012, İzmir
İzmir İli Bölge Planı Hazırlanmasına Yönelik Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti Çalışması, İZKA, 2013, İzmir