3. Ödül, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Hizmet Binası ve Çevresi Mimari Proje Yarışması

Kentsel Ölçekteki Kararlar:

Kent Kimliğini Yansıtan Kamusal Alan: Proje, belediye binası, meydan ve çevresinin yeni kent odağı oluşturulacak biçimde tasarlanmasını temel almaktadır. Bu doğrultuda; kent kimliğini alana yansıtmayı ve mevcut değerlerin sürdürülebilirliğini amaçlayan kentsel yaşam alanları kurgulanmıştır. Bölgede yer alan spor alanı, ticari alan, sağlık tesisleri, belediye binası ve diğer kamu yapıları, kent meydanı ve parklarıyla da yeni kent odağı olmak için gerekli girdileri barındırmaktadır.

Tasarımda, kentin belirtilen değerlerinin bütünselliği olarak tanımlayabileceğimiz kent kimliğinin devamlılığı amaçlanmıştır. Bu kapsamda oluşturulan yaklaşım, mevcut değerlerin sürdürülebilirliğinin göz önünde bulundurulduğu bir kent meydanının ve kentin tarihsel değerlerini günümüz mimari anlayışı ile ele alan bir belediye binası tasarımının oluşumuna zemin hazırlamıştır. Tasarım bileşenleri ve bu doğrultuda alınmış kararlar, üç alt başlık ile aktarılabilir:

• Yeşil Koridor ve Yaya Aksı
• Meydan Tasarımı
• Belediye Binası

1. Yeşil Koridor ve Yaya Aksı:

Yeşil koridor, tasarım alanının kuzey ve güneyinde yer alan yeşil alanların, bütünsel bir bant akışı ile devamlılığını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, çalışma alanı herhangi bir yol ile bölünmemiş, böylece nazım imar planı kararlarını güçlendirecek biçimde eski ve yeni kent merkezi ile konut alanlarına ve alanın güneyindeki kıyı bandına geçişler sağlanabilmiştir. Alanın kuzeyinde ve güneyinde mevcut bulunan yeşil alanları birbirine bağlayan yeşil bant bir köprü görevi görürken alanda kurgulanacak tüm etkinlikler bu banda eklemlenmektedir. Bu koridor sadece bir bağ niteliği taşımamakta, belediye / kent meydanları, ya da ticari birimler gibi bandın ulaştığı alanların sekilenmesini ve beslenmesini sağlamaktadır. Oluşturulan yeşil koridor, farklı işlevler ve ilişkili donatılar ile zenginleştirilmiş bir akis sağlamaktadır.Koridor, yürüyüş ve bisiklet yolları içerirken yer yer ticari birimlere bir örtü niteliği taşımaktadır.Ticari birimler ile karsılaştığı yerlerde, bu işlevin bir parçası olarak kurgulanmış açık alanları tanımlarken, belediye yapısına ulaştığı yerde ise meydani oluşturmakta ve yapıya sekil vermektedir.

Nazım İmar Plan kararlarında ve aktarılan raporda kent içi bütünleşik bisiklet ağı planı bulunmamasına rağmen, günümüzde Dünya’da ve ülkemizde bir çok kent planlarında sürdürülebilir ulaşım türü olarak kesintisiz bisiklet ağına oldukça önem verilmektedir. Tekirdağ’ın gerek topografya gerekse iklim ve sosyo-kültürel yapısının bisiklet kullanımına elverişli olmasından dolayı ileride planlanabilecek ve eski ile yeni kent merkezini birbirine bağlayacak; ayrıca Nazım İmar Plan kararlarında yat limanı ve kıyı bandına yeni merkezi bağlayacak kesintisi minimum düzeyde planlanan bir bisiklet ağı olasılığına hazırlık olarak, kentlilerin yeni merkezdeki ticaret-kamu servislerinden yararlanacağı bir bisiklet park alanı kurgulanmıştır. Yeşil bant alanda yaya yönelimine olanak sağlarken bisiklet aksına da iz oluşturur. İlgili alan, bisikletliler için bisikletlerini park edebilecekleri, ya da bisikletlerin kiralanabileceği, teknolojik altyapı ile desteklenen alanların olacağı (elektrikli bisiklet vb. araçlar için şarj üniteleri), ve çeşitli alışveriş/kamu hizmetleri alımı sonrası dinlenebilecekleri, etkinlikleri izleyebilecekleri bir alan olarak düşünülmüştür.

Ticari alan, yeşil bandın vurgusunu korumak adına ızgara plan üzerine, kendini tekrarlayan birimlerle tasarlanmıştır. Ayrıca bu ticari kütleler yeşil bantla kurduğu ilişkiye göre kodlanmıştır.Yeşil alanla temas içinde olan ticari alanlar yeme, içme, alışveriş gibi bandı besleyecek işlevlerle kodlanmışken, arkada kalan alanlar ofis, atölye, kurs gibi işlevlerle tanımlanmıştır.Yeşil bant kuzeydeki spor alanı ve güneydeki park alanı arasında bağlayıcı görevi görse de kimi zaman dallanıp ticari alanın içine de akmaktadır.Yeşil alanla temas halindeki ticari alanlar da bu anlamda kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. Ana hat üzerindeki ticari alanlar büyük ölçekli işletmeleri bünyesinde barındırırken, dallanan kısımlara bakan ticari daha küçük ölçekli işletmelerdir. Ana yeşil bant da dalları da zemin kotunda ticari alanların açık alanlarını ve cephelerini tanımlamaktadırlar.Arkada kalan ticari alanlar ise kendi avlusunu oluşturacak şekilde parsellerin çeperine konumlanmıştır.Buradaki ticari işlevler de özelleşmiş ticari birimler olarak kodlanmıştır.Bunun yanı sıra ticari yapılar tasarlanırken modüler bir tasarım anlayışı hedeflenmiştir.Böylelikle kullanıcı tarafından amaca uygun rahatlıkla adapte edilebilecektir.İstenildiği takdirde tek modülü kullanılabilineceği gibi birçok modül ya da tüm yapı bir çalışabilmektedir.

Yeşil koridor üzerinde tanımlanmış çimen tepecikleri etkinlik odak noktaları olarak düşünülmüştür. Esneklik kriteri göz önünde bulundurularak farklı boyutlarda tasarlanan ve farklı kullanımlara olanak sağlayan tepecikler , büyük yeşil alanı tek merkezlilikten çok odaklı bir yapıya dönüştürmeyi hedeflemektedir. Böylelikle alanda kullanıcının homojen dağılımı sağlanırken alana kullanım çeşitliliği ve canlılık getirmesi öngörülmüştür. Yeşil koridor içerisinde sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde alanın jeolojik özellikleri ve kentin iklimine ilişkin rapor bulguları kapsamında geçirimsiz yüzeylere tasarımda mecbur olunmadığı sürece yer verilmemiştir. Benzer biçimde, peyzaj düzenleme ve belediye binasının bazı su ihtiyaçlarını karşılamak ve su ihtiyacını azaltmak üzere yeşil koridor boyunca iki temel tasarım kriteri göz önünde bulundurulmuştur: 1. Tekirdağ’ın yeterli yağmur ve kar yağışına sahip olması sebebiyle yeşil koridor boyunca yağmur suyu toplama noktaları tasarlanmıştır, 2. Gerek yeşil koridor boyunca gerekse belediye binasında atık su dönüşüm istasyonu tasarlanmıştır. Bunun yanı sıra, tüm yeşil kuşak boyunca geri-dönüşüm istasyonları mekanları ve bu istasyonlarda akıllı cihazlarla kentlilerin geri dönüşüm aracılığı ile ne kadar enerji tasarrufu yaptıklarına ilişkin bilgi alabilecekleri kioskların yer alacağı mekanlar önerilmiştir.

1. Doğal bitki örtüsünün değerlendirilmesi çerçevesinde ve sürdürülebilir peyzaj tasarım ilkeleri yaklaşımı ile, alanda ticaret bölgesinin olduğu kuzey güney aksında ağırlıklı olarak ilkbaharda özellikle çalı formunda yetiştiği gözlemlenen “Spartium junceum (Katır tırnağı)” ile belediye binasından denize bakan yamaç bölgelerinde ise “Rhus corriaria (Sumak), Capparis ovata (Kapari), Glaucium flavum (Deniz gelinciği)” bitkilendirmesi planlanmıştır.

Meydan Tasarımı:

Kent meydanları, kentsel açık mekanların en etkin kullanılan öğesidir. Alanda yer alan meydan belediye binasının yakınında ve bütünsel bir dil oluşturacak şekilde konumlandırılmıştır. Alan içinde kullanıcıların yönelimini sağlamaya yardımcı öğe olarak konumlandırılan saat kulesi bir nirengi noktası oluşturarak kent meydanını tanımlar.

Belediye meydanı, hem yeşil bandı belediye binasına yönlendirirken hem de belediye binasına şekil vererek tasarımda önemli bir rol oynamaktadır. Belediye meydanına giriş belediye bina girişiyle aynı kotta olup amfi şeklinde konferans salonunun olduğu kota inmektedir. Bu amfileşme farklı kademelerde tasarıma imkan verirken; dolaşımı bina kotundan alıp kent meydanına doğru yöneltmektedir.Yeşil koridor, ticari alandan güneydeki parka, kent meydanından ve doğrudan değil, belediye meydandan geçerek varmaktadır; belediye meydanı bu hareketin güçlü bir çekim noktasıdır. Kent Meydanı, alt kotta büyük bir otoparkın kurgulandığı ve bu nedenle ana aksta konumlanan en geniş sert zeminli alandır. Meydan, kentsel donatılarla zenginleştirilmiştir, farklı seviyelerde peyzaj öğeleri oluşturulmuştur.

Proje alanındaki meydanın tasarımında iki ana ölçüt göz önünde bulundurulmuştur:

1. Nazım İmar Planı kararlarına göre, Meydanı ve proje alanını çevreleyen birçok eğitim alanı gözlemlenmiştir (Meslek yüksekokulu, yakın çevrede bir ilkokul vb.). Öte yandan, Nazım İmar Planı Raporu’nda özetlendiği üzere toplam nüfusun % 23.60’ı öğrencidir.

2. Proje alanındaki meydan, herhangi bir meydan olmayıp, yeni kent merkezinin meydanı olacaktır. Bu bağlamda, kentin mevcut değerlerini gelecek nesillere en iyi aktarabilen ve ortak paylaşımların olabileceği önemli bir “kamu mekanı” olarak incelenmelidir.

Yukarıdaki temel ilkeler bağlamında meydan tasarımında yer verilen tasarım işlevleri aşağıda özetlenmiştir:

– “Ekoloji ve Sürdürülebilirlik” kavramının genç nesillere aktarılabilecek ve onlar tarafından sahiplenen bir “deneyim ve eğitim alanı” olarak planlanması ve teknoloji ile entegre olabilecek çok amaçlı bir gösteri alanı olarak da faydalanılabilmesi,

– Dünya’da hızla yayılmaya başlanan ve tarım kimliğinden uzaklaşmaya başlamış bir çok kentin yeniden tarımsal aktivitelerle bütünleşmesi amacı ile konut, iş alanları ve kamusal alanlarda tasarlanan “kentsel tarım alan/park”larının bir benzerinin henüz tarım kimliğini yitirmemekle beraber ikinci konut ve sanayi gelişmeleri ile birlikte Tekirdağ’ın en önemli imajlarından birini koruyarak geliştirebileceği sembolik bir “Kentsel Tarım Parkı”nın tasarlanması. Bu parkın Tekirdağ’a özgü ve kimliği ile bütünleşen bazı ürünlerin (örneğin ayçiçeği) tohumlarının üretilebileceği ve yakın çevredeki ticaret alanlarında sunum ve satışlarının yapılabileceği bir alan olarak tasarlanması.Ayrıca, kent için önemli bir turistik faaliyet olan Tekirdağ kiraz festivali göz önünde bulundurduğunda festivalin alana entegrasyonu için yürüyüş aksı ve aksın sonunda yer alan park oldukça uygundur.

Planlamada günümüzün en önemli kavramlarından biri olan sürdürülebilirlik kavramı göz önünde bulundurularak var olan bitki örtüsü kullanılmış, açık alan ve parklara uygulanacak bitkiler yöreye özgü bitkilerden seçilmiştir. Proje alanında kullanılan bitkiler şunlardır: Cedrus deodora, Cedrus libani, Cupressus arizonica Gren, Chamaecyparis lawsoniana Parl, Cupressus macrocarpa “Goldcrest”, Cupressus sempervirens, Cupressus sempervirens ‘ Pyramidalis’, Cedrus atlantica (glauca), Picea pungens Engelm, Juniperus chinensis “Pfitzeriana” Glauca, Thuja orientalis “Aurea”, Acer negundo, Acer campestre, Acer platanoides, Albizia julibrissin durazz, Berberies thunbergii Autropurpurea , Betula alba, Buddleia davidii Franch, Buxus sempervirens, Cercis siliquastrum, Cornus mass, Forsythia × intermedia, Cydonia japonica, lagerstroemia indica oya, ligustrum japonicum, Magnolia grandiflora, malus floribunda, nerium oleander, paulownia tomentosa, photinia fraseri red robin alev, platanus orientalis doğu çınarı, punica granatum, robinia pseudoacacia “umbraculifera”, salix babylonica salkım söğüt, spiraea vanhouttei, yucca filamentosa.

2. Belediye Binası

Tekirdağ’ın antik dönemlerden itibaren yerleşmelerin olduğu bir kent olması sebebiyle, kentin yeni merkezinde konumlandırılacak olan Belediye Binası’nın tasarımı da oldukça önemlidir. Tasarım ekibinin kentin doğal özelliklerini yeşil kuşak ve meydan tasarımı ile sürdürülebilir planlama anlayışını, kentin aynı zamanda zengin tarihini de sürdürebilme arayışlarına yöneltmiştir. Kentin yeni belediye binası için geliştirilen tasarım ilkeleri aşağıda özetlenmiştir:

1. Nazım İmar Planı raporunda da belirtildiği üzere, antik çağlardan günümüze ulaşabilen ve Trak kültürünün yansıması olarak çok sayıda “höyük” ve “tümülüs” bulunmakta ve bu tipteki tarihi mekânsal izler, kentin geçmişinin gerek ekonomik gerekse kültürel açıdan zengin bir altyapıya sahip olduğunu göstermektedir. Bu sebeple tasarım ekibi yeni belediye binasının form arayışlarında höyük ve tümülüslerin iç ve dış bükey eğilimli geometrik formlarından esinlenmişlerdir.

2. Tekirdağ ismini aldığı “Tekfur” dağının “tagovar” yani taç taşıyan anlamına gelir. Kentin bu anlamını mimari formda simgesel olarak sürdürebilmek ve aynı zamanda yapının yer alacağı bölgenin kentin güneyindeki kıyı bölgesine tepeden bakması sebebi ile, tasarım ekibi yapıyı taşıyıcı elemanların üzerinde yükseltilerek ve kısmi alçalma-yükselme ile bir “taç” imajı yaratabilme hedefinde olmuşlardır.

3. Roma imparatorluğunun önemli karayollarından “Egnatia Yolu”nun geçtiği bölge, özellikle Doğu Roma İmparatorluğu döneminde o dönemlerdeki başkent Konstantinopolis’in tahıl ihtiyacını bir kısmını karşılıyordu. Dolayısıyla tasarım ekibi kentin tahıl ve tarım alanındaki bu tarihi varoluş gerekçesini, yeni belediye binasının yönelişini meydanda sembolik olarak tasarlanan ve kente özgü tohum türlerinin yetiştirildiği ve eğitim alanlarının bulunduğu alanlara doğru sağlayarak hatırlatma ve gelecek nesillere aktarabilmeyi hedeflemişlerdir.

Mimari Ölçekteki Kararlar:

Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Hizmet Binası şehrin yeni kent merkezinin çevresiyle birlikte en önemli ilgi odağıdır.Yapının kentin yeni odak noktasında yer alacak önemli bir imgesi olarak tasarlamak ve bu anlamda kentin her yerinden algılanabilir olması ana tasarım kararlarındandır.Belediye binalarının yalnızca belediye hizmeti veren bir mekan olarak değil aynı zamanda kentliyle yerel yönetimi bir araya getiren; belediyenin şeffaf bir yönetimle kentliyi davet ettiği bir kurum olarak var olduğu fikri tasarıma yön vermiştir.Bu anlamda belediyenin kentliyi çekmesi ve davet etmesi, yerleşim kararında ana fikri oluşturmaktadır.Üst ölçekte çevrenin hareketine yön veren ve ana dolaşım hattı olan yeşil koridoru içine alacak şekilde konumlanmıştır.Kuzeyindeki ticari mekan arasındaki park ve doğusundaki kent meydanına sırtını dönmeyecek şekilde yerleşmiştir.Bunun yanı sıra kamusal alanları maksimum düzeyde kullanmak adına, alana çok yayılmadan yerleşip; hatta yapı girişinde ikiye bölünecek kurguda, yapının oturum alanı da kamusal alana dahil edilmiştir. Tek koridorlu bir yapı çözümü, yere az müdahaleye imkan vererek yapının yükselmesine, kentten rahat algılanmasına ve yapının denizle olan görsel bağlantısına olanak oluşturmaktadır. Denizle olan bu görsel ilişki yapının yönelim kararında etkili olmuştur.

Yapı dairesel bir forma sahiptir; böylelikle yapının farklı noktalarından meydan ve/veya deniz algılanabilmektedir.Aynı şekilde meydanı saran bu dairesel form sayesinde meydandan yapı rahatlıkla algılanmaktadır.Ölçeği büyük olan bu yapı, giriş kotundan yukarı doğru ikiye ayrılmış ve kütlede açılan yarıklar ile yapı narinleştirilip insan ölçeğine uygun kurgulanmıştır.Yapının ana girişi binanın eğimle ikiye bölündüğü kısımların arasında bulunmaktadır. Girişinde yanından devam eden ve eğimle yapı sonuna kadar giden rotanın sonu ise kent panaroması olan şehrin ve denizin algılandığı mekan yer almaktadır. Bu eğimli yarığın altında yapının park tarafında protokol otoparkına bakan başkanlık girişi; meydana bakan tarafında konferans salonu ve toprak altında kalan kısımlarda teknik hacimler yer almaktadır.Ayrıca belediye meydanından yan parsele doğrudan geçişe izin veren bir yarık bulunmaktadır. Binayı ikiye bölen kesiğin üst kısmı temelde üçe ayrılmıştır: Başkanlık girişinin üstünde başkanlık birimi; konferans salonun üstünde yer alan belediye meclisi; ana girişin üstünde kurgulanan belediye hizmet alanları. Hizmet alanları birbiriyle olan işleyiş ilişkisine göre konumlanırken; yarıktaki köprüler ve ana koridordaki merdivenlerle birbirlerine geçişleri sağlanmaktadır.