3. Ödül, Yaya Üst Geçitleri Fikir Projesi Yarışması (Zeytinburnu D100 Karayolu, Topkapı Mevki)

Kentsel Çevre Açıklama Raporu:

Proje alanı Topkapı Mevkii’nde kuzeydoğu-güneybatı istikametinde uzanan D100 Karayolu üzerinde yer almaktadır. Alanın kuzeybatısında imalat sanayine hizmet veren atölyeler, fabrikalar ve Avrupa Yakası Posta İşletme Merkezi bulunmaktadır. Alan, güneyli yönlerde ise bir yeşil alan düzenlemesi ile çevrelenmiştir. Bu düzenlemenin D100 Karayolu ile kesiştiği noktada Minibüs Depolama Alanı olarak hizmet veren kısmen bir yeraltı otoparkı olarak niteleyebileceğimiz büyük bir yapı yer almaktadır. Söz konusu yeşil alanın güneyinde ise Topkapı-Habipler Tramvay Hattı son durağı ve Zeytinburnu-Kabataş Tramvay Hattı Topkapı durağı ile birlikte Topkapı Kavşağı – D100 Karayolu Bağlantısı üzerinde bir toplu taşım (otobüs) durağı bulunmaktadır. Alanın güneyinde ise D100 Bağlantı Yolundan sonra Kültür Merkezi, Nikah Salonu ve Kapalı Otopark işlevlerini barındıran iri bir sosyal-kültürel yapı ile Panorama 1453 Müzesi yer almaktadır. Proje alanının yakın çevresinde herhangi bir konut dokusu bulunmamaktadır.

Alanın genel karakteri bir geçiş alanı olmasıdır. Bu yanıyla özünde sahipsiz olduğu öne sürülebilir. Özellikle imalat sanayinde çalışan nüfusun sadece toplu taşım için kullandığı kimliksiz ve oldukça tekinsiz bir alan olarak nitelenebilir. Bu tekinsizlik durumunu güçlendiren en önemli etkenler ise çevrede herhangi bir konut dokusunun bulunmamasının yanısıra mevcut 10 şeritli karayolu ve yeşil alan düzenlemesinin çeperinde yer alan minibüs depolama alanıdır. Bu özellikleri bağlamında alana yarışma kapsamında yapılacak sınırlı müdahale ile bu sorunların giderilmesi mümkün olmayacaktır. Sorunların ancak kentsel ölçekte Zeytinburnu Sanayi Bölgesi’nin tümünü kapsayan bir dönüşüm projesi ile bir çözüme kavuşturulabileceği ifade edilebilir. Kentin merkezinde kalmış bu bölgenin karma fonksiyonlu bir yapıya saip olması ve Suriçi ile ilişkilendirilmesi nitelikli bir kentsel fiziksel çevre yaratmada önemli bir rol oynayacaktır.

Proje alanı dahilinde yaya akışını belirleyen noktalar olarak D100 Karayolunun kuzeyinde sanayi bölgesi ile proje alanını ilişkilendiren Davutpaşa Caddesi bağlantı yolu, karayolunun üzerinde yer alan metrobüs durağı, karayolunun güneyinde bulunan raylı sistem ve otobüs durakları sayılabilir. Yapılacak yeni yaya üst geçidinin konumunun belirlenmesinde bu noktalar belirleyici olmuştur. D100 Karayolu boyunca yola paralel bir yaya hareketi söz konusu değildir. Tüm yaya akışı D100 Karayolu’nu dik kesen istikamette gerçekleşmektedir. Bu bağlamda yeni yaya üst geçidinin merdiven ve rampaları yaya hareketini dağıtıcı ve toplayıcı elemanlar olarak kuzeybatıda Davutpaşa Caddesi bağlantı yolu, güneydoğuda parkın içinde yer alan toplu taşım duraklarından gelen yaya yolları ile doğrudan ilişkili olarak konuşlandırılmışlardır. Bununla birlikte proje kapsamında park ile aynı kotta bulunan Minibüs Depolama Alanının çatısının parkın bir uzantısı olacak şekilde yumuşak peyzaj düzlemi olarak düzenlenmesi önerilmektedir.

Mimari Açıklama Raporu:
Yeni üst geçidin tasarım sürecinde çevredeki yaya akışı, metrobüs peronu, metrobüs ring yolu ve yeni üst geçidin yapımı esnasında metrobüs peronuna ulaşılabilirlik sağlanması belirleyici olmuştur. Bu bağlamda kuzeybatıda Davutpaşa Caddesi bağlantı yolu ile güneydoğuda ise parkın güneyinde yer alan raylı sistem ve otobüs duraklarından gelen yaya izleri ile doğrudan ilişkili olacak şekilde yeni üst geçidin merdiven ve rampaları düzenlenmiştir. Bu iki noktadan hareketle iki farklı istikametten gelen üst geçidin kolları peronun üzerinde perona paralel diğer bir kolla birleşerek merdiven ve rampa kombinasyonu ile gişelere doğru insan hareketini yönlendirmektedir.

Yeni üst geçidin insan hareketinden çıkan bu ters S formundaki yapısı mevcut üst geçit ile peron bölgesi dışında kesişmemektedir. Dolayısıyla yapım aşaması metrobüs peronlarına yaya erişimini engellemeyecek şekilde etaplandırılmıştır. Öncelikle tüm yapım sürecinde D100 Karayolunu karşıdan karşıya geçmek isteyen yayalar alanın güneybatısında bulunan mevcut alt geçidi kullanma seçeneğine sahiptir. Metrobüs peronuna erişilebilirlik açısından ilk aşamada yeni üst geçidin peronun kuzey ve güneyinde bulunan açılı kolları ve uçlarındaki merdiven – rampa grupları inşa edilecek ve bu süreçte mevcut köprünün işleyişi etkilenmeyecektir. İkinci aşamada inşa edilen kollara geçici düşey sirkülasyon elemanları yapılacak ve mevcut köprünün sökümüne başlanacaktır. Son aşamada ise peronun üzerinde daha önce iki kolu birbine bağlayan parçanın montajı gerçekleştirilecek ve perona inen asıl merdiven ve rampa grubu inşa edilecektir. Yeni üst geçidin tamamlanması ile birlikte ikinci etapta yapılan geçici düşey sirkülasyon öğeleri de sökülerek kaldırılacaktır.

Proje alanı incelendiğinde yeni üst geçidin düşey taşıyıcılarının 5 noktada zemine indirilebileceği belirlenmiştir. Bu bağlamda elde edilen açıklıklar taşıyıcı sistemin optimizasyonu açısından değerlendirilmiş ve yapının imgesel/algısal özelliklerine yönelik kararlar sonucunda kafes kirişlerden oluşan mekansal bir müdahale tarzı tercih edilmiştir. Önerilen üst geçit, 10 şeritli karayolundan algısı, içine yerleştiği tanımsız kentsel büyük boşluğun içinde bir estetik öğe olarak konumlanışı, insan akışını yönlendirmeye dayalı dinamik formu itibarı ile heykelimsi bir karakter taşımaktadır.