4. Kategori Teşvik Ödülü, MimED 2019 Öğrenci Proje Yarışması

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Mimarlık Bölümü 4. sınıf öğrencisi Sercan Deniz’in Ramazan Avcı, Seden Cinasal ve Cem Ataman yürütücülüğündeki tasarım stüdyosu Stüdyo 4 kapsamında, MimED 2019 Öğrenci Proje Yarışması için hazırladığı ‘’SENTINEL’’ isimli proje teşvik ödülü aldı. Aynı proje uluslararası yarışma olan ‘CTBUH 2019 International Student Tall Building Design Competition'da yaklaşık 300 proje arasından ilk 25’e girerek yarı finalist olmaya hak kazandı.

Proje Raporu

Günümüzdeki nüfus artışı ve yoğun yapılaşma durumu kentlerde ciddi bir baskı oluşturmaktadır. Bu durum kent merkezinde yaşama imkânı bulamayan kişilerin kentlerin sınırına itilmesini, burada kendi bölgelerini oluşturmalarını ve bu bölgelerde kalmalarını sağlamaktadır. Böylece kentlerde zamanla favela ve gecekondu bölgeleri gibi alanlar oluşmaktadır. Ancak bu yerleşimlerin oluşumuyla kent sınırında bulunan ormanların ciddi bir tahribatı söz konusu olmaktadır. Bu bağlamda bu proje, kent ve orman kesişimini ele almaktadır. Yapılan müdahale hem bir favela bölgesi için, hem de orman bölgesi için çift taraflı bir onarma önermektedir.

Alan seçimi

Brezilya, Güney Amerika’da hem yoğun yapılaşmanın olduğu hem de orman tahribatının en yoğun olduğu bölgelerden birisi olduğu için bu bölge bir pilot bölge olarak seçilmiştir. Ayrıca Güney Amerika’da su sıkıntısı da bu durumla bağlantılı olarak görülmeye başlanmıştır. Bu durumun sebebinin ormanların azalması olduğu söylenmektedir: yağmur ormanları sayesinde oluşan fön rüzgarlarını azaltmış ve yağış oranını ciddi oranda düşürmüştür.

Sao Paulo, Brezilya’da yapılaşmanın en çok olduğu yerlerden birisidir. Fazlasıyla göç aldığı için kentin düşük gelir sahibi kesimi kent merkezinden uzaklaşmak zorunda kalmış, kentin dış çeperinin yakınlarında ‘favela’ denen bölgeleri oluşturmuştur.

Santo Andre ise Sao Paulo‘da favela bölgelerinin yoğun olduğu yerlerden biridir. Buradaki favelaların ormanlık alanları ele geçirdiği görülmektedir.

Yerleşim kararları

Sentinel, favela bölgesi ve ormanlık alan arasında bir duvar gibi yerleşmiştir. İki farklı çeperleşme ve bu iki çeperin arakesiti çalışılmıştır. Proje Sentinel, çift taraflı bir onarma hareketi olarak görülebilir. Favela bölgesinin ormana doğru ilerlemesini durdurup yukarı yönde hareket etmesini önermektedir. Bahsi geçen iki çeperin arakesitinde, favelalarda yaşayan insanların ihtiyaçlarını karşılayan ve üretim yapabilecekleri programları (okul, sağlık merkezi, tarım alanları vb.), ayrıca kentliyi favela bölgesine çekecek programları (müze, pazar yerleri vb.) içermektedir.  Yapılan bu müdahalelerle favelaların yaşam şartlarını geliştirmek ve bölgeyi sosyo-ekonomik olarak dönüştürmeyi istemektedir. Bu durum Brezilya hükümetinin favelaları yıkıp yeniden yapmak yerine onarmak üzerine geliştirdiği öneriyi de desteklemektedir. Sentinel için, seçilen alana yerleşirken kentte var olan yeşil alanların olduğu noktalarda, kütlesinde açıklıklar bırakarak ormanın kente doğru akmasını sağlayabilecek bir üst ölçek kararı alınmıştır. Favela bölgesinin ormanlık alana ilerlemesini durduran, yeni ve daha verimli yaşam alanları üretimini destekleyen ve ormanları koruyup yenilenmesine fırsat veren bu proje, bir kentsel sürdürülebilirlik projesi olarak görülebilir.

Tasarım kararları

Yeşilin tırmanmasına izin veren bir çeper:

Güney Amerika ikliminin ve bitki örtüsünün kendiliğinden bitki gelişimine izin vermesinden dolayı bu alanda yeşil dokunun tırmanabileceği bir yüzey önerilmiştir. Çeperdeki bu yeşil doku müdahale edilebilir bir durumda olduğundan, bu çepere yakın olan tarafta tarım alanları yerleştirilmiş ve bu alanlarda çeperin bitki yoğunluğu, gerekli ışık miktarının ayarlanabilmesi için çiftçilerin kontrolüne bırakılmıştır.

Kesişim bölgesi programları:

Bu alanda favelada yaşayan kişilerin ihtiyacı olan, ancak kentin merkezinde bulunan programlar (okul, sağlık merkezi vs.) yerleştirilmiştir. Şu anda sahip olmadıkları alt yapı sistemleri ve yeniden kullanım işlevleri için su toplayıcıları, depolar eklenmiştir.

Zemin kotundan alınan girişler:

Kesişim bölgesine yerleştirilen programlar ile bu bölgenin iyileştirilmesi ve kent merkezinde yaşayan kişilerin de buraya gelmesi öngörülmüştür. Yerleştirilen müze, tarım alanları gibi programlarla sosyal ve ekonomik bir iyileştirme hareketi amaçlanmıştır.

Favela yerleşimi:

Yerleşim alanlarının mevcuttaki favelalara dönük çepere yerleştirilmesi ve yükselmesi ön görülmüştür. Var olan favela dokusu ve tipolojisi dikkate alınmıştır.

Sonuç olarak Sentinel, favela ve orman arasında bir duvar görevi görmüş, favelaların ormanları işgal etmesini önlerken bu bölgedeki yaşamı iyileştirmeye çalışmıştır. Bu çift taraflı yerleşim önerisi kentte yaşanan su sıkıntısını önlemeye çalışmış ve kenti sürdürme konusunda bir öneri olmuştur.