5. Ödül, Avanos’un Yeni Köprüsü ve Çevresi Mimari Proje Yarışması

Mimari Rapor

Avanos’un Yeni Köprüsü ve Çevresi Mimari Proje Yarışması kapsamı içerisinde tasarlanacak olan Yeni Köprünün Avanos ve çevre beldeler için bir simge haline gelmesi ve oluşacak bu simgenin yörenin turistik cazibesine olumlu yönde etki etmesi sağlanması hedeflenmiştir. Bu bağlamda köprü için basit fakat kuvvetli bir simgesel soyutlamaya gidilmiş; bu soyutlama için ise yörenin en önemli turistik simgelerinden olan peri bacalarından esinlenilmiştir. Peri bacalarının karşıdan bakıldığında iç içe geçen tepe şeklindeki silüetleri soyutlaştırılıp, Yeni Köprünün simgesel olarak 3 peri bacasının iç içe gelmesini çağrıştıran kesintisiz bir çelik strüktürel sisteme sahip olması öngörülmüştür. Köprünün ana taşıyıcı sistemi ise bu simgeselliği vurgulamak için “Çelik Asma Köprü Sistemi” olarak belirlenmiştir. Seçilen sistem köprüye zarafet katmanın yanı sıra, simgesel algılanmasına da katkı sağlamıştır.

Tasarlanan yeni köprü 2 şeritlik taşıt trafiğine ve yaya/bisiklet sirkülasyonuna imkan sağlarken; Taş köprü ise tamamen yaya sirkülasyonuna ayrılmıştır. Tarihi taş köprü ayaklarının tescilli birer kültürel örnek olduğu göz önüne alınarak yeniden tasarlanan Taş Köprü’nün; geçmiş ile günümüz, eski ile yeni arasında simgesel bir bağlantı oluşturması amaçlanmıştır. Oluşturulan simgesel bağlantı zaman, mimarlık ve strüktür/malzeme sistemleri başlıklarında eski ile yeni arasında bir bağ kurmaktadır.

Bu bağlantıyı kurmak adına Taş köprünün üst yaya platformu yeniden tasarlanmış; tarihi taş köprü ayaklarının Avanos için önemi de göz önüne alınarak, Taş Köprüyü kullanan yayaların bu ayaklarla görsel teması platform zemininin merkezinde kullanılan cam döşeme ile kesilmemiştir. Taş köprü üzerindeki yaya sirkülasyonunu desteklemek için köprü üzerinde ticari birimler çözümlenmiştir.

Tasarım alanının genel tasarımında Yeni ve Taş Köprü arasındaki ilişki ve perspektifler ile alanın geri kalanından tasarlanan iki köprünün algılanması da büyük önem teşkil etmiştir. Bu bağlamda yeniden tasarlanan Kızılırmak’ın kuzey ve güney sahil bantlarında, kimi yerlerde sahil bandında genişlemeye gidilip, tasarlanan köprüler ve çevre alanlar için seyir alanları oluşturulmuştur.

Güney sahil bandında oluşturulan bu seyir alanının çevresine ise sahil istinat duvarı içerisine gömülmüş ticari birimler tasarlanmıştır. Sahil bandında yer alan seyir alanlarına ek olarak hem Yeni Köprü, hem Taş Köprü üzerinde yaya platformlarından yapılan çıkmalarla seyir terasları oluşturulmuş; bu sayede iki köprü arasındaki görsel temas arttırılmıştır. Taş köprünün Eski Avanos’a ulaştığı noktadaki taşıt yolu kısmi olarak kapatılıp, alan tamamen yayalara bırakılmış; bu alanda yeni bir kent meydanı oluşturulmuştur. Oluşturulan yeni meydan ve Taş Köprü üzerinde yer alan ticari birimler ile söz konusu alanın kullanım çeşitliliği arttırılmıştır.

Tasarım alanının kuzeybatı kısmında ise bölgenin topografik özelliklerinden de faydalanılarak teraslama yapılarak ticari birimler tasarlanmıştır. Oluşturulan bu ticari birim grubunun güneyinde, Yeni Köprünün Eski Avanos’a ulaştığı noktada ise özel araç otoparkı çözülmüştür. Ancak çözülen bu otoparka ilaveten, tasarım alanının kuzey-batı yönünde kalan kentin yeni gelişme alanlarında ve tasarım alanının güney yönünde Yeni köprü ile Taş köprü arasında kalan alan içerisinde de ilave otopark alanları oluşturulacağı öngörülmektedir.

Tasarlanan Yeni Köprünün Avanos ve çevre beldeler için bir simge olması hedeflenmiş ve bu doğrultuda bir tasarıma gidilmiştir. Bu bağlamda peri bacalarından ilham alınmış, tasarımın peri bacalarının simgesel bir yansıması olması temel amaç olmuştur. Peri bacalarının karşıdan bakıldığında iç içe geçen tepe silüetleri, soyutlaştırılarak simge haline getirilmiş ve tasarlanan yeni köprünün silüeti için bir çıkış noktası oluşturulmuştur. Yeni köprünün bu simgesel silüeti verebilmesi için strüktürel sistemi asma çelik köprü olarak belirlenmiştir.

Tabiatın, yağmurun ve rüzgarın zaman içerisinde kayaçları kesintisiz aşındırmasıyla meydana getirdiği peri bacalarının süreklilik yönü ise; tasarımda kesintisiz, sürekli bir çizgi gibi araç ve yaya/bisiklet platformlarını saran, peri bacası tepeciklerini oluşturan çelik asma strüktürü ile sağlanmıştır. Köprünün oluşturulan bu 3 kemeri, her perspektiften iç içe geçmiş peri bacalarının silüetini vermektedir.

Yeni köprüye kazandırılan bu simgesel değer sayesinde, hem Avanos’un hem çevresinin turistik cazibe değerinin artacağı öngörülmüştür. Bu basit ama güçlü simgesel çağrışım, köprünün fonksiyonel artılarını kuvvetle desteklemektedir.

Yeni Köprü

Tasarım alanının, Avanos ve çevresinin bir simgesi olması amaçlanan Yeni Köprü tasarımı için asma çelik köprü sistemi seçilmiştir. Tasarımın peri bacalarının simgesel bir yansıması olması temel amaç olmuştur. Bu bağlamda ortaya çıkartılan köprü tüm perspektiflerinden iç içe geçmiş 3 peri bacası tepeciğini çağrıştırmaktadır. Bu basit ama güçlü simgesel çağrışım, köprünün fonksiyonel artılarını kuvvetle desteklemektedir.

Köprünün yaya/bisiklet ulaşımına da imkan veren yan platformları ise strüktürel olarak köprü betonarme ana güverte sistemine yan yüzeylerinden bağlanan çelik sistemden oluşmaktadır. Yaya/bisiklet ve taşıt platformları birbirlerinden hem kot farkı hem de prekast bariyer modülleri ile görsel olarak ayrılmaktadır. Yeni köprünün her iki yanında, yaya platformunda tasarlanan geniş seyir alanları ise köprü yürüyüş yoluna farklılık kazandırmasının yanı sıra tasarlanan bütün alan üzerinde de farklı ve etkili perspektifler sunmaktadır.

Kesintisiz biçimde taşıt/yaya platformlarını sarması için tasarlanan çelik strüktür, köprünün kuzey ve güney bağlantı noktalarında sahil bandı istinat duvarlarına bağlanmaktadır. Bu reaksiyon desteklerine ilaveten deprem yükleri ve yanal kuvvetler de göz önüne alınarak, Kızılırmak üzerinde 2 grup olarak toplam 4 adet reaksiyon noktası oluşturulmuştur. Bu yapısal oluşumlar köprüyü 3 kemer tarafından çelik asma kablolarıyla asılarak desteklenen 3 platforma ayırmaktadır.

Köprünün gece aydınlatması için ise taşıt veya prekast bölücü modüllerde ayrı bir çözüme gitmek yerine, köprünün sarmal çelik strüktürüne entegre bir aydınlatma sistemi tasarlanmıştır. Kemerler boyunca devam eden bu aydınlatma sistemi, gerekli aydınlatmayı sağlamasının yanı sıra; gece saatlerinde iç içe geçmiş kemerleri ön plana çıkartıp, köprünün simgesel değerinin gece saatlerinde de devam etmesini sağlayacaktır. Yaya/bisiklet platformunun gece aydınlatması ise prekast beton modüllerinin içerisine yerleştirilecek entegre aydınlatma elemanları ile sağlanacaktır.

Tasarlanan simgesel Yeni Köprünün maliyeti 1.900.000 TL olarak öngörülmüştür.

Taş Köprü

Taş köprünün kullanımının taşıt kullanımına kapatılıp tamamen yaya kullanımına bırakılması büyük bir artı olarak ele alınmış, Taş Köprüye yeni bir bakış açısı getirilmiştir. Tarihi taş köprü ayaklarının tescilli birer kültürel örnek olduğu göz önüne alınarak yeniden tasarlanan Taş Köprü’nün geçmiş ile günümüz, eski ile yeni arasında simgesel bir bağlantı oluşturması amaçlanmıştır. Oluşturulan simgesel bağlantı zaman, mimarlık ve strüktür/malzeme sistemleri başlıklarında eski ile yeni arasında bir bağ kurmaktadır.

Bu bağlamda köprünün tescilli tarihi ayakları korunup, üst platformu yaya trafiğinin getirdiği değişiklikler göz önüne alınarak yeniden tasarlanmıştır. Taş Köprü üst platformu için alçak kemerli bir tasarım öngörülmüş ve modüler çelik zemin platformları tasarlanmıştır. Tasarlanan çelik zemin sistemlerinin her biri tarihi ayaklara, güçlendirilmiş çelik ankraj bağlantı platformları aracılığıyla sabitlenmiştir. Böylece köprünün çelik yaya platformu ve tarihi taş köprü ayakları arasına geçmiş ile günümüz arasında bir bağlantı kurulmuştur.

Kurgulanan bağlantının somutlaştırılması için; tarihi taş köprü ayaklarının Avanos için önemi de göz önüne alınarak, Taş Köprüyü kullanan yayaların bu ayaklarla görsel teması kesilmemiş, bu görsel temas iki ana şekilde sağlanmıştır. Bu yollardan ilki köprü üzerinde köprü dışına doğru çıkma yapan 4 adet seyir terası yardımıyla tarihi taş köprü ayaklarının algısının arttırılmasıdır. Diğer seçilen sistem ise köprü boyunca, köprünün orta aksının merkezinde çelik zemin strüktürü üzerinde yerleştirilen cam döşemedir. Tamamen sertleştirilmiş ve üzerinde yürünebilir cam döşeme sistemi uygulaması ile, Taş Köprü üzerinde yürüyen yayaların köprü boyunca tarihi taş köprü ayakları ile görsel temas kurması sağlanmıştır.

Köprü üzerinde oluşacak yaya trafiğine yön vermek ve bu trafiği güçlendirmek için yeniden tasarlanan Taş Köprü üzerinde 2 grup (toplam 6 adet satılabilir mekan – 600 m2) ticari birim oluşturulmuştur. Bu birimlerin strüktürel sistemi ise köprünün çelik zemin strüktürüne bağlanmıştır. Dış kaplama olarak masif ahşap kaplama kullanılmış, samimi bir algı yaratılmıştır. Taş Köprü boyunca Yeni Köprüde de olduğu gibi yerleştirilen 4 adet geniş seyir terası bu iki köprü arasındaki bağı kuvvetlendirmekle kalmayıp, köprünün ve bütün tasarım alanının çeşitli perspektiflerle algılanmasını sağlamaktadır. Zemin çelik strüktüründen başlayıp yeniden strüktüre dönüşen köprü üzeri oturma yerleri ise köprü üzeri yaya konforunu sağladığı gibi perspektiflerin algılanmasına da yardımcı olmaktadır.

Yeni Meydan

Yeniden tasarlanan ve tamamen yaya trafiğine ayrılan taş köprünün kuzeyindeki eski Avanos ucunda ayak bastığı noktaya yeni bir kentsel meydan önerilmiştir. Bu noktadaki taşıtlar için ayrılmış kavşak iptal edilip, alan sadece yayalara bırakılmıştır. Bu meydan Taş köprü-Yeni köprü-Kızılırmak sahil bandı düzenlemeleri arasındaki bağı kuvvetlendirmiştir.

Oluşturulan yeni meydana Avanos ve yörenin simgelerinden olan peri bacalarından ilham alınan bir heykel tasarlanmıştır. Tasarlanan bu heykel günışığında formuyla, gece ise aydınlatılması sonucu oluşturacağı görüntüsüyle yöre halkı ve turistler için önemli buluşma noktalarından biri haline gelecektir.

Koruma Alanı

Alan içerisinde 13. yüzyıl eseri olan Orta Mahalle Cami ve tarihi değirmen girişi bulunmaktadır. Yer altında özgün kaya oyma mekanları bulunduğu ve alanın Tescilli Yapılar Kanunu ile korunduğu bilgisinden yola çıkılarak bu alanda hiçbir yapısal öneriye gidilmemiştir. Bu alanın kuzey sırtında, araç yoluna dayanmış alan ise yeşil alan olarak tasarlanılmıştır. Bu sayede tasarlanan Kızılırmak sahil bandı düzenlemeleri ile arttırılması ön görülmüş kentsel yeşil bandın devamlılığı sağlanmıştır. Alanın güneydoğusunda kalan alan da, Yeni Köprünün ayak bastığı noktalardan biri olduğu da göz önüne alınarak, yeşil alan olarak çözümlenmiştir.

Otoparklar

Yeni köprünün Kızılırmak’ın kuzey yönünde kalan Eski Avanos’a bastığı yerin batı yönünde kalan alana 34 araçlık otopark çözülmüştür. Ancak çözülen bu otoparka ilaveten tasarım alanının kuzey-batı yönünde kalan, kentin yeni gelişme alanlarında da ilave bir otopark alanı çözüleceği öngörülmektedir. Tasarlanan Yeni köprü, Taş köprü ve konumlandırılan ticari birimlerin yaratacağı çekim gücü göz önüne alındığında, tasarım alanının güney yönünde Yeni köprü ile Taş köprü arasında kalan alan içerisinde de otopark alanı çözülmesi öngörülmektedir. Bu alanda çözülecek otopark, özel araçlara hizmet edeceği gibi, ilaveten beldenin turistik çekim noktası olduğu göz önüne alındığında tur otobüsleri, şehiriçi minibüsler ve taksiler için de kullanılacaktır.

Kızılırmak Sahil Bandı

Kızılırmak sahil bandının tasarımında yeşil alanların varlığı ve devamlılığı esas amaç olarak alınmıştır. Bu bağlamda Kızılırmak güney sahil yürüyüş bandının devamlılığı sağlanmıştır. Yeni ve Taş köprülerinin üst kotlarından kaynaklanarak sahil bandının her iki yakasında da çıkan istinat duvarları birer peyzaj elemanı olarak yeniden ele alınmıştır. İstinat duvarları boyunca, alt kotta yer alan yeşil banda ekilecek her dem yeşil (hedera sp.) ve yaprak döken (amerikan sarmaşığı, acem borusu, hanımeli, yasemin) sarmaşıklar yardımıyla, istinat duvarının sahil bandında yürüyen insanlara üzerindeki etkisi azaltılmıştır.

Sahil yürüyüş bandı kodu ile köprü kotları arasındaki bağlantı ise tasarım sınırları dahilinde Kızılırmak’ın her iki yakasında da birer adet merdiven ile çözümlenmiştir. Sahil bandının genişlediği yerlerde ise seyir terasları oluşturulması öngörülmüştür ve bu teraslar her dem yeşil ve bahar ve yaz mevsimlerinde çiçek açan çalı gruplarının (altın çanak, kelebek çalısı, leylak, sarı yasemin) kullanıldığı ilave yeşil alanlar ile desteklenmiştir. Bu tür çalı gruplarının yer aldığı yeşil alanlar Yeni ve Taş köprülerinin ayak bastığı noktalarda da kullanılmıştır.

Sahil bandı zemin malzemesi için Avanos’un tarihi dokusu da göz önüne alınarak kesme taş düşünülmüştür. Sahil bandı istinat duvarları için ise uygulama kolaylığı ve vereceği doğal etki nedeniyle ahşap kalıp beton uygulaması seçilmiştir. Sahil bandında özenle konumlandırılmış prekast beton oturma yerleri ise, tasarım alanının perspektiflerinin en iyi şekilde algılanmasını sağlamıştır.

Seçilen sarmaşık ve çalı gruplarına ilaveten, tasarım alanının güney kesiminde ve Koruma Alanının olduğu bölgelerdeki yeşil alanlar için her dem yeşil ve sonbaharda renklenerek yaprak döken ağaç grupları (mabet ağacı, lale ağacı, manolya, akça ağaç, dişbudak, çınar, göknar, huş, ıhlamur, akasya, salkım söğüt, sarkık sofora, mavi ladin, mavi selvi) seçilmiştir. Ağaçlandırmadaki bu değişim, Kızılırmak sahil bandına gözle görülür, mevsimsel bir dinamizm kazandıracaktır.

Sahil bandının Eski Avanos tarafındaki kuzey kesiminde, Yeni ve Taş köprüyü birbirine bağlayan yol etrafında yer alan yeşil alanlar için ise tamamen farklı bir seçime gidilmiş; bu bölgeler tamamen süs ağaçlarına (süs eriği, süs elması, süs şeftalisi, süs kirazı) ayrılmıştır. Sonbaharda yapraklarını döküp, ilkbaharda çiçeklenecek bu ağaç grupları ise tasarım alanının kuzey kesimine çiçeklenme döneminde bir festival havası verecek, bölgenin çekim gücünü arttıracaktır.

Eski Avanos Ticari Birimler

Tasarım alanının kuzeybatısında yer alan bu bölge, tasarım alanının geri kalanından yüksek kodu ve eğimi ile ayrılmaktadır. Alanın bu özelliklerinden yararlanmak ve alanın artılarını maksimize edebilmek için bu alanda teraslama yaparak mekansallaştırma yoluna gidilmiştir. Yapılan bu teraslamalarda 3 grup (toplam 11 adet satılabilir mekan – 600 m2) ticari birim oluşturulmuş ve her bir ticari grup biriminin önünde tasarım alanına oldukça hakim seyir teras alanları oluşturulmuştur.

Bu teras alanlarının kafe/büfe fonksiyonlarıyla desteklenmesi öngörülmüştür. Alanın en üst kodunda yer alan ticari grubun tasarımı ise Eski Avanos taş evlerinden esinlenilerek tasarlanmıştır. Tarihi doku ve mirasa uygun olarak, yapının strüktürel sistemi yığma taş olarak seçilmiştir.

Sahil Bandı Ticari Birimler

Yeni ve Taş köprü arasında, Kızılırmak sahil bandının kuzey kesiminde kalan alanın çekim kuvvetini arttırmak için, sahil istinat duvarlarının varlığından da yararlanılarak; bu bölgede 2 grup (toplam 4 adet satılabilir mekan – 300 m2) ticari birim oluşturulmuştur. Bu 2 ticari grubun arasında yer alan ve bir üst kot ile bağlantıyı sağlayan merdiven ise bu birimler ile köprüleri birbirine bağlamaktadır. Sahil bandının bu bölümünde Yeni köprü ve Taş köprü arasında geniş bir seyir alanı oluşturulmuştur. Oluşturulan bu seyir alanı, sahil bandı ticari birimleri ile desteklenmiştir. Ticari birimlerin gün içerisinde güney güneşinden olumsuz etkilenmemeleri için, birim güney cephelerine masif ahşap pergola uygulaması tasarlanmıştır.