2. Ödül, Bornova Belediye Binası ve Çevresi Mimari Proje Yarışması

PROJE RAPORU

Demokrasi temelde toplumun tüm fiziki, ekonomik ve düşünsel kaynaklarının herkesin iyiliğine hizmet edilebilmesi için harekete geçirilmesidir.
Mahatma Gandhi-1939

Bornova Kent [Bağı]

Bağ –

(I) a. 1. Bir şeyi başka bir şeye veya birçok şeyi topluca birbirine tutturmak için kullanılan ip, sicim, şerit, tel vb. düğümlenebilir nesne.
(II) a. 1. Üzüm fidanlarının dikili bulunduğu toprak parçası. 2. Meyve bahçesi.

Çağdaş toplumlar ve yönetim süreçleri; bireylerin toplum, yönetimler ve yaşadıkları ortamlar ile kurdukları etkileşimli bağlar üzerinden tanımlanır. Fiziksel, psikolojik, politik ve sosyal seviyelerde kurulan bu bağlar toplumsal potansiyelin, sağlıklı sosyal gelişimin ve çoğulcu demokrasinin gövdesidir. Bu çerçevede, Bornova Belediyesi’nin yeni hizmet binası ve çevresi için hazırlanan öneri, projenin fiziksel, kavramsal ve kültürel konteksti içerisinde yorumlanan bir [Kent Bağı] fikri üzerinden şekillenir. Farklı boyutlarda kurgulanan “Bornova Kent Bağı” her iki anlamı ile projenin kentsel, mimari ve peyzaj kararlarının temelini oluşturur. Proje, tasarım kararları ve mimari kurgusu ile yeni yüzyılın dönüşen yerel yönetim paradigmalarını referans alarak süreklilik, devingenlik ve yenileşme kavramlarını vurgular.

Tasarlanan bu meydan ve yönetim yapısı kent içerisindeki yoğun kamusal alanları birbirine bağlarken aynı zamanda kentlileri kendine çağıran yeni bir kent odağı olarak belirginleşir. Bu fiziksel bağın ötesinde yeni hizmet binası ve meydanı tüm Bornovalıları birbiri ile etkileşime geçiren bir kentsel katalizör ve yönetim ile daha yoğun ilişkiler kurmasını sağlayan güçlü bir demokrasi bağı olarak kent yaşamına katılır.

Kentsel Tasarım Stratejileri

Kentsel tasarımdaki ana motivasyon Bornova bölgesinde yoğunlukla bulunan yeşil ve kamusal alan sisteminin üzerinde taşıdığı kamusal, rekreatif ve yeşil programlar ile farklı bir yaklaşımı ortaya koyan aynı zamanda Mustafa Kemal Caddesi ve Gediz Caddesi akslarında farklı alt alanları birbirine bağlayan bir bağ/düğüm noktasının oluşturulmasıdır. Meydanın ve hizmet binasının konumlanması özellikle Cumhuriyet Meydanı ile Peterson Köşkü, Kültür Merkezi üzerinden proje alanını bağlayan Mustafa Kemal Caddesi’nden gelen doğu-batı aksına referans veren bir niteliktedir. Meydandaki topografik müdahale Mustafa Kemal Caddesi’nin devamı olan güney çeperde platform altıdaki ticari/rekreatif programlara imkan verirken bu aks üzerinden meydana geçişler ve kapalı kent otoparkının girişleri bulunur. Gediz Caddesi ise kullanıcıları meydana ve belediye binasına ulaştıran aksı oluşturmaktadır. Yine bu doğrultu üzerinden yeni hizmet binasının kuzeyindeki açık otopark alanı ile bina altındaki kapalı otoparka geçişlerin bulunduğu bölgeye geçilmektedir. Mustafa Kemal Caddesi ve Gediz Caddesi üzerinden otoparklara ulaşan rampalar çizgisel olarak proje alanının batı çeperinde yer alırken ve farklı kotlardan birbirlerine bağlanır. Tüm bu geçişler ve rampalar çift yönlü trafiğe geçişkenliklere izin verir ve proje alanı çevresindeki trafiğin daha düzenli olmasını sağlar. Açık otopark alanları içerisindeki uygun çizgilerde kullanılan ağaçlar ile de otoparkların gölgelikli ve yakın çevre için görsel konfor sunabilen bir karakterde olması hedeflenmiştir.

Farklı açık alan etkinlikleri için tasarlanan “modüler etkinlik podları” Bornova içerisindeki farklı kamusal alanlar (Cumhuriyet Meydanı, Peterson Köşkü, Büyük Park, Ege Üni. Kampüsü) içerisine yerleştirilerek Bornova Belediyesi’nin kurumsal kimliği ve yaygın hizmet anlayışı desteklenir. Tektonik karakteri ve malzeme dokusu ile belediye binasının güney cephesine referans veren ve İzmir bölgesindeki yaşam tarzına uygun işlevlere bürünebilen bu podlar meydandaki dinamik karakteri proje alanı dışına doğru genişletirken Bornovalılar ve sivil toplum örgütleri için farklı noktalarda aktif servis noktaları oluşturur.

Kent Bağı ve Meydan

Meydandaki yaşam kurgusunun en önemli unsuru hiç kuşkusuz Bornova Kent Bağı ve içerisinde yer alan “informel” açık alan programlarıdır. Bornova’ya özgü olan “Misket” üzümü ile oluşturulan kent içi-tarımsal peyzaj olan bu bağ aynı zamanda Bornova’nın agro-kültürel zenginliğine referans verir. Üzüm bağının kurulması sabır ve emek ister. Bu emek Bornovalıların beraber yaşama, üretme ve paylaşma isteğinden gelir. Bağ belediye ile beraber tüm Bornovalıların ve özellikle gençlerin katılımları ile yaşar, büyür ve meyve verir. Başka bir anlamda bağ yaşarken aslında kendisini yaşatacak olan herkesi kendine çağırır. Bu devingen döngü aynı zamanda bireyin (üzüm), toplumun (salkım) ve oluşturduğu çoğulcu/katılımcı yönetim yapılarının (bağ) gelişme, yenilenme ve değer oluşturma süreçlerinin kent peyzajındaki organik bir yansımasıdır. Bu bağın meyveleri ise geleceğin Bornova’sını oluşturacak aydın bireyleri, bilinçli gençleri ve toplumsal birikimidir.

Kent bağı üzerindeki yeşil dokuyu vurgulayacak şekilde meydan üzerinden yükselen eğilimli bir platform üzerindedir. Meydanın topoğrafyasında yapılan bu net ve kontrast karakterdeki müdahale bir görsel eşik oluşturarak meydanı tanımlar ve rekreatif programları kendi içerisine toparlayan çanaksı bir yapıya bürünür. Bu platform içerisinde açılan bir kanal ise kullanıcıları hafif ve gölgelikli bir saçak altından meydana doğru yönlendirir. Bu saçağın konumlanması belediye binasının güney yöndeki cephesi ve girişi ile çizgisel bir ilişki içerisindedir. Kent bağı içerisindeki boşluklu yapı kullanıcıların üzüm fidanlarının çevresinde meydanı izleyen eğimli bir kent terasının oluşumunu sağlar.

Meydanın 0 kotundaki yüzeylerinde ise rekonfigüre edilebilir etkinlik alanları ve peyzaj elemanları bulunur. Bornova bölgesindeki genç kullanıcı ve sosyal doku düşünülerek bu alanların festivaller, panayırlar ve sivil toplum örgütlerinin düzenleyeceği organize veya spontane etkinliklerin odağı olması düşünülmüştür. Burada yer alan forum ise meydandaki eğimin bir uzantısı olarak belediye binasının zemin altındaki kamusal plazasına uzanır ve yapılacak farklı açık alan etkinlikleri ve sivil toplum etkinlikleri için bir “serbest kent platformunu” oluşturur.

Meydanın batı yönündeki meydandan binaya doğru uzanan bir saçak altında önerilen “Bornova Kent Pazarı” yerel ticari etkinlikleri destekleyen bir alt program olarak önerilmiştir. Belediyenin destekleyebileceği organik meyve/sebze, yerel ürünlerin alışverişinin yapılabileceği ile bu pazar alanı yakın çevredeki yerleşim alanlarına bir yaşam zenginliği katarken, İzmir ve Ege bölgesindeki renkli ve eğlenceli pazar kültürünün yeni bir noktasıdır. Kent pazarının forum ile birleştiği yüzey ise Bornova ve İzmir’li genç heykeltraş ve görsel sanatçıların duvar resimleri/grafitti ve rölyef çalışmalarını yapabilecekleri bir “açık sanat duvarı” olarak belirir.

Düşey Meydan

Belediye binasının meydan ve kent ile en yoğun ilişki kuran bölümü güney yönündeki yükseltilmiş, hafif ve yarı-şeffaf kütlesidir. Zeminden başlayarak merdivenler ve panoramik asansörler ile tüm katlarda birbirine bağlanan bu katmanlı yapı parçası meydandan binaya doğru uzanan bir düşey meydan olarak kurgulanmıştır. Bu kütle üzerinde bina içi kamusal sirkülasyonu taşırken üzerindeki geçişlerden ofis alanlarına erişimi sağlar. Bina çeperinde ise meydan ve kent bağı ile farklı kotlardan görsel ilişki kurularak meydan aktiviteleri beslenir. Katlarda yer alan kent bilgi merkezi ve kütüphanesi, çalışma alanları, bekleme alanları, personel rekreasyon alanı, yoğun yeşil barındıran “botanik düzlemler” ve heykel sergilerini içeren “artizan düzlem” gibi zengin kamusal programlar kullanıcılara ve belediye çalışanlarına daha çağdaş ve inovatif bir yönetim binası deneyimi sunar. Bunlara ek olarak başkanlık katında STK koordinasyon ve etkinlik merkezi de etkileşimli yönetim fikrini destekleyen bir program olarak önerilir. Düşey meydan ile getirilen bu tasarım önerileri bürokratik süreçlerin rahat mekanlar içerisinde, konforlu ve verimli bir şekilde yapılabilmesinin yolunu açarken aynı zamanda bir kamu binasının kent yaşamını zenginleştirmesi ve renklendirmesi fikrini ortaya koyar.

Mimari Kurgu

Belediye Hizmet Binası’nın mimari kurgusu kamusallık, sürdürülebilirlik, işlevsel verimlilik, tektonik ve kütlesel estetik gibi kavramların sentezinden oluşur. Kütle konfigürasyonu ofis ve işlevsel bölümlerin yer aldığı “ana kütle” ile kent meydanı içindeki yoğun ve dinamik kamusal kurgunun binanın çeperine doğru süzüldüğü ve belediye içerisindeki kamusal programları tanımlayan bir “düşey meydan” olarak ikili bir yapıda gelişir. Bina zemin ilişkisinde oluşturulan boşaltmalar ile elde edilen yükseltilmiştik, bina kabuğunun katmanlı ancak geçirgen yapısı, tektonik karakteri ve seçilen renk skalası, açık toplum ideali ile şeffaf, yenilikçi bir yönetimin kentin görsel hafızasında imgelenmesi amacını taşır. Bina bu yoğun kamusal ve davetkâr kimliği ile meydan üzerinden yükselen vurgulu bir “landmark” olarak kent siluetindeki yerini alır.

İzmir bölgesindeki iklimsel koşullar ve proje arsasındaki güneşlenme göz önüne alınarak ofis fonksiyonları ana kütlenin çeperlerine yerleştirilmiş ancak ışık ve ısı yönünde problem oluşturma potansiyeli yüksek olan güney yönündeki dikey meydan içerisinde katlara dağılmış farklı kamusal programlar ile düşey sirkülasyon önerileri geliştirilmiştir. Bina içerisindeki ofis partisyonları içlerindeki programlar ile bağlantılı olarak bu kamusal kütleye doğru uzamakta ve kurgunun temelindeki kamusal etkileşim ve bağlanma gibi kavramlar üzerinden yoğun bir bütünleşmeyi sağlamaktadır. Bu iki kütle arasındaki katlar boyunca devam eden atrium; binayı görsel konfor anlamında zenginleştiren, ofis alanları ile kamusal alanlar arasındaki geçiş köprüleri ile kütlesel etkileşimin tüm katlardan hissedildiği fonksiyonel bir düşey boşluk olarak tasarlanmıştır.

Mekan konfigürasyonunda işlevsel esneklik, uyarlanabilirlik ve modülasyon önemli kriterler olarak ele alınmıştır. Ofis mekanları temel olarak 1.35 metrelik modüllerin iterasyonları olacak şekilde bir fonksiyonel ve strüktürel yerleşim ızgarası sağlamaktadır. Belediye birimleri verilmiş olan programdaki mekânları karşılayacak şekilde farklı kollar üzerindeki bölümlerin fonksiyon ızgarası üzerinde yerleştirilmesi ile oluşmaktadır. Bu yerleşim ve bölümleme sistemi ile bina içerisinde daha sonra ortaya çıkabilecek mekan ihtiyaçlarının veya değişimlerin ofis alanlarının belirtilen akslar üzerinde genişletilmesi veya yeniden bölümlendirilmesi ile verimli şekilde karşılanması öngörülmüştür.

Binadaki boşaltmalar ve yükseltmeler ile meydan ile ilişkili olarak gelişen yoğun kamusal alanlar ve sosyal ilişkileri yüksek belediye birimleri binanın -1, zemin ve +1. katta yer alan platformlarına yayılmıştır. Bu boşaltma ve tasarlanan rampalar ile binanın zemin ile olan ilişkisi daha dinamik hale gelirken kullanıcılar için farklı kotlarda oluşan mekânları deneyimlemeleri amaçlanmıştır.

Binanın batı yönüne doğru gelişen rampa ve üzerindeki forum alanı üzerinden vezne ve tahakkuk servislerinin bulunduğu alana ulaşılır. Bu alan belediye binası ile ilişkili ancak yoğun kullanımı ve işlevine uygun olarak daha ayrı bir bölüm olarak düşünülmüştür. Yine bina altındaki bu kamusal plazadan Zabıta, Sağlık ve Ulaşım müdürlüklerine geçiş sağlanır.

Ofis kütlesinin işlevsel kurgusu belediye birimlerinin işlevleri, sirkülasyon frekansları ve yönetişim ilişkileri üzerinden oluşturulmuştur. Binanın kullanıcı girişlerinin olduğu güney girişi ile başkanlık için ayrılan kuzey girişi zemin kattaki giriş holü üzerinden bütünleşir. Bu holde çözüm merkezi, engelli koordinasyon merkezi bankoları ve kafe ile farklı etkinliklere izin veren bir sergi holü bulunur. Bu holden geçilen birinci kat platformu ise belediyenin sosyal ve kültürel birimlerinin olduğu ofis alanlarına geçiş sağlar. Bu platform üzerinde Bornovalıların ve öğrencilerin çalışma yapabilmesi için kent araştırma merkezi ve kütüphanesi, teras ile kafe yer alır. Devam eden katlarda sirkülasyonun yoğun olduğu ve bürokratik işlemlerin yapıldığı müdürlüklere ulaşılır. Kullanım sıklığına göre tüm bu birimlerin ilk 4 kat içerisinde yer alması binanın kullanım verimliliğinin arttırılması ve sirkülasyonun etkili yönetilebilmesi amaçlanmıştır. Belediyenin proje geliştirme birimleri ise binanın 5. katında bulunur. Başkanlık ve yönetim ile direk ilişkili idari birimlerin yer aldığı 6. ve 7. Katlarından sonra başkanlık katı bina içerisinde konumlanmaktadır. Bu kütlenin en son katında belediye meclisi, encümen ve çok amaçlı salonu yer aldığı toplantı alanları yer alır. Bu kattaki teras alanı fuaye ile bağlantılı olarak dinlenme ve yerel yemeklerin sunulduğu bir kafeteryayı bulundurur.

Ofis katlarının merkezinde ise üzerinde yangın çekirdekleri, tesisat bölümleri, tuvaletler, küçük mutfaklar ve galeriden oluşan bir servis omurgası yer almaktadır. Bu omurganın doğu ve batı kollarında katlara yayılmış olan galeriler ve çalışanların rahatlamaları için yumuşak mobilyalı dinlenme/lounge alanları bulunur.

Zemin altında ise Belediye Kapalı Otopark, Arşivler ve Teknik Servis alanları bulunmaktadır. Zemin altı programların verilen bina parseli ile uyumunun düşük olması nedeni ile ilgili imar yönetmeliklerinin izin verdiği oranlarda parsel sınırlarında doğru genişletilmeler yapılmıştır. Bu genişletmeler ile otopark alanlarında sağlıklı araç dolaşımı sağlanırken, arşiv, depo ve teknik servis alanlarında istenilen alan büyüklükleri ile kat yerleşimi sağlanır.

Kent Otoparkı ve Açık Otopark Alanları

Kent bağı ve meydanı altındaki kapalı otopark alanı belediye binasının -1. Katındaki kamusal ve sirkülasyonu yoğun servisleri ile direk ilişki kurabilen ve bu kotta yoğun açıklıklar veren bir şekilde tasarlanmıştır. Otoparka kuzeybatı ve güneybatı yönlerindeki rampalardan ulaşılmakta ve meydana çıkan sirkülasyon elemanları ile kullanıcı sirkülasyonu sağlanmaktadır. Otoparkın “kent bağı” olarak kurgulanan dış kabuğundaki geniş boşluklar ve açıklıklar ile otopark içerisine yoğun doğal ışık ve havalandırma imkanları sunulur.

Yapım Sistemleri ve Teknolojileri

Tasarlanan belediye hizmet binası mimari çözümleri sağlamanın ötesinde ilgili strüktür, mekanik ve akıllı bina işletme sistemlerinin aktif entegrasyonuna olanak tanıyan ileri teknoloji odaklı bir yaklaşıma dayanır. Binanın tam modüler sistem altyapısı ve tektonik karakteri, Parametrik BIM, OSM (Off-Site Manufacturing) ve Kitlesel Özelleştirme gibi çağdaş konstrüksiyon ve üretim teknolojilerine tam uyumlu bina bileşenlerini içerir.

Hizmet binası yapım teknolojileri bağlamında işlev, görsellik ve fizibilite ön plana alınarak hibrid bir sistem bütünü içerisinde tasarlanmıştır. Düşey meydan olarak kurgulanan ön kütle çelik taşıyıcı sistem ofis kütlesi ise betonarme olarak düşünülmüştür. Her iki bina bölümünde de verilecek boyutlarda üretilecek panelton bloklar ile teşkil edilecek döşeme sistemleri yer almaktadır. Binadaki tüm şeffaf ve ayrıcı duvarlar da kitlesel özelleştirme teknolojileri ile prodüksiyonu gerçekleştirilecek elemanlardan oluşmaktadır. Tüm bu bileşenlerin malzeme, renk, doku ve alt bileşenleri verilecek spesifikasyonlara uygun olarak modifikasyonu yapılabilir niteliktedir. Tüm bu sistemler ile binanın ilk yatırım, konstrüksiyon ve tüm yaşamdöngüsü maliyetlerinin azaltılması ve ortaya çıkacak yapay izin (environmental footprint) düşük tutulması amaçlanmıştır.

Bu yaklaşım ile tasarımdan işletmeye kadar olan sürecin bilgi teknolojileri odaklı entegrasyonu ve tedarik zincirinin optimizasyonu hedeflenmiştir. İdarenin bina üretiminin daha sonraki fazlarında klasik metrajın ötesine geçen parametrik bilgi ile desteklenmesi ihale sürecinin sağlıklı işlemesi, maliyet kontrolü ve verimlilik açısından büyük öneme sahiptir.