Katar Ulusal Kütüphanesi

Office for Metropolitan Architecture (OMA) tarafından tasarlanan Katar Ulusal Kütüphanesi.

Rem Koolhaas Kütüphaneyi Anlatıyor

Beni büyüleyen ilk kitap Gustave Doré tarafından resimlendirilen Grim Masalları kitaplarıydı. Bu kitapların fiziksel özelliklerini capcanlı bir şekilde hala hatırlıyorum. 1950’lerde Stedelijk Müzesi’nin kütüphanesinde bir hayli zaman geçirirdim, orası ikinci evim gibiydi. Yazmak ve mimarlık benim için New York Halk Kütüphanesi’nde araştırma yaparak, eski gazeteleri, kitapları, mikrofilmleri karıştırarak yazdığım “Delirious New York” kitabı sayesinde kesişti. Bu kütüphanede günlerimi, gecelerimi harcardım, kendime ait bir oturma yerim bile vardı.

Mimarlık ve kitap yapmak arasındaki şöyle bir benzerlik var: Her ikisi de inanılmaz uzun geleneklere sahip ama aynı zamanda hayatta kalabilmek için sürekli kendilerini güncellenmek zorundalar. Ekibimizle çok sayıda kütüphane tasarlardık ve birkaçını inşa ettik. Kütüphaneler tipolojileri gereği radikal bir mimarlık üretmek için son derece uygundur. Ancak böylesine geleneksel bir form, son derece özgün çözümler üretmeye de olanak veriyor. Katar Ulusal Kütüphanesi’nde de bunu deneyimledik. Bina 138 metre uzunluğunda. Bunu ölçekle övünmek için söylemiyorum ama başından beri amacımız, okuma eylemini Katar için mümkün olduğu kadar teşvik edici ve kolay ulaşılabilen bir hale getirmekti. Düşündük ki bunu tek bir devasa odadan oluşan, duvarlarla ve katlarla bölünmemiş büyük bir kütle yaratarak sağlayabiliriz.

Bir levhanın kenarlarını kitaplar için teras oluşturmak için yukarı katladık, bu aynı zamanda odanın merkezine de erişimi sağladı. Bu sayede birden kendinizi kütüphaneki bütün kitaplar tarafından çevrelenmiş, hepsi gözünüzün önünde, onlara kolayca ulaşılabilir durumda buluyorsunuz. Bu kütüphane öyle bir yer ki, hem bütün nüfusu hem de bütün kitapları içinde barındırabiliyor.

Proje Açıklaması

Katar Ulusal Kütüphanesi; Doha Ulusal Kütüphanesi, Halk Kütüphanesi ve Üniversite Kütüphanesi’ni içeriyor ve Arap-İslam uygarlığı ile ilgili değerli metinler ve el yazmaları içeren Miras Koleksiyonu’nu koruyor. 42.000 m² alana yayılan kütüphane, bir milyondan fazla kitaba ve binlerce insana ev sahipliği yapacak. Kütüphane, dünyanın her yerinden üniversite ve kurumlara uydu kampüs görevi yapan, “Eğitim Şehri” denen yeni bir kampüsün de bir parçası.

Katar Ulusal Kütüphanesi OMA’nın, 1989’daki Fransa Ulusal Kütüphane Yarışması’ndan beri süregelen “kütüphane” ilgisinin en son dışavurumu. O zamanlar ana temalar “elektronik devrim”, “konsantrasyon ve fiziksel varlığa olan tüm ihtiyacı ortadan kaldırmak” gibi görünüyordu. Kütüphanedeki bütün “raison d’être” sorgulandı: Hala kütüphanelere ihtiyacımız var mı? Kütüphaneler dijital kültür içinde hayatta kalabilir mi? Katar Ulusal Kütüphanesi ile kitabın canlılığını; koleksiyonun kendisi içinde araştırmayı, çalışmayı, iş birliği yapmayı gerektiren bir tasarım yaratarak vurgulamak istedik.

Kütüphane, hem insanları hem kitapları barındıran tek bir oda şeklinde tasarlandı. Binanın köşeleri yerden kaldırılarak kitapların bulunduğu üç koridor oluşturuldu, ortada kalan merkezi üçgen alan bu şekilde kitaplarla çevrelendi. Bu tasarım, ziyaretçinin binaya kolayca merkezden girmesine olanak sağladı. Koridorlar, rafların oluşturduğu bir topografya şeklinde tasarlandı, okuma ve sosyalleşme alanları buraya serpiştirildi. Kitap rafları, materyal bütünlüğü açısından bina ile aynı malzemeden yapıldı. Hem raflarda hem de zeminde ve aydınlatma, havalandırma, kitap iade sistemini içeren altyapı sisteminde beyaz mermer kullanıldı.

Kolonlardan arındırılmış bir köprü kütüphanenin ana koridorlarını birbirine bağlıyor ve binanın içinde farklı rotalar oluşmasını sağlıyor. Bu köprü aynı zamanda bir buluşma alanı. Medya ve çalışma odaları, okuma masaları, sergi alanı, yuvarlak konferans masası ve Amsterdamlı stüdyo InsideOutside tarafından tasarlanan büyük çok amaçlı oditoryumu bulunduruyor.

Miras koleksiyonu ise kütüphanenin merkezindeki altı metre derinliğinde kazılmışa benzeyen, beyaz traverten ile kaplı alanda yer alıyor. Koleksiyona ayrıca dışarıdan doğrudan ulaşım da sağlanabiliyor. Cephede kullanılan ondüle cam, ters ve parlak ışığı filtreleyerek okumaya uygun, sakin bir atmosfer yaratıyor. Yayınık ışık ise yansıtıcı alüminyum tavan sayesinde binanın merkezine yansıtılıyor. Dışarıda, gömülü bir veranda bodrum katındaki personel dairelerine ışık sağlıyor ve kitapların arasına doğrudan girmeden bize bir geçiş mekanı görevi görüyor.  

Katar Ulusal Kütüphanesi, Shiekha Mozah ve Katar Vakfı tarafından kurulan “Eğitim Şehri” projesinde önemli bir rol oynuyor. Arata Isozaki’nin 1995 yılında tasarladığı ve 2003 yılında uygulanmaya başlanan master plan; eğitim ve araştırma tesisleri ve OMA tarafından tasarlanan Katar Vakfı’nın ana merkezini içeriyor.