Adana Stadyumu Kentsel Gelişim Projesi

Arıkoğlu Arkitekt'in Adana Stadyumu ve çevresi için kentsel tasarım projesi.

Kaya Arıkoğlu projeyi aşağıdaki gibi anlatıyor:

Adana büyüklüğünde çok hızlı ve düzensiz gelişen şehirlerin planlarında radikal değişikler yapmak zor olabilir. Ancak noktasal “akıllı dokunuşlar” la mevcut yerleşim alanları kentsel estetik kazanabilir. Adana’nın daha yaşanabilir ve estetik olması için kent içinde yaya dolaşımını kolaylaştıracak ve teşvik edecek projelere önem verilmesi gerekiyor.

Öncelikle, Taş Köprüden başlayarak Çakmak Caddesine kadar uzanan, tarihi Roma yolu trafikten arındırılarak yayalaştırılmalıdır. Taş Köprünün Batı ayağında, tarihi “Kale Kapısı” adı olan yerde, bir kent meydanı düzenlenerek Adana ya Doğudan önemli bir giriş kapısı tanımlanabilir. Burası “Yeni Kale Kapısı Meydanı” olarak kentin merkezini Seyhan Nehrine bağlayıp, Abidin Paşa Caddesine önem kazandırarak Tepe Bağ ve Büyük Saat çevrelerinin kentsel dönüşümünü hızlandırabilir. Adana’nın merkezini tekrar Seyhan Nehri ile barıştıran bu proje Adana için en önemli “akıllı dokunuş” olma potansiyelini sahiptir.

Adana’nın diğer “akıllı dokunuş” projesi Mevcut Tren Garı’nın “Ulaşım Aktarma Merkezi” olması ve önünde ki geniş alan düzenlenerek estetik kazanmasıdır.

Bu yazıda, şimdi gündemde olan ama kamunun bilgi ve ilgisi dışında kalan, Adana Stadyum Alanının kentsel dönüşümünden bahsetmek istiyorum.

Adana Stadyumunun ulaşıma daha kolay olması ve seyirci kapasitesini artması için kent merkezinin dışına alınmasının kararı verilmiştir. Mevcut Stadın yeriyle takas edilerek yeni Stadyumun finans edilmesi de akla uygun olabilir, ancak bu takasla Stadyumun bulunduğu yere yapılacak kentsel dönüşüm projesi ayrı kıstaslarla değerlendirmelidir. “Yeni Stadyumun finans edilmesi için yerine ne gelirse gelsin buna razıyız” düşüncesiyle böyle önemli bir kamusal alanın dönüşümünü önemsememek yanlış olur. Amacımız mükemmel bir Adana Stadyumunu inşa etmek olurken diğer yanda boşalan parsele “akıllı dokunuş” projesi uygulayarak kentin kalitesini yükseltmek olmalıdır. Her iki projenin de hedefleri doğru belirlenip ayrı planlanmalıdır.

Adanın Helmut Jansen tarafından 1935ler de tasarlanan orijinal kent planında Atatürk Parkından başlayan yeşil alan doğuya doğru uzanıp nehre kadar bağlanmıştı. Bu plan sadece Stadyum Caddesinin kenarında biraz yeşil alan bırakılarak günümüze kadar gelmiştir. Stadyum alanının boşalmasıyla bu orijinal planın tekrar canlandırma imkanı doğmuştur.

Atatürk Caddesi ve Kuyumcular Çarşısından başlayan yeşil aks (Resim 1) Stadyumun güneyinden geçerek Merkez Park’a kadar uzatılabilir. Bu yeşil yaya aksın nehre kadar devam etmesi Cemalpaşa ve Reşatbey mahallerine estetik kazandıracak ve değerlerini artıracaktır. Adana kuzeye doğru genişlerken kentin çevresinde kalan mevcut yerleşim alanlarının değerlerini yitirmemeleri gelişme planlamasının önemli hedefi olmalıdır. Aksi takdirde kent merkezinin çevresi değer ve nüfus kaybedebilir. Bu bilinçle Adana Belediyesinin güncel olarak sürdürdüğü mevcut yol ve kaldırım çalışmalarına olumlu bakmalıyız.
Asıl konumuz olan Stadyum Alanı projesine dönersek, burada uygulanacak kentsel dönüşüm projesi hakkında kent sakinleri olarak bizler ilgisiz ve bilgisiz kalmaktayız. Stadyumun yerine gelecek proje bize sunulmadığı için görüşlerimiz ve düşüncelerimiz alınmamaktadır. Adana içinde uygulanacak bu kapsamda bir projenin özel mülkiyet gibi değerlendirilmesi doğru olamaz çünkü mevcut Stadyum ve çevresinde ki açık alanlar Spor Bakanlığına devredilmiş kamusal mülkiyetdir. Hal bu ki, bu proje kentlinin bilinci ve desteği ile çok amaçlı planlanırsa hem kamuya hem de özel teşebbüse değer sağlayabilir. Netice de Kente estetik kazandıran ve kamusal kullanımları teşvik eden her proje yatırımcısına da kar sağlayabilir. Stadın çevresinde bulunan spor aktivitelerin sürdürülmesi, merkezinde canlı bir kent parkı olması ve mevcut kent pazaryerinin düzenlenmesi buraya eklenecek ticari kullanımları daha değerli kılacaktır. Ama bu projeyi “arsa takası ve yap sat” projesi olarak kabullenerek sadece yeni stadın finans kaynağını oluşturmak amacıyla sınırlarsak, Adana kenti büyük bir fırsat kaçırmış olur.

Adana Stadyum alanına yapılacak kentsel dönüşüm projesinde olması gereken hedefleri şöyle sıralayabilirim:

1. Stadyum Caddesine yeşil yaya aksı eklenerek Atatürk Parkından başlayan Merkez Park’a kadar uzanan lineer park sistemi Seyhan Nehrine kadar bağlanmalıdır. Görsel (Resim 2) sadece fikir vermek amacıyla eklenmiştir.
2. Mevcut Stadyumun kent dışına alınmasıyla mevcutta faaliyet gösteren rekreasyon ve spor aktiviteleri sürdürülmelidir. Uygulanacak proje Stadyum’un çevresinde bulunan jimnastik, bale, judo, karate, halter, okçuluk, satranç, basketbol, voleybol, futbol ve müzik gibi amatör aktivitelere yer ayırmalıdır.
3. Mevcut “Kent Pazarı” alanı karışık ve düzensizdir (Resim 3) Pazar kurulması için kalıcı bir altyapıyla düzenlenmelidir. Pazaryerinin hemen yanında Vali Yolunu Stadyum Caddesine bağlayan ve 7 gün açık olan, üstü kapalı bir kapalı çarşı (Arasta) tasarlanabilir. Barselona da ki “Mercado” veya San Francisco “Market Place” örneklerinde olduğu gibi, Arasta pazaryerinin sürekli canlı ve güvenli kalmasını sağlar (Resim 4 ve 5)
4. “Arasta ve Semt Pazarı “, aynen İstanbul Mısır Çarşısın da olduğu gibi, yanlarında ki yeşil alandan faydalanabilirler. Arasta’nın parka bakan tarafında kalıcı Çiçek Pazarı ve Çay Bahçesi geliştirilebilir (Resim 6).
5. E-5 Karayolu üzerinde sıkışarak sınırlanan Adana Arkeoloji Müzesi de bu alana transfer edilebilir. Böylelikle düzenli bir yeşil alanın içine olan çağdaş bir Arkeolojik müzeye sahiplenmiş oluruz. Mevcut müze binası daha küçük kültürel kullanımlarla korunabilir.

Bahsettiğim sosyal kullanımların eklenmesi ve kentsel estetiğin artmasıyla projenin çevresi dönüşecektir. Dolayısıyla bu değerlenmeyle ticari kullanımların kalitesi artacak ve yeni stadyumun finansal kaynağı daha rahat sağlanacaktır.

Stadyum alanına alışa gelmiş tipik “TOKİ” apartman kuleleri uygulamak yerine, düşük yoğunlukta ama daha kaliteli ve mimari estetiği daha yüksek olan lüks yapılaşma önerilebilir. Ayrıca, Stadyum alanına “Optimum” benzeri, dışarıya kapalı, büyük bir AVM yerleştirmek hata olur. Bu tip alış veriş merkezleri kentin içinde olunca çevrelerindeki yaşamı ve trafiği negatif etkilerler. Mevcut yerleşim alanına büyük ölçekte bir AVM zorlamak yerine daha küçük ticari kullanımları sokağa yerleştirerek uzun vadede kamusal alanların aktif kalmalarıyla cazibeleri korunabilir.

Adana için aceleyle yanlış ve sakıncalı kararlar vererek günümüze kadar gelirken birçok fırsat kaçırmış olduk. Şimdi çok hızlı bir kentsel dönüşüm süresini yaşamaktayız. Kentimizin daha kaliteli bir yaşam yaratması için her fırsatı daha iyi değerlendirmek için planlamayı yönlendirmemiz gerekiyor. Bundan sonra Adana’da sadece yatırımcılara kısa vadede kazanç sağlamak yerine, planlanma hedeflerimizi tekrar değerlendirerek, daha akılcı ve sürdürülebilir projeler uygulamalıyız. Gelecekte bu yaklaşım hepimizin daha huzurlu, daha kaliteli bir Adana içinde yaşam sürdürmemizi ve ortak kazanılan değerlerin daha eşit paylaşımına olanak sağlayacaktır.

Kaya Arıkoğlu
Y.Mimar ve Kent Tasarımcısı, Cornell Üniv.

Adana 11 Kasım, 2013