ATT Tekstil Sanayi Tesisi

Mehmet Konuralp tarafından tasarlanan ATT tesisi (eski adıyla ATK Tekstil), Çerkezköy’de, sanayi ve konut yapılarının birlikte var olduğu bir bölgede yer alıyor.

Mehmet Konuralp, projeyi anlatıyor:

Binanın yerleşimine ilişkin en dikkat çekici yanı, endüstriyel yapıların geleneksel imgesinde görmeye alışık olmadığımız bir çevre kaygısını taşıyor olması. Kazıdan çıkan toprak, hem kuzey rüzgârına karşı bir önlem, hem olumsuz yapılaşmış bölgeyle bina arasına bir tampon, hem de çorak bölge arazisinde bir ufak fauna yaratmak amacı ile arazinin kuzey sınırına yığılmış. Görsel amaca da hizmet etmesi planlanarak yaratılan yapay gölün çevresinde ağaçlandırma çalışmaları yapılmış. Araziye karşı benimsenen bu tavrın çevredeki diğer yatırımcı ve bina sahiplerine teşvik edici olması ümit edilmiş.

Fabrikanın tasarımının temel kararı bölüntülerden tamamen arınmış bir büyük makine holü yaratmak olmuş. Bunun arkasında ise müşterinin istemi olan değişime ve güncellemeye açık, esnek bir mekan oluşturma amacı yatıyor. Özellikle son yıllarda tekstil endüstrisindeki gelişmeler, gerek hat düzeneğindeki yenilikler gerekse “temiz” makinelerin kullanılmaya başlanması böyle bir fikrin yaşama geçmesini olanaklı hale getirmiş. En son tekstil teknolojisinin kullanıldığı bu “açık makine parkı” sayesinde ilk yerleşimde esnek bir uygulama olanağı, gelecekte – daha uzun olması planlanan üretim hattı için- yeni makineler ekleme ve farklı düzenlemeler elde etme şansı, daha kolay gözetim ve daha az işgücüyle daha hızlı üretim, parkın altına yerleştirilen bir servis katıyla – yukarıdaki devam eden üretimi aksatmadan yeni teknolojinin gerekleri doğrultusunda dağıtım, bakım, güncelleştirme çalışmalarının kolaylıkla sağlanabildiği- daha sistemli olarak kullanılabilen bir servis ağı olanaklı hale gelmiş.

Tasarımın karakteristik ögesi haline gelen çelik makasın ortaya çıkışına işleve ilişkin bu ölçütler öncülük etmiş. Kesiti, dört ayaklı hayvan omurundan esinlenerek ulaşılan makas çelik borulardan oluşan simetrik bir strüktür. Binanın genelinde kullanılan 7.20’lik aks sistemine uygun olarak 14.40’lık aralıklarla geçen makaslar 44 metrekarelik bir mesafeyi olanaklı kılmış. Bu işlevsel rolünün ötesinde, mimarların da belirttiği üzere ülkemizde genellikle mühendislerin alanına giren çelik strüktürünün bir mimar tarafından estetik bir tasarım ögesine dönüştürülebiliyor olması dikkate değer bir nokta.

Cephelerdeki tasarım ilkesi planda kullanılan modüler kurgunun cepheye yansıması biçiminde olmuş. Strüktürel düzenin böleni olarak 0,6 metrelik bir gride oturan taş cephe kaplamasının yanında saydam yüzeylerdeki alüminyum doğramalar da içerideki çelik strüktürün izdüşümü olarak biçimlenmiş. Mimarlar, -bir endüstri yapısı için alışılmışın dışında sayılabilecek- cephelerde taş kaplama seçiminin yarattığı evrensel- yerel geriliminin modayla çok yakından ilintili böyle bir yapının semantik diline uygun olacağı görünüşünden hareketle, endüstriyel malzeme kültürüne modüler taş kaplama ile gönderme yaptıklarını ifade ediyorlar.

Endüstri yapıları içerdikleri anlam gereği yapı teknolojisindeki en son gelişmeleri yansıtması açısından da önemli. Yönetim binasının girişinde kullanılan monokok kanopi, dışarı bir uçak kanadı olarak uzanıyor. Bir petek strüktür üzerine perçinlenen çelik plakaların aerodinamik biçimi girişe doğru bir akışı ifade ediyor. ATT Çerkezköy binası, gerek yaşama geçirdiği teknolojik yenilikler, gerekse mimari fikirleriyle üretim yapıları geleneğimizde kendine özgü bir yere sahip olacak gibi görünüyor.

Yapının Teknik Özellikleri

60.000 metrekarelik düz bir arazide (4.100 metrekarelik kısmı yapay göl) yer alan tesis, dört ana bölümde tasarlanmıştır: üretim ve depolama (20.000 m²), sosyal tesis, yönetim ve teşhir merkezi (3.200 m²), üst yönetim ve müze (1.150 m²), enerji merkezi (820 m2).

Üretim Binası

11.500 m² oturma alanı üzerine tasarlanmış üretim binasında alt kat, zemin kattaki makine holünün servis katı olarak düşünülmüş, aynı zamanda depolama, desen arşivi gibi bölümlere de bu katta yer verilmiştir. Bu kata, binanın iki uzun cephesindeki düşük kottaki avlulardan ulaşım imkanı sağlanmıştır. Zemin kat, üretim holünün yanı sıra, personel bölümü, kumaşların hazırlık bölümleri, boya mutfağı gibi teknik bölümlerdi de içermektedir. Ana makine holünü çevreleyen servis galerileri, alt katla bağlantıyı sağlayan asansör, merdiven ve rampalarla desteklenmiştir. Holün kuzey ve güney ceplerinde iki aks boyunca, mekânın doğal ışık ihtiyacını karşılamak üzere vrendel makaslara taşıtılan 12.80×9.30 m boyutlarında cam perde yüzeyler oluşturulmuştur. Servis galerileri 7.20×7.20 m modülünde betonarme kiriş – kolon sistemiyle inşa edilmiştir. Üretim holünü geçen çelik sistem ise birer aks atlayarak 14.40 metrekarelik aralıklarla betonarme sistem üzerine oturtulmuştur.

Çelik Sistem

Holün çatı taşıyıcı olarak, uzun yönde 14,4 metrede bir tekrarlayan 10 adet taşıyıcı, 44 m açıklık geçen 3 boyutlu çelik makaslar kullanılmıştır. Makasları oluşturan çelik boru elemanlar: üst başlık 10’’, alt başlık 10’’, boru dikme 6’’, diyagonaller 3’’- 4’’ – 5’’ –  6’’. I çelik makasın ağırlığı: 26 ton. Konsol kirişler (örtü taşıyıcıları): Makasın her iki tarafında yer alan 6 m uzunluğundaki düzlem kafes kirişlerin oluşturan boru elemanların boyutları: üst başlık 2’’, alt başlık 3’’ diyagonaller 1.5’’. Konsol kirişler, taşıdıkları trapez çatı örtüsünün en ekonomik şekilde kullanılması için 2.30 metrekarelik aks aralıklarında düzenlenmiştir. Kolonlar: Makasların oturduğu çelik pilonlar, üçgen formda ve boru elemanlardan teşkil olup betonarme kiriş üzerine çelik plaklarla ankre edilmiştir. Çatı örtüsü: Poliüretan izolasyonlu çatı panelinin (SPÇ 90 tip 50) katmanları: 0.65 mm, polyester boyalı galvaniz trapez panel, 50 mm poliüretan ısı izolasyonu, kraft kâğıdı, 1.2 mm kalınlığında membran su yalıtımı.

Doğal Aydınlatma

Makine holünün gün ışığından azami derecede faydalanabilmesi için, tasarımda geniş cam yüzeylere yer verilmiştir. Kuzey ve güney cepheleri, 230×1.20 ısıcam paneller ile hol yüksekliğince (9.30) m giydirme cephe olarak tasarlanmıştır. Sistemin taşınması için çatı makası ile entegre olarak düşey vrendel çelik kompoze taşıyıcılar kullanılmıştır. Batı ve doğu cepleri 144 m boyunca 3,6 m yüksekliğinde, çelik sistemin önünde 2,30 x 0,60 modülünde cam duvar ile örtülmüştür. Çatı ışıklıkları, konsol kirişlerin arasında yer alan ve 44 m boyunca devam eden 2,70 metrelik açıklıklarda tasarlanmıştır. Çatı kotu üzerinde oluşturulan prizmatik kesitli boşluklar yangın sırasında duman rezervuarları olarak düşünülmüş; prizmaların üst düzlemlerinde, alüminyum kapaklı otomatik duman ve hava menfezleri de ışık fenerlerine entegre edilmiştir.

Yapay Aydınlatma

Makine holünün direkt aydınlatılması (Task Lighting): Makine holü 7.00 m yüksekliğinde 6 300 m2 alandan oluşmaktadır. Bu alanın aydınlatılması, çatı ışıklarının boşluklarına yerleştirilmiş, 5.40 m aks aralıklarla, tij üzerine asılan sanayi tipi armatürler ile yapılmıştır. Burada, 400 Watt metal halide ampul, geniş açılı 600 mm çaplı alüminyum armatürler kullanılmıştır. Makine holünün endirekt aydınlatılması (Ambiance Lighting): Holün endirekt olarak aydınlatılması ana kirişlerin alt başlıklarına yerleştirilen tavana yönelik armatürlerle sağlanmış, bu şekilde taşıyıcı çelik makaslar ve tavan örtüsü etkileyici bir şekilde ışıklandırılmıştır.

Sosyal Tesis, Yönetim ve Teşhir Merkezi

Ürerim holünde kullanılan 7.20×7.20 modülasyonu bu bölümde de uygulanmış, ortak kısımlarda, bilgisayar merkezleri, çevrelerde ise bürolar düşünülmüştür. Bu bölümlerin üretim ile ilişkisi, galeri- köprüler ile sağlanmıştır. Yapının ortasında tasarlanan iç avlularla, plan derinliklerine kadar doğal ışık sağlanabilmiştir. Tesiste, bürolar, müşteri ilişkileri odaları, sergi alanları, yemekhane, mutfak, bürolar, “cad-cam” ve diğer otomasyonla ilgili bölümler, depolar yer almaktadır. Bodrum kata, yapının üretim binasına da hizmet veren rampalı servis arterinden ulaşım imkânı sağlanmıştır.

Üst Yönetim ve Müze

Göl ve yapay tepelerle bütünleşen yapıda firmanın ürettiği tekstil ürünlerinin örneklerle tarihi gelişiminin sergileneceği ve aynı zamanda defile yapmaya da elverişli 7,20 x 7,20 m ebadında 6,00 m yüksekliğinde bir hol ve çevresinde üst yönetimin süitleri yer almaktadır. Teknik bölümler ve üst yönetici dinlenme bölümleri de tesisin bodrumunda tasarlanmıştır. Hol, çelik sistem olarak tasarlanmış dış kaplamada tamamen alüminyum doğrama ve cam kullanılarak göl manzarası ve doğayla bütünleşmiştir. Yapının diğer bölümleri yine 7,20 x 7,20 betonarme karkas sistemle inşa edilmiştir. Tesisin, gölün üstüne uzanan terası, göl ve karşı sahildeki defilelerin de izlenebileceği basamaklarla bitmekte ve bir köprüyle gölün üzerinden gazeboya ve parka bağlanmaktadır.

Enerji Merkezi

İşlevi gereği dairesel formda tasarlanmıştır. Ulaşım binanın iki yanını çevreleyen rampalarla düşük kottaki avludan sağlanmaktadır. Kojenerasyon yapının merkezindeki dairede yer almaktadır. Tesisin içinde teknik personel odaları ve depolara yer verilmiştir. Yapının çevre duvarları betonarme karkas olarak ve izotuğla ile yapılmış; çatıyı taşıyan düzlem kafes makaslar ışınsal olarak orta çekirdeği oluşturan betonarme kirişi ile çevre duvarları arasında yerleştirilmiştir. Çatı kaplaması poliüretan ısı izolasyonlu sandviç paneller ile yapılmıştır.