Bu Köşe Bizim

Paradox Studio'nun, Tasarım Atölyesi Kartal ve Kartal Belediyesi tarafından 2015 yılında düzenlenen Kıyı-Köşe Tasarım Yarışması’nda eşdeğer ödüle layık görülen "Bu Köşe Bizim" (BKB) adlı projesi 2017 yılında inşa edildi.

BKB : Bir Yarışma Projesinin Katılımcı Tasarım ve Uygulama Süreci

“Yerelde yereli, yerelin bir parçası yapmak anlamlı bir örgütlülüğü gerektirir. Yerelin sorunların çözümüne dahil edilebilmesi için bu önemlidir. Pratikte güçlü bir yerel taahhüt olmadan, sürdürülebilir kalkınmada ekonomik, çevresel ve toplumsal bir birliktelik sağlamak zordur” (Littlewood and White, 1997, s. 111).

Tasarım Atölyesi Kartal ve Kartal Belediyesi tarafından 2015 yılında düzenlenen Kıyı-Köşe Tasarım Yarışması’nda İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü öğrencileri tarafından kurulan mimari tasarım ekibi Paradox Studio ”Bu Köşe Bizim” (BKB) adlı projesi ile eşdeğer birincilik ödülüne layık görülmüştü. BKB bir tasarım fikri olmaktan öte, bir katılımcı tasarım süreci olarak kurgulanmıştı. Bu bağlamda bu proje raporu, fiziksel bir tasarım nesnesinin özelliklerini aktarmaktan çok onu oluşturan süreçleri tanımlamayı hedeflemektedir.

1-Katılımcı Sürecin Tasarımı

Kolektif bir tasarım süreci nasıl kurgulanmalı? Aidiyet, fiziksel ve işlevsel sürdürülebilirlik, doğru tasarım kararları çerçevesinde nasıl oluşturulabilir? Tasarımcı ne kadar profesyonel olursa olsun; kullanıcının düşünceleri, öncelikleri, değerleri, zevkleri konusunda açık fikirli olmalı, Favelada ya da Bahamalar’da yaşayan insan için her zaman en doğru olanı onunla paylaşmadan bilemeyeceğini kabul etmelidir. (Cabannes, 2004). Bu paylaşımın maksimum verimde olması için paylaşım araçlarının da paylaşımın bütünlüğüne ve amacına uygun tasarlanması gerekmektedir. Yani etkili bir katılımcı tasarım eyleminin temelinde etkileşim araçlarının ve süreçlerinin kurgulanması yatar. Bu bağlamda BKB tasarım sürecinin, yarışma projelerinin içerisine girdiği süreçlerden sıyrılması amaçlanmıştır. Katılımcı sürecin nasıl kurgulanacağı, sınırlarının ve tekniğinin ne olacağı konusunda ortaya atılmış fikirler ile kullanıcı ile etkileşimi yüksek olması hedeflenen bir BKB Anketi hazırlanmıştır. Bu amaçla etkileşim aracı, bölgenin kullanıcı tarafından deneyimlenen sorunlarına ve farklı fikir aktarımlarına açık olabilecek şekilde oluşturulmuştur. Katılımcıların hem verilen sorular paralelinde veya tasarımcının öngöremeyeceği kendi sorularıyla ilgili fikirlerini aktarabilmeleri, hem de hayal ettikleri atmosferi çizerek betimlemeye çalışacakları bir anket tasarlanmıştır.

2-Katılımcı Sürecin İşleyişi / Yarışma Süreci

Proje alanı çevresinde bulunan iş yerleri, okullar, konutlarda yaşayan ve gün içerisinde alanla etkileşime geçen kullanıcı profilleri dikkate alınarak saha çalışması başlatılmıştır. Ortalama 200 potansiyel kullanıcı ile gerçekleştirilen anketler farklı değerlendirme metodolojileri ile ele alınmıştır. Çizimler analiz edilerek hayal edilen atmosferle ilgili girdiler listelenmiş, iki boyutlu çizimlerin üç boyutlu dijital ortamda form denemeleri gerçekleştirilmiştir. Fonksiyonel beklentiler ve önerilen çözümler kümeleme yöntemleri ile oranları hesaplanarak tüm anketlerin fikir dağılım grafikleri hazırlanmıştır. Edinilen bu bilgilerin tasarım sürecinde temel girdi olması amaçlanmıştır. Ayrıca ankette bulunan ”Birlikte Uygulayalım” kısmına, projenin yarışmada ödül alması ve uygulanması halinde oluşturulacak kolektif bir uygulama ekibine dahil olmak isteyen potansiyel kullanıcıların iletişim bilgileri eklenmiştir. Bunun temel amacı tasarım nesnesinin aidiyet hissinin kullanıcı yönünde artması ve tasarımın fiziksel sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Proje süreçlerinin analizi, tasarım ve uygulaması peş peşe gelen süreçlerden çok iç içe geçmiş birbirini sürekli düzenleyen süreçlerdir. Bu bağlamda katılımcının bu sürecin yalnızca bir yerinde durması yerine tüm sürece farklı rol ve sorumluluklarla, farklı araçlar aracılığı ile dahil olması amaçlanmıştır. Tasarımcının en temel görevi ise bu araçların ve sürecin etkin bir şekilde işlemesi için onu durmaksızın kurgulamak ve geri bildirimleri dikkate alarak güncellemektir.

3-Prototip ile İşlevsellik Deneyleri ve Geri Bildirimler / Yarışma Sonrası Süreç

Yarışma sürecinden iki yıl sonra başlayan uygulama süreci için ortaya çıkan tasarım, potansiyel kullanıcılara gerçekleştirilen bir sunum ile aktarılmış, yeniden geri bildirimler alınmıştır. Bu geri bildirimler ile beslenerek başlatılan uygulama süreci öncelikle bir prototip oluşturmayı hedeflemiştir. Prototip başarılı bir şekilde üretilerek, kullanıcı tepkileri ve yeni bir geri bildirim bilgisi alabilmek adına proje alanı yanındaki okul bahçesine yerleştirilmiş ve iki hafta kadar gözlemlenmiştir. Bu süreçte modül ve yakın çevresi öğrenciler tarafından yoğun bir şekilde aktivite alanına dönüşmüştür. Prototip deneyi sonrasında öğrenciler ile görüşmeler yapılmış, diğer modüllerin uygulama süreçlerinde değerlendirilmek adına fikirleri alınmıştır. Bu sayede kullanıcının sürecin her bir evresinde var olması sağlanmıştır.

4-Uygulama Süreci

Potansiyel kullanıcının tasarım ve uygulama sürecindeki etkin rolü ve gerçekleştirilen prototip deneyine paralel olarak, Çiçeksuyu Sokak ve Neyzen Tevfik Caddesi’nin kesişimleri ile oluşan proje alanının, atıl durumda olmasından dolayı bölge halkının kullanamadığı üstelik tehlike arz ettiği belirlenmiş, bu doğrultuda alanın, insanların zaman geçirebileceği, öğrencilerin ve mahallelinin kullanımına her daim açık, güvenlik problemi olmayan yeşilin hakim olduğu bir dinlenme, oturma alanı oluşturulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda iki güzergahı birbirine bağlayan akslar belirlenmiş, böylece kullanıcının geçişi aynı zamanda alanla etkileşimi sağlanmıştır. Oturma, biriktirme gibi amaçlara hizmet eden her biri farklı kesitlerden oluşan eni 70 cm, boyu 250-300 cm ve yüksekliği 150-320cm aralığında değişen, ahşap ve metal malzemenin hakim olduğu dört adet modül üretilmiştir. Akslar adım taşıyla kullanıma sunulmuş, akslarla aynı doğrultuda konumlanan modüllerin kendi içinde oluşturdukları kompozisyon ile kullanıcının birbiriyle iletişiminin yanında alanla ve yeşil dokuyla da etkileşimi sağlanmıştır.