Çaycuma Filyos Çayı ve Çevresi Master Plan ve Kentsel Tasarım Konsept Projesi

Kivi'nin, Zonguldak Valiliği için yürüttüğü, Zonguldak Turizm Kalkınma Planı ile bütünleşik geliştirilen, Zonguldak Doğa ve Kültür Turizmi (Proje 67) kapsamında üretilen projelerden biridir.

Promim Çevre Düzenleme, Kentsel Tasarım, projeyi anlatıyor:

Çaycuma Zonguldak kent merkezine yaklaşık 60 km uzaklıkta yer alan ve Filyos Çayı üzerinde yer seçmiş yaklaşık 65 bin nüfuslu ilçedir.

Zonguldak kent merkezinin güney doğusunda yer alan ilçe sınırları Karadeniz kıyısına kadar uzansa da ilçe merkezi ve ana yerleşim alanlarının denize kıyısı bulunmamaktadır. Konum olarak üç önemli kentin (Zonguldak, Bartın, Karabük) oluşturduğu üçgenin içinde yer almaktadır. Bu anlamda değerlendirildiğinde yolların kesiştiği bir düğüm noktası niteliğindedir.

Proje kapsamında ilk aşamada kentin geçmişten günümüze nasıl bir gelişim gösterdiği, yeni kentsel dinamiklerin neler olduğu ve Çaycuma’nın bölgesel ve kentsel ölçekteki potansiyelleri ortaya konmuştur. Bununla beraber kentin ve yakın çevresinin barındırdığı doğal, tarihi ve kültürel zenginlikler de araştırmaya dahil edilmiş ve bu anlamda bölgedeki önemi tartışılmıştır. İkinci aşamada ise sentez çalışmaları kapsamında kent genelinde gözlemlenen sorunlar ve olanaklar ile birbirinden farklılaşan müdahale alanları ve biçimleri ortaya konmuştur. Sorun ve olanak çalışmaları yalnızca kentsel ölçekte değil Çaycuma ve yakın çevresinde yer alan odakları da içine alacak şekilde üst ölçeklerde değerlendirilmiştir. Planlama ve tasarım aşamasında ise kentin mevcut potansiyellerini kullanan ve sorunlarına çözüm bulmaya yönelik olarak oluşturulmuş bir vizyon ortaya konmuştur.

Yapılan çalışmalar doğrultusunda, bölgesel ölçekte Çaycuma’nın konum itibari ile çevresindeki birçok yerleşimden farklılaşmakta ve mevcut ve yeni önerilen ulaşım bağlantıları ile de bölgedeki en erişilebilir yerlerden biri olma potansiyeline sahip olduğu görülmektedir. Aynı zamanda kent çevresinde birçok tarihi ve doğal odak bulunmakta, bu anlamda Çaycuma tüm bu koridorların kesiştiği noktada bir merkez niteliğine sahiptir. Kentsel ölçekte ise içinde barındırdığı tarımsal niteliği korunan alanlar, kentsel gelişme dinamiklerine cevap verebilecek şekilde düzenlenmeye açık boş alanlar ile mevcut kentsel doku önemli potansiyellere sahiptir. Bu kapsamda Çaycuma yerleşimi için;

1. Yakın çevresi için bir merkez/odak niteliğinde olan
2. Kentin tarihi ve modern parçaları arasında güçlü ilişkiler kuran
3. Kent çevresindeki üretken peyzaj dokusu ile daha iç içe olan
4. Su öğesini kimliğinin bir parçasına olarak değerlendiren yeni bir kentsel gelişim senaryosu üzerinde durulmuştur.

A. Kent Omurgası: Tarihi kent merkezi ile İstasyon ile sonlanan modern merkezi birbirine bağlayan ve kenti giriş noktası, su öğesi ve merkezi arasındaki ilişkiyi güçlü bir şekilde kuran ana eksen
B. Rekreatif kıyı: Kentin su ile ilişkisini kuran ve güçlendiren, aynı zamanda açık alan ihtiyacı ile birlikte yeni ihtiyaçlara da cevap veren koridor
C: Yeşil bağlar: Kenti suya ulaştıran / kavuşturan, üzerinde kent içi (mahalle ölçeğinde) açık alan ihtiyaçlarına cevap veren nefes alma koridorları
D: Ekolojik kent dokusu: Kenti çevreleyen üretim alanları ile yerleşme alanını birlikte ele alan ve kentin bu kimliğini sürdüren ekolojik kent dokusu

Bu temel yaklaşımı doğrultusunda, vizyonun kent mekanındaki yansımasına öncülük edebilecek proje paketleri ve alanları belirlenmiştir. Proje paketleri tasarım yaklaşımında belirlenen 4 başlık özelinde değerlendirilmiştir. Kent merkezi ve omurgası, ekolojik kent dokusu ve yeşil bağlara ilişkin olarak fikir düzeyin tartışmalar ive alternatifler değerlendirilmiştir. Rekreatif kıyı bandı özelinde ise bu tartışmalar daha fazla detaylandırılmış ve kentsel tasarım konsept projesi oluşturulmuştur.

Yaklaşık 1.500.000 m2 büyüklüğündeki kıyı bandı boyunca kentin ve kentlinin ihtiyaçlarını, var olan ekolojik ve tarımsal potansiyeli ile alanın getirdiklerini ön planda tutan farklı temalardaki parkları bir araya getiren bir yeşil koridor tasarlanmıştır. Bu yeşil koridorun kentle olan yaya ve yeşil açık alan bağlantıları da proje kapsamında değerlendirilmiştir.

Proje kapsamında kentin su ile buluşması, su kenarında gelişen bir kent olması özellikle önemsenmiştir. Bu anlamda hem Filyos Çayını seyir amaçlı ahşap teraslar hem de çayın kanal içine alınmasından sonra kıyıda yer alan gölet ve sulak alanlarda etkin su kullanım yüzeyleri önerilmiştir.