Dönem Projesi: Bursa Hanlar Bölgesi Çarşıbaşı Kentsel Tasarım Proje Yarışması

Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Mimarlık Bölümü öğrencisi Yusuf Sami Mazıcıoğlu tarafından 2020-2021 Güz Dönemi Proje 7 kapsamında, Mimar Serkan Karaaslan, Mimar Kaan Zontul, Mimar M.Akif Kemerlioğlu ve Mimar Fatih Boydak yürütücülüğünde Bursa Hanlar Bölgesi Çarşıbaşı Kentsel Tasarım Proje Yarışması konu olarak çalışıldı.

Mekanın ürettiği ve mekan üreten olarak beden yalnızca yine bu mekanın belirlenimlerine konu olur. Mekansal bedenin açığa çıkma niteliği yine mekandan gelir. Yani orada bekleyen ve kullanıma bırakılan, kullanıma geçen enerjiden gelir.

-Henri Lefebvre.

Hanlar Bölgesi, Bursa’nın merkezinde, 14. yüzyılda oluşmaya başlayan, 16. yüzyılın ortalarına kadar padişahların ve devletin ileri gelenlerinin yaptırdığı anıtsal yapılar ile gelişen ticaret merkezidir. Kentin, ticaret yapısını ve sosyokültürel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik cami, medrese, hamam gibi yapıları içerir. Bölge, günümüzde de ticari işlevini korumakta ve Osmanlı döneminin ticaret kültürünü, kaderine terk edilmiş biçimde sürdürerek, kentin merkezi konumunda olmaya devam etmiştir. Yıllar geçtikçe bölgenin çevresine yapılan yapılar ile arka planda ve atıl durumda kalmış, silüetini kaybetmiş ve Tophane Yamaçları ile bağlantısı kopmuştur.

Alanın sorunları hakkındaki yapılan analiz ve sentezler;

1-) Hanlar Bölgesinin Arka Planda Kalması:

Cemal Nadir Caddesi üzerinde ve Zafer Plazadan başlayıp Ulucami ye kadar uzanan bölgede yer alan “yapılar”, bölgenin tarihi dokusu ve silüetini kapatmaktadır. Bu yapıların kaldırılması ile Tarihi doku ve silüet gün yüzüne çıkacak, şehir ile bütünleşecektir. Kent, sosyal- kültürel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik “Meydan” kazanacaktır.

2-) Tarihi Dokuların Kopukluğu:

Tophane Yamaçları ve Hanlar bölgesinde bulunan tarihi dokuyu, sıralı yapılar ve yoğun araç trafiği fiziksel ve görsel açıdan birbirinden koparmaktadır. Ulu Cami, Tophane ve Hisar bölgesi arasındaki adeta perde görevi gören yapıların kaldırılmasıyla iki tarihi bölge arasındaki görsel bağlantı, yapılan proje ile fiziksel bağlantı kurulması hedeflenmiştir.

3-) Yeşil Doku Yetersizliği:

Yeşil doku, Hanlar içerisinde öbek halinde, tophane yamaçlarında ise lineer şekilde bulunmaktadır. Tophane Yamaçlarında ve mevcut alanda bulunan yeşil doku arasında bir bağlantı kurularak, hanlar bölgesi içerisinde homojen bir şekilde dağılması planlanmıştır.

4-) Sirkülasyon:

Hanlar Bölgesi, organik dokusundan dolayı karmaşık bir sirkülasyona sahiptir. Karmaşık sirkülasyondan dolayı bazı hanların girişleri net olarak okunmamakta ve kot farklarından dolayı hanlara ulaşım zorlaşmaktadır. Doğu-Batı Yönünde: Ulu Çarşının batı girişinden başlayan ve Tuz Çarşısı arasındaki yoğun yaya aksı, Güney-Kuzey Yönünde: Ulu Cami ve Fomara Meydanı arasındaki yoğun yaya aksını, Omurga olarak düşünülmüş, tüm alanı ve tarihi yapıları birbirine bağlamak amacıyla düşünülen yaya aksı; rekreasyon alanları, sergi alanları ve toplanma alanları gibi mekanlarla desteklenen açık ve yarı açık mekanlar tasarlanacaktır.

5-) Tarihi Yapıların İşlevlendirilmesi:

Meydan, Cami avlusu ve Han avlusu gibi mekanlar bölgede yoğundur. Ticaret hayatının içerisinde, Han avlularının doğru bir şekilde kullanılmadığı, potansiyellerinin söz konusu tarihi kimliğe yaraşır biçimde değerlendirilmediği aşikardır. Hanların avlularında bulunan örtülerin hanlara zarar verdiği ve atıl bölgeler olarak kullanılması yerine, yeniden işlevlendirilerek turistik açıdan kullanılması düşünülmüştür.

6-) Toplanma Alanı Eksikliği:

Hanlar bölgesi, sosyokültürel ve ticaret merkezi olmasından dolayı birçok insanın uğrak noktalarındandır. Fakat organik dokusundan ve çeperlerindeki yapılardan dolayı kullanıcıların toplanacağı ve vakit geçireceği alanlar yok denecek kadar azdır. Alanın iç bölgelerine gidildikçe hanların yüzeyleri ve hamamlar sonradan yapılan yapılardan dolayı arka planda kalmışlardır. Belirlenen yaya aksları üzerindeki bu yapılar yerine toplanma ve etkinlik alanları tasarlanarak kullanıcılar için vakit geçirebilecekleri ve tarihi dokuyu deneyimleyebilecekleri mekanların sağlanması düşünülmüştür.

Bu bağlamda alana dair önerilen proje:

– Doğu-Batı ve Kuzey-Güney Aksı üzerinde tasarlanmıştır.

– Kuzey ve doğu yaklaşımlarına yönelik, rekreasyon alanları ile insanların zaman geçirecekleri açık ve yarı açık mekanlar tasarlanmıştır.

– Proje, Tarihi dokunun silüetini kapatmamak ve dokunun kent ile bütünleşmesi için yer altında tasarlanmıştır.

– Yol kotu, yaya sirkülasyonuna ve yeşil alanlara bırakılarak keyifli yürüyüş yolları, etkinlik alanları ve rekreasyon alanları tasarlanmıştır. Tophane yamaçları ve Hanlar bölgesindeki yeşil doku bağlantısı sağlanmıştır.

– Belirli kotlar düzenlenerek çeşitli mekanlar ile zenginleştirilmiştir. Engelli kullanıcılar için kotlar arası sirkülasyon yürüyen merdivenler ve rampalar ile kesintisiz şekilde tasarlanmıştır.

– Kullanıcıların Hanlar bölgesini ve Tophane yamaçlarını daha iyi deneyimlemeleri ve algılamaları için projenin merkezine seyir terasları tasarlanmıştır.

– Tophane Yamaçları ile fiziksel bağlantı, Cemal Nadir Caddesinin altından sağlanarak sergi, fuaye alanı ve konferans salonu ile zenginleştirilmiştir. Mekanın ışık ihtiyacı yol kotuna açılan boşluklar ile sağlanmıştır.

– Alanın bütünlüğünü sağlamak için, Cemal Nadir Caddesi üzerinde tasarlanan örtüler, alan içerisine yayılıp sürpriz sergi, etkinlik, rekreasyon alanlarına doğru uzanıp Gazi Orhan Parkı ile son bulmaktadır.

– Zafer Plaza AVM proje ile bütünleştirilmiştir.

– Kapan Han, Pirinç Han, İpek Han, Bakırcılar Çarşısı ve Balibey Hanı yeniden işlevlendirilmiş ve daha fazla kullanıcı ile buluşturulmuştur.

-Ulu Cami ve Pirinç Hanın önündeki alanlar toplanma, sergi ve etkinlik alanları olarak tasarlanmıştır.

–Projede Bulunan Programlar: Kent Oteli, Konferans salonu, Sergi alanları, Etkinlik alanları, Sanat ve Kumaş atölyeleri ve galerileri, Seyir Terasları, Müze, Tanıtım Ofisi, Restoran, AVM ve Kütüphane.