Eşdeğer Mansiyon, “İzmir Elektrik Fabrikası Ne Olmak İster” Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

PROJE RAPORU

Proje İzmir’in Alsancak ilçesinde ticari amaçla kullanılan liman çevresinde yoğun sanayi bölgesinde konumlanmış, kent içerisinde atıl kalmış Tarihi Elektrik Fabrikası ve çevresinin kent içinde önerilen bir kültür aksının ilgi odağı olan bir parçası olması hedeflenmiştir. Yapının kentteki tarihi hafızasına bakıldığında yer aldığı bölgede endüstri mirası olarak, yerine bakıldığında ise mimari olarak ve erken dönem sanayi yapısı kimliği ile de tarihsel olarak büyük öneme sahip; fakat günümüzde işlevsiz ve atıl bir durumda varlığını sürdürmeye çalışmaktadır. Yapının bu kimlik potansiyellerinin bellekteki yerini var ederken günümüzde işlevsiz durumdaki bu yapıyı ve çevresindeki yoğun sanayi bölgesini atıl durumdan kurtarıp halkla buluşturmak projenin temel kurgusunu oluşturmuştur. Tarihi bellekte kentin elektrik ihtiyacını karşılayan fabrika ve etrafında kümeleşmiş olan sanayi bölgesi, kent içerisindeki izi yok edilmeden dönüşmeli ve değişime uğramalıdır. Bu dönüşümü gerçekleştirmek ve izlerini kaybetmeden değişime uğratarak yeni bir mekan kurgusu yaratmak için “reenkarnasyon” kavramı üzerinde durduk. Reenkarnasyon literatürde insan yaşam döngüsü için kullanılan bir kavram olup “bilinci içinde barındıran ölümsüz saf bir enerji olan ruhun sürekli olarak yeni bedenlerle dünyaya dönmesi olarak” tanımlanmaktadır. Bu ölümsüz saf enerji olarak nitelendirilen ruh bir beden yolculuğuna çıkar. Beden ölür, kimliğini yitirir, başka bir bedende yeniden var olarak kalıp değiştirir. Ruh yaşam döngüsü içerisinde durmadan bir çember çizer. Çember, ruhun bedenden ayrılışı ve ruhun bedene bürünmesi arasında ruha bir rota çizer. Ruh çemberi gezer ve gezerken yeni kimliklere bürünür. Bu kimlikler bir önceki kimliği veya bir sonraki kimliği çakışır. Sonraki kimlik ilk kimliğinin izlerinin taşıyarak göçüne devam eder. Beden ölür, ruh var olur, göç eder, beden dirilir. Beden sonsuza kadar ölmeye, sonsuza kadar dirilmeye; ruh da sonsuza kadar göç çemberini çizmeye devam edecektir.

Reenkarnasyon kavramının eski bedendeki izlerini yok etmeden yeni bir bedene kavuşması ve kimlikleşmesi durumu, “Tarihi Elektrik fabrikası ve yakın çevresi ne olmak ister?” sorusunun kurgusal bağlamda cevabı olmuş, reenkarnatif mekan olgusunu oluşturmuştur. Önerilen projede reenkarnasyon kavramı hem yapı içerisinde hem de bölgesel bağlamda irdelenerek, mekanların reenkarnasyonel yaklaşımları ele alınarak bölgede “Kamusal Ada” oluşturulmuştur. Kentsel ölçekte ve fabrika ölçeğinde ziyaretçiler için bir rota belirlenmiştir. Bu rota göç çizgisini simgelemektedir. Kentsel ölçekteki ruh rotası Şehitler Caddesi’nde önerdiğimiz omurga olarak vücut bulmaktadır. Şehitler Caddesi kentsel bağlamda yayalaştırılmış, ve bu omurga etrafında kamusal işlevler önerilerek kültürel bir aks oluşturulmuştur. Önerilen bu yayalaştırılmış omurga ekolojik bir koridora dönüştürülmüş, Ege Bölgesinin ekosistem özellikleri göz önünde bulundurularak yoğun bir şekilde ağaçlandırılmıştır. Önerilen omurga etrafındaki mevcut işlevli yapılar korunmuş, niteliksiz alanlara yeni bir kamusal işlev önerilmiştir. Elektrik Fabrikası önündeki dört yapı adası üzerindeki yapılaşma niteliksiz görülerek boşaltılmış, bu adalarda meydan önerisi getirilmiştir. Mevcut durumdaki zayıf etkileşimli “Kıyı Bandı “nın kamusal omurgayla bütünleştirilerek ada içine çekilmesiyle suyun Elektrik Fabrikası ve çevresi ile olan etkileşimi arttırılmıştır. Yarışma alanı içerisinde kurgulanan peyzaj önceki sokak izlerini taşıyarak oluşturulmuştur.

Dijital sanat merkezi olarak yeni bir bedene bürünen fabrika içerisinde reenkarnatif mekan olgusu özgün dokuya hiç dokunulmadan devam ettirilmiş, fabrika içerisindeki göç rotası rampalar ve bu rampalara saplanan mekanlar olarak kurgulanmıştır. Ziyaretçi bu rota üzerinde fabrika içerisinde adeta göç eden, her mekana girerken yeni bir bedene bürünen; her mekandan çıkarken o bedende ölen bir ruhu simgeliyor. Oluşturulan rampalar ve bu rampalara konumlandırılmış mekanlar ile insanların, tarihi yapıyı farklı kotlardan maksimum düzeyde deneyimlemeleri hedeflenmiştir.

Mekanlar bu rota üzerinde “Flexible Etfe Sentetik Yüzeyler” ile oluşturularak yapının kabuğuna hiç dokunmadan kendi strüktürü ile asılarak objeleştirilmesiyle kurgulanmıştır. Mekanlar yapı içerisindeki strüktürün olmadığı boş kısımlara sızma etkisi yaratmıştır. Yapının çatı kısmında fotovoltaik cam paneller kullanılmış, dış yüzeydeki yıkık alanlar onarılıp lokal boşluklar saydamlaştırılmıştır. Rampaların başlangıç ve bitiş noktaları makine odalarını yeniden işlevlendirmek amacı ile bu odalar içinde konumlandırılmış, başlangıç ve bitişin aynı noktada olarak konumlanması reenkarnasyonun rota çemberine vurgu yapmaktadır. Reenkarnatif mekanlar; dijital sanat merkezi bağlamında durağan noktalardır. Bu durağan noktalarda “Hareket Tuvali Atölyesi, Tekn-O’rman Dijital Sergisi, Elektronik Puzzle, Dokunmatik Müzikal Atölyesi, İnteraktif His Odası, Canlı Arşiv, Tarihin İzleri Simülasyonu Kalıcı Sergisi, Ben Noktası” bulunmaktadır. Mekanlar ziyaretçinin fabrika içerisinde kendi hikayesini üretmesine ve bu hikayenin bir kahraman olmasını sağlamaktadır.

Jüri Değerlendirmesi:
Kentsel mekana ilişkin önerileri ve bulunduğu bağlama yönelik müdahale kararları ile kamusal alanda ve iç mekanda yarattığı mekanların niteliği olumlu bulunmuştur. Yenilikçi ve deneysel iç mekan kurgusu içerisinde yaratılan, tarihsel mekanın iç boşluğunda kabuğa dokunmadan asılmış obje etkisi başarılı bulunmuştur. Ancak bu yaratıcı ve deneysel yaklaşımın, tarihi yapının yıkılan bölümünü yeniden inşa ederken sürdürülememesi eleştirilmiştir. Suyun bir bellek ögesi olarak alana alınması olumlu bulunmakla birlikte, su düzenlemesinin yapının kent belleğindeki ana yönelimine aykırı konumlanması eleştirilmiştir. Kentsel ölçekte önerdiği kamusal mekanların oluşturulması sürecinde yakın çevrede benimsenen “temizleme” yaklaşımının bölgenin bellek izlerini yok ediyor olması olumsuz bulunmuştur. Proje bu değerlendirmeler sonucunda oy çokluğu ile (5-2) Eşdeğer Mansiyon Ödülüne değer görülmüştür.