Eşdeğer Mansiyon, Mahalle Tasarımı Fikir Yarışması

Açıklama Raporu

BURSA YEŞİL KOZA MAHALLESİ

Çalışmanın başlangıcında günümüz şehirlerinde mahallenin kültürel ve mekânsal olarakfarklılaşmasına yol açan fiziki, sosyal, kültürel ve ekonomik unsurların neler olduğu sorunsalı analiz edilmiştir. Bu analizden elde edilen veriler ışığında geçmiş ve günümüz bağlamında “mahalle” yaşamı karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Mahallenin günümüz modernitesinde”nasıl olabileceği” sorusu mekânsal planlar, hâlihazırdaki stratejiler, kentleşme gibi ana konular; mahallenin işlevleri (güvenlik, dayanışma, toplumsallaşma vd.), mekânsal örgütlenmesi ve konut tipolojileri üzerinden “kimlik, yaşanabilirlik, sürdürülebilirlik” odağında ilişkisel olarak irdelenmiş ve mahalle tasarımına geçilmiştir.

Mahalle tasarımı “Koza Mahalle” olarak adlandırılmıştır. Bu adlandırmanın temelinde;kentin alt birimi olan mahallenin, sistematik olarak kentin minimal bir örneği olduğu ve kendi içinde de belli özelliklere göre ayrılmış alt birimlerden oluştuğu kabulü yatmaktadır .Mahalle; alt mahalle birimlerinden, alt mahalle birimleri de komşuluk birimlerinden oluşmaktadır Her birim nüfus, donatı vs. bakımından kademeli olarak farklılık göstermekte ancak mekân içinde dağılım, nüfusun ihtiyaçlarına göre birbiri ile ilişkisel ve birbirini tamamlayıcı nitelikte tasarlanmıştır.

Koza Mahalle; Birbirini şahsen tanımasa da fiziki olarak tanıyan -ya da buna imkan veren bir mekanda- kişilerin yaşadığı, etkileşime ve iletişime açık ortak sosyal mekânların ve farklı gelir düzeylerindeki kişilerin yaşamasına imkân tanıyan; insan ölçeğinin esas alındığı farklı konut tipolojilerinin yer aldığı; geçmişten aldığı değer ve yapısal kimliği modern kent dokusu ile bütünleştirebilen, toplu taşım ağırlıklı, sürekliliği olan yaya ve bisiklet yolları ile çevrili ait olduğu, ait olduğu şehirle kimlik bağlantılarını sürdüren Koza yönetişim sistemi ile yönetilen yerleşimdir.

Koza Mahalle VİZYON:

“Yerel Potansiyellerinin Günümüz İhtiyaçları Doğrultusunda Tekrar Üreten Öncü Mahalle””

Koza mahalle tasarım ilkeleri;

1. Doğal Yapıya Uyum: Bursa kentinin genel olarak doğal yapı figürleri (Uludağ ve Bursa Ovası, çınar, kestane, şeftali ve erguvan ağaçları) ve proje alanının topoğrafik yapısı dikkate alınarak tasarım gerçekleşmiş, mevcut kadastral yollar ve kullanılmakta olan yollar genişletilerek eğimli ve doğal bitki örtüsü korunmuştur.

2. Kent Silueti: Tasarımın en genel haliyle eski Bursa mahallelerini çağrıştırması ve bu çağrışımla geleneksel şehir siluetini vermesi gözetilmiştir. Bu siluet görüntüsü Bursa’nın yamaçtan ovaya inen yerleşim alanlarında kübik ve tek tip olmayan, çatılı ve geleneksel Osmanlı tarzı evlerden hatlar taşıyan konut tipolojilerinin; mahallenin merkezinde yer alan cami, okul, kültür merkezi ve diğer donatı. yapıların etrafına yerleştirilmeleri ile sağlanmıştır.Topoğrafya dikkate alınarak yükseklik siluette sadece ibadet alanları, okul ile sınırlı kalarak, kent siluetinde max 9,50m (topoğrafyadan kazanılan katlar hariç) yükseklikte kalınmıştır.

3. Yaşayan Sokak: Sokak dokusunda iki ana unsur olarak konut ve konutlar arası sosyalleşme amaçlı donatılar belirlenmiştir. Bu iki unsurun oranlı ve nüfusun ihtiyaçlarına göre sokak dokusuna yerleştirilmesinde sokağın insan tarafından “kullanıldıkça” yaşatılan bir mekân olmasından hareket edilmiştir. Sokak dokusunda sosyal donatı alanlarının yerleşimi; farklı demografik iletişime açık grupların (yaşlıların, kadınların, çocukların vs.) ihtiyaçlarına ve biraradalığına hizmet edebilecek çözümler olarak tasarlanmıştır.

4. Mekânsal/Kentsel Geçirgenlik; Mahallenin her alanında kullanılan bir ilkedir. Toplumsal bütünleşme hedefi doğrultusunda konut blokları ve kurumsal yapıların yer aldığı alanlar arasında iletişime açıklık hedefine uygun olarak duvarlar; kısmen0,50 metre yüksekliğinde ya da hiç kullanılmamıştır. İbadet alanı ile sosyo- kültürel tesis alanı, okul alanları ve diğer donatı alanları arsında yaya geçişleri esastır.

5. Yaşayan Komşuluk/Toplumsal Birliktelik: Konutların etrafında yer yer açık bahçe duvarları ile hem sokakla hem de komşu ile ilişkilerde süreklilik amaçlanmıştır. Geleneksel mahalle kültüründe yer alan yardımseverlik, misafirperverlik, saygı, güven gibi değerleri mahalle ölçeğinde ve günümüz ihtiyaçlarına uygun olarak canlandırmaya hizmet etmesi amacı ile ortakmekânların oluşturulması hedeflenmiş, bu amaçla Koza Mahalle Yaşam Merkezleri oluşturulmuştur;

• Günübirlik Ticaret Alanları: mahallede alt birim ve sokak ölçeğinde nüfusun ihtiyaç duyduğu günübirlik ticari birimlerdir.
• Koza Mahalle Atölyeleri: Mahallenin emekli ve yaşlı sakinleri tarafından kısmen gönüllü kısmen ücretli çalışanlar tarafından çalıştırılacaktır. Atölyelerde, gıda, giyim ve mobilya gibi bölümler yer alacaktır. Okul sonrası çocuklara mahalle fırınında yapılan kurabiye, poğaçalar ikram edilirken, iş hayatı içinde olan mahalle sakinleri giyim bölümünden, kıyafet tamir ve ütü konusunda, mobilya ve diğer ev tamiratı bölümünden destek alacaklardır. Ayrıca Bursa kentine ait el sanatları (çinicilik, ebru, sepet örme vs) atölye hizmetleri içinde yer alacak olup, geleneksel Türk kültüründe yer alan sosyal dayanışma ve beraberlik atölyelerle yaşatılacaktır.
• Sosyal Yaşam Merkezi:

İlk Yıllar Oyun Merkezi: 0-4 yas çocukların ebeveynleri ya da bakıcıları ile gelecekleri eğitim, eğlence ve kültürel faaliyetlerin yer alacağı merkezdir.

4 Mevsim Aktivite (Spor) Alanı: Yeşil alanlar içine dağıtılmış spor aletleri ve alanları yanında nüfusun yoğunluğuna göre alt birimlerin ihtiyacına yönelik kapalı, yarı kapalı nitelikli spor alanlarıdır.

Sergi / Sosyal Paylaşım Alanları: özellikle mahalle merkezinde ve alt birimler arasındaki sosyal donatı alanları çeşitli sanatsal, kültürel sergi ve organizasyonlara müsait olacak şekilde tasarlanmıştır.

Aktif Kütüphane: Bölge Ölçeğinde Yer Alan Mevcut Kütüphanelerin Daha Aktif Kullanılmasını Teşvik Etmek Amacı İle Gerçekleştirilecek Bir Dizi Çalışmayı İçerir.

Mahalle Pazarı, Sağlık Ocağı, Diğer Bazı Kamu Binaları: İhtiyaçlara göre mahallede yer alacak kamusal binalardır.

Oluşturulacak mahalle yaşam alanları ile hem kültürel hem de toplumsal değerlerimizin korunması ve günümüz ihtiyaçları ile sürdürülebilmesi amaçlanmaktadır.

Yeşil Koridor: Yeşil alan ve parkların yürüyüş ve bisiklet yolları ile mahallenin alt birimlerini yaya olarak birbirine bağlaması yanında sosyalleşmeye imkân verecek şekilde düzenlenmesi de amaçlanmıştır. Yeşil yollar olarak tabir edilen güzergâhlar boyunca park, oyun alanları, spor alanları ve diğer ortak kullanım alanları ile birlikte mahalle içi ve mahalleler arası süreklilik sağlanmıştır. Böylece yeşil alanlar, mahalle dokusu içerisindeki diğer alan kullanımlarını yönlendiren, sınırlandıran, ayıran ya da birleştiren organik bir sistem olarak düzenlenmiştir. Peyzajda Bursa kentine özgü ağaç ve bitki gruplarından yararlanılacaktır. Ağaçların bulunduğu, yürüme ve oturma alanları parke taşıyla kaplı bahçelerin, bazılarında çeşmeler ve küçük süs havuzları bulunacaktır.

6. Ekolojik Miras: Koza Mahalle Alt Birimlerinde; çocuk parkları, çeşme, komşuluk ilişkilerinin geliştirileceği oturma grupları, küçük spor alanları yanında “kentsel tarım” yapılacak ortak alanlara yer verilmiştir. Kentsel tarım alanlarında mahalle sakinleri geleneksel mahalle kültüründeki gibi sebze ve meyvelerin yetiştirilme imkânı bulacaktır. Böylece hem kent içi minimal tarım alanlarının gündelik yaşamın bir parçası haline gelmesi hem de genç nesillere kullanılarak korunduğu bilinci aktarılması amaçlanmıştır. Konutların kendi enerjilerini üretmeleri teşvik edilecek, geri dönüşüm her alanda aktive edilecektir. Dış cephelerde yer alacak güneş panelleri ile bazı kamu binaları ve diğer binaların kendi enerjilerini üretmeleri desteklenecektir.

7. Yürünebilir Mahalle: Mahallenin üst ölçeği olarak bölgenin ulaşım ağı kademelere ayrılarak dıştan içe doğru yerini yayaya bırakması, böylece belli bir ölçüde mahallenin yürünebilir oranda konut ve donatıların yer alması gözetilmiştir. Toplu taşıma istasyon ve durak noktalarında özel araç sahipleri için park et – bin alanları oluşturularak özel araç sahiplerinin toplu taşıma sistemine entegreolmaları ve şehir merkezinde özel araçların oluşturduğu trafik yükünün azaltılması amaçlanmıştır. Ayrıca şehir merkezi ve mahalle merkezleri trafik sınırlamalı (yavaşlatılmış trafik alanı) bölge oluşturulacak, merkez ve mahalle çeperlerinde yer alan katlı, yer altı ve hem zemin otoparklar bulunacaktır.

Yürünebilir mesafeler ilkemiz doğrultusunda tüm şehir ve mahallelerde yürünebilir yaya rotaları ve sürekliliği olan bisiklet yolları önerilmiştir. Böylece şehir merkezinde ve mahalle yaşam alanlarında yaya ve bisiklet erişimi olanaklarının arttırılması ile konut alanlarındaki yerel yollarda her yaş grubunun rahatça hareket edebileceği yaya güvenlikli alanların oluşturulması sağlanmıştır. Şehirde sağlanacak yoğun yaya kullanım olanağı ile mekânların hissedilmesi, sahiplenilmesi dolayısı ile kent kimliğinin sürdürülebilirliği gerçekleşmiş olacaktır. Alt mahalle birimleri birbirlerine yaya, araç, bisiklet yolları ile aynı şekilde mahalleler aynı akslara ek olarak tramvay ve otobüs hatları ile birbirine bağlanması öngörülmüştür.

8. Karma Kullanım: Mahallenin farklılıkları birlikteliğe çevirmesine hizmet etmesi için karma kullanımların biraradılığı ilkesi benimsenmiştir. Kamu binalarının kent merkezinde yoğunlaşması yerine tüm mahalle merkezlerine eşit oranda dağıtılması öngörülmüştür. Diğer yandan bir bölge sadece konut, ticaret, ya da çalışma alanı olarak tanımlanmamış, birimin kullanıcı yoğunluğuna göre dağılım sağlanmıştır. Mahalle alt birimlerinde olabildiğince günübirlik ticarete yer verilmiştir. Bu kullanımlar mahalle sakinlerinin talep ve önerilerine göre değişebilmektedir. Günübirlik ticaret alanlarının yer aldığı satış alanları, Bursa Kozahan bina formundan esinlenerek tasarlanmış olup, ön cephede portik/arastalar yer alacaktır. Bu bina tasarımı hem fonksiyonelliği hem de kimlik kazandırması nedeni ile tercih edilmiş olup, günümüz mimarı yapı elemanları ile desteklenmiştir. Alt birimlerde günübirlik ticari unsura iki işlev yüklenmiştir: sokak dokusunda güvenlik görevi görmesi (geleneksel mahallede bakkal, berber vs. esnafın mahalleye giren çıkandan haberdar olması gibi) ve sokağın sürekliliği için sınırlı ticari faaliyeti gerçekleştirmesi.

9. Koruma Kullanma Dengesi: Mahalle tasarım ilkesi olarak doluluk boşluk oranı, yeşil alan dengesi ve mahallenin diğer mahallelerle ilgili ilişkileri dengeli tutulmuştur. Proje alanı içinde yer alan eğimli ve ağaçlık alanlar “Aktif Orman Alanı” ve “Kentsel Tarım Alanları” olarak kabul edilerek sadece koruma değil aynı zamanda kontrollü olarak mahalle sakinlerinin kullanımına da hizmet etmesi hedeflenmiştir.

10. Farklı konut Tipolojileri:Uygulama İmar Planı ve Kentsel Tasarım Projeleri bir bütündür Mahallede farklı yapı tipolojileri yer alacak olup, bu şekilde hem eski mahalle yapısına uygun bir doku, hem de farklı sosyo-ekonomik düzeylerin aynı mahalle ve alt birimlerde yer alması sağlanacaktır.

Öneride tek katlı, 2li ve 3lü bina blokları 1-2 ve 3 kat olarak konutlar aynı ada içinde yer alacaktır. Kentsel tasarım projesi ekinde geleneksel Bursa evlerinin mimarı ve yaşantısal öğeleri, günümüz modern kullanım şekilleri ve ihtiyaçları ile birlikte yoğurularak 16 adet konut tipolojisi hazırlanmıştır. Her ada için kullanılan emsal değeri 1,0’dir. Parsel büyüklüklerine göre her malikin kullanacağı inşaat alanı eşit olup, konutlar farklı kat ve modellerde olacaktır.

11. Kent Belleğinin Sürdürülebilirliği:

Kent kimliğini, hafızasını doğal çevre, kentin makroformu ile sosyal ve yapılı çevre arasındaki ilişki ve etkileşimler oluşturmaktadır (Şekil 2). Bursa kent kimliğini oluşturan unsurlar akademik ve düşünsel çalışmalar geçmişe ait hava fotoğrafları ile diğer fotoğraflar üzerinde araştırmalar sonucunda incelenerek öneri projede uygulamaya alınmıştır.

Tarihi Bursa’dakonutlargenellikle bahçeli olarak yapıldığı için kent”Yeşil Bursa” ismini almıştır. Yeni oluşturulan öneri mahallemizde de konutlar ve sosyal donatı alanları, bahçe ve yeşil alanlar ile bütünleşen bir yaşam biçimi öngörülmüştür. Binalardaki bahçe alanları ön, yan ya da arka bahçe olabilmektedir. Alt mahalle birimini temsil eden konut adalarında geleneksel yapıdaki genellikle bitişik ve de ayrık nizamlı konutlar yerine bitişiklik; 2 li ve 3’lü konutların yer aldığı kütlelerle ortaya konmuştur.Kütleler ışık, güneş alma özelliklerine göre ayrık nizamda yerleştirilmiş ve geleneksel mahalle modelini günümüze taşınacak en önemli özellik olan insan ölçeği korunmaya çalışılmıştır. Ayrıca Bursa karma iklim özelliğine uygun olarak ayrık ve bitişik olarak konumlandırılmıştır

Her alt birim ve mahallede kent kimliği ile süreklilik arz eden imgeler için ayrılan yere ne yapılacağı konusu mahallede yaşayanların ortak kararı ile belirlenecek olup, sokak ve mahalle isimleri kent kimliği ile bütünleşen isimlerden seçilecektir.Mahalleyi oluşturan alt birimlerin kendine has imgelerle (çeşme, heykel, peyzaj vs.) hem mekânın sahiplenilmesi hem de bilinirliğinin sağlanması amaçlanmıştır.

Kullanım Kararları;

Mahalle ana yaya aksı ve paralelindeki iç toplayıcı yol etrafında alt mahalle birimleri ile mahalle merkezi yerleştirilmiş olup, eğimli alanlar tarım ve orman alanı olarak ayrılmıştır. Ana taşıt yolu boyunca ofis binalarının yer alacağı çalışma alanları yerleştirilmiştir. Komşuluk ve alt mahalle birimleri arasındaki bağlantılarda yaya yolları esas alınmış Koza mahallenin diğer mahalleleri ve işyerleri ile bağlantıları için tramvay hattı önerilmiştir. Mahalle merkezi ve çevresi 10 dakikalık bir yaya çemberi içerisindedir. Mahallenin bir ucundan diğer uca en uzun yaya mesafesi 15 dakikadır.Araç yolları ve park cepleri mahalle alt birimlerinindışa alınması ile sokak, oyun ve meydan alanları ile desteklenen yaya bölgeleri oluşturularak sosyal bütünleşmenin en önemli alanları haline getirilmiştir.

Ana yaya aksı üzerinde dinlenme amacı güden oturma grupları içeren yeşil alanlar önerilmiştir. Bu alanlarda gölge veren yerel ağaçlar kullanılmıştır

Koza mahalle tasarımının en önemli özelliği mahalle ve alt birimlerinde nüfusun demografik ve sosyolojik yapısına uygun, sosyal, kültürel, ticari vs. alanlarda ihtiyaç ve talepleri gözeten Koza Mahalle Yaşam Merkezleri ile toplumsal bütünleşmenin, mahalle kültür yaşantısının desteklenmesidir.