Eşdeğer Mansiyon, “Odak Ürgüp” Kent Merkezi İçin Fikir Projesi Yarışması

Bark Architects tarafından “Odak Ürgüp” Kent Merkezi İçin Fikir Projesi Yarışması için tasarlanan proje eşdeğer mansiyon ödülünü kazandı.

Proje Raporu:

Korozyon / İmgeler

Bugün Ürgüp üzerine düşünürken zihnimizde beliren imgeler ve izlenimler, bu eşsiz coğrafyanın günümüz turizm ve popüler kültürün hızla tüketimi altındaki korozyonunu gözler önüne seriyor. Bize göre, bu korozyonun temel nedeni, hızlı tüketim alışkanlıklarının yarattığı kültürel-kentsel kopukluklar. Bu kopuklukların bir diğer tezahürü de kentsel korozyonla beraber daha derin bir mesele olan her yeni kuşakla daha da artan kolektif bellekteki aşınmalardır.

Bize göre Ürgüp’ü odağına alan bir yaklaşım, bu aşınmayı daha da derinleştirecek geçici kentsel mekânlar yaratmak yerine, bölgeden öğrenmeye, coğrafyanın biçimlenişindeki anlamları ve özleri aramaya odaklanmalıdır. Bu doğrultuda, biçimsel unsurlardan ziyade, insanın bu olağanüstü coğrafyada asırlar boyunca geliştirdiği kırsal ve kentsel var olma alışkanlıklarını, bu alışkanlıkların mekânı nasıl biçimlendirdiğini anlamaya çalışmanın doğru olacağını düşündük.

1. Coğrafyadan Öğrenmek / İzler

Ürgüp geneline baktığımızda Damsa Çayı boyunca süregelen ekolojik hat tarihi dönemlerden bu yana verimli tarım alanları olarak değerlendirilmiş özellikle İpekyolu’nun bölgedeki etkinlik süresi boyunca önemli gelir kaynağı olan; lavantacılık, cevizcilik, bademcilik, bahçeçecilik, arıcılık, bağcılık bölgenin önemli üretim faaliyetleri olarak yer almıştır.

Gündelik ziyaretlerle turizm amaçlı gezilebilen kaya oyma hacimlerin bir çoğunda da uzun yıllar boyunca benzer üretim faaliyetlerinin sürdürülmüş veya hasatların saklanması için uygun koşulların sağlanmış olduğu görülmektedir.

Bu izlerden hareketle üretmek istediğimiz bütüncül tavır; bugünün yüzeysel imgeler dünyasından uzaklaşarak, coğrafyanın taşıdığı üretim izleri üzerinden bu izlerin Ürgüp’ün bugünkü merkez dokusunda birer veri olarak değerlendirilebileceğini tartışmaya açmak oluyor. Bu kararlar doğrultusunda şekillenecek merkez alan kent geneline de referans olacak bir dizi üretim ağının ve yukarda bahsettiğimiz bellek korozyonunun önüne geçecek kültürel odağın başlangıç noktası olma motivasyonunu taşıyor olacak

2. Üst Ölçek Kararları

a. Ekolojik Üretim Koridoru

Kentsel yeşil süreklilikleri çerçevesinde Damsa Çayı etrafında süregelen koridor bugün festival alanı olarak kullanılan yerde kesintiye uğramıştır, doğal yaşam ve üretim sürekliliğinin kent içerisindeki devamlılığı için festival alanının yeşil alan olarak dönüştürülmesi düşünülebilir. Böyle kılcallarla kentle bağlantı kurabilen bir üretim koridorundan söz edebiliriz.

b. Ulaşım Kararları

Etkileşim alanının kentle kurduğu ilişki göz önüne alındığında bugün çoğunlukla araç işgali altında kalan boşlukların tekrar kentliyle buluşturulması adına bazı yayalaştırmalar yapılmıştır. Bu doğrultuda; Güllüce Cad, Suat Hayri Ürgüplü Cad ve Tahsinağa Sk. Yayalaştırılmıştır, Atatürk Bulvarının Temenni Tepesi uzantısı kısmi (zemin taşı döşemesiyle) yavaşlatılmıştır.

3. Proje Alanı Yaklaşımları

3.1 Potansiyeller

Mevcut kent, kuzey güney aksında büyümüş ve bu aksta sürekliliklerini kuracak şekilde gelişmeye devam etmiştir. Bu doğrultuda Kazım Karabekir Cad. ve devamında yer alan Tahsinağa Kütüphanesi ile tanımlanan boşluk mevcut durumda iyi değerlendirilmemiş olsa da önemli bir potansiyel boşluktur.

Bununla birlikte Çarşı binası ve Cumhuriyet Meydanı’nın Mevcut Otogar Boşluğuyla kurduğu / kuracağı ilişkiyi engelleyen yapı grubunun bulunduğu yer de bir diğer önemli boşluk alan olma potansiyelini taşımaktadır.

Mevcutta Pazar yeri ve açık otopark olarak kullanılan eski hal binası ve ticari birimlerle çevrili proje alanı güneyinde yer alan boşluk da kentin güney yaklaşımını destekler nitelikte önemli bir yaklaşım alanıdır.

Eski Sanayi yerleşkesi bölgesi konut ağırlıklı yerleşim alanına doğru açılan mevkisi nedeniyle kentle kuracağı potansiyel ilişkiler bakımından bir diğer önemli noktadır.

3.2 Öneriler

Mevcut Potansiyel boşlukları tanımlamak ve kentsel süreklilikleri sağlamak adına bir takım yıkma ve işlev değişikliği kararları alınmıştır, buna göre Etkileşim alanı içerisinde yer alan ve cumhuriyet meydanıyla odak alan arasında set oluşturan yapılardan 4 katlı 2 yapı ve Dağıstanlı çarşısı-meydan arasındaki üçgen yapı bloğunun yıkılması önerilmiştir. Bununla birlikte eski otogar binasının da yıkılması önerilerek Kütüphane Boşluğu ile Otogar Alanı boşluğu arasındaki kentsel ilişki güçlendirilmiştir.

Ortaya çıkan meydanlar zemin kararları ve kot ilişkileri düzenlenerek birbirine bağlanmıştır, bu bağlantıların arasına çeşitli üretim alanları iliştirilerek kentsel kesitte farklı karşılaşmalara olanak sağlayacak üreten kent sürekliliğini sağlama motivasyonu pekiştirilmiştir.

3.3 Giriş Saçağı ve Asmalı Kahve

Dağıstanlı-Cumhuriyet Meydanı arasındaki boşluğu tutan asmalı kahve ve alt meydana inen basamakların üstünde korugan görevi gören ahşap saçak önerilmiştir. Kentte yer alan üstü kapalı merdivenli geçitlere (abbara) referans veren saçak yaz-kış mekanı kullanabilir kılmaktadır.

3.4 Meydan Saçağı

Suat Hayri Ürgüplü Cad. yayalaştırılmasıyla birlikte çarşının mevcutta kot altında kalan dükkanlarının da düz ayak açılabildiği +65.50 kotuna %5 eğimle inen bir çarşı meydanı önerilmiştir. Arasta Meydanından bu alana uzanan aks boyunca; satış birimleri-muhtarlık-turist info-otobüs durağı ve çarşı kahvesiyle devam eden kentsel alanı tutan bir saçak önerilmiştir.

3.5 Teraslı Meydan

Çarşı Meydanından Alt Meydana inişte %7 eğimli bir rampa ile birlikte çeşitli etkinliklere de olanak sağlayacak farklı kotlarda çalışan etkinlik terasları önerilmiştir.

3.6 Kent Salonu

Teraslı Meydanı ve Alt Meydanı tutan kent salonu Ürgüp için alternatif bir kültürel alan olarak yer almaktadır. Meydanla kurduğu ilişkinin alternatif ve dönüşebilir olması amaçlanmıştır.

3.7 Bağ Avlu

Eski Otogar Alanı olarak kullanılan alanın bir kısmında kentle-meydanla-işlev önerisi getirilen binalarla alternatif bir kamusallık kuracak kentli ve üreticiyi aynı kent mekanında karşılaştıracak ve üreten kent motivasyonunu pekiştirecek Bağ Alanı önerilmiştir. Bu alan çeperde işlev değişikliği olarak üzüm atölyeleri önerilen yapıyla tutulmuş ve bağcılıkla ilgili kentliye atölyeler ve kamusal kullanım alternatifleri sunulmuştur.

3.8 Bağ Saçak

Bağ Alanını – Kütüphane Meydanını ve Bağarası Meydanı birbirine bağlayan ahşap çatkı saçak dönüşebilir ve alternatif etkinliklere ev sahipliği yapabilir şekilde tasarlanmıştır. Bu saçak bağ-meydan-mekan arasında alternatif bir kamusal kullanım önerir ve gündelik kullanımda yarı açık bir kent mekanı tanımlar.

3.9 Tandırlı Mutfak

Kütüphane Meydanı’nı tutan mevcutta ticari fonksiyonda olan yığma taş yapı yarı açık bir kent mutfağına dönüştürülmüştür. Bağ-bahçe-bostan alanlarında süregelen üretimle beraber gastronomi odağı olarak da meydanın yaşaması adına işlev değişikliği önerilmiştir.