Eşdeğer Ödül (Birbölüx Tasarım), Gaziemir Aktepe ve Emrez Mahalleleri Kentsel Dönüşüm Proje Yarışması

Proje Raporu Özeti

Proje alanı, İzmir kentinin “konut dışı çalışma alanları” ile tanımlı güney gelişme koridorunun başlangıcında yer alır. Güçlü karayolu ilişkisi ( İzmir Çevre yolu, Akçay Cad.) ve raylı sistem alternatifi ile öne çıkan alan, komşuluğundaki çalışma alanları için potansiyel konut stoğudur. Doğru planlama ve tasarım stratejileri bağlamında “işyeri – konut ilişkisi” açısından bulunduğu bölgeye anlamlı bir katkı sağlayacağı öngörülebilir. Metropol ve hinterlandındaki bölge için önem taşıyan Ege Serbest Bölgesi ve İzmir Fuar Alanı dönüşüme pozitif katkı yapabilecek iki önemli odaktır.

TASARIM İLKELERİ

Proje alanı, kuzeydoğu-güneybatı yönelimli iki dere yatağı ve vadi oluşumuyla tanımlıdır. Karakteristik topoğrafya fiziksel olarak yerleşkenin idari sınırlarını da net bir şekilde tarifler. Alan bütününde yerleşkenin omurgasını oluşturan doruk çizgisi (hatt-ı bala) boyunca “hakim yöneliş”, güneydoğu ve kuzeybatı ağırlıklı olarak değişkendir.

Topoğrafyanın doğal dinamikleri ve alanın komşuluğundaki işlev kümeleri ile kurduğu – kuracağı ilişki, tasarım stratejisinde belirleyicidir.

AÇIK ve YEŞİL ALAN KURGUSU

Mahallenin fiziksel sınırlarını da tarif eden iki dere yatağı, “Açık Yeşil Sistem” kurgusunun en önemli bileşenleridir. Bu yeşil koridorlar, dere yataklarının ıslahı ve vadi peyzajının restorasyonu ile farklı kimliklerde rekreatif işlevlere imkan verir.

Rekreasyon vadileri komşuluk grupları arasından birbirlerine bağlanır. Proje alanının güneybatısında, korunması hedeflenen ağaç kümelerinin bulunduğu kent parkı yer alır. Ana yaya aksı boyunca taşınan peyzaj, kuzeybatı sınırında Kurşun Fabrikası arazisini de kapsayan kent parkına ve endüstri parkına ulaşır. Açık yeşil sistem; avlular, zemin kat bahçe kullanımları, yaya yolları ve çatı terasları ile tamamlanır.

ULAŞIM SİSTEMİ

Ulaşım sistemi, korunacak olan üstyapı yatırımları (Buca bağlantı köprüsü ve Fuar alanı bağlantısı) dikkate alınarak geliştirilmiştir.
Araç ulaşımında sistemin taşıyıcı omurgası, Fuar Alanı ile Akçay Caddesini doğrudan ilişkilendiren ve Altan Aydın Caddesini dik kesen akstır. Her imar adasının servis almasına olanak veren ulaşım kurgusunda, kuzeydoğu-güneybatı ekseninde eğime paralel uzanan iki taşıyıcı aks daha yer alır. Bu yollar imar adaları boyunca ardışık olarak birbirlerine bağlanarak ulaşım-dolaşım ağını oluşturur.

Tasarım marifetiyle optimize edilen imar ada boyutları ve karayolu sisteminin, daha fazla yeşil ve açık alan yaratabilmeye imkan vermesi projenin temel stratejilerinden birisidir. Başka bir deyişle sosyal olanakları ve yaya erişimini temel alan bir tasarım kurgusu benimsenmiştir.

Halihazırda kişi başına 6m² düzeyindeki aktif-pasif yeşil alan miktarı, proje kapsamında (sosyal donatı alanları için rezerv alan olarak da kullanılmak üzere) kişi başına 20m² düzeyinde planlanmıştır.

Komşuluk gruplarını birbirleri ile ilişkilendiren ve ticari faaliyetlere ev sahipliği yapan Ana Yaya Promenadı, doruk çizgisine yakın (Hatt-ı bala) ve eğime paralel düz bir rotadır. Meydanlar, açık alanlar, parklar ve sosyal donatı alanlarına da dokunan bu sosyal yaşam omurgası, yaya hareketlerini bir cazibe merkezi olan Fuar Alanına kadar taşır.

FONKSİYON KARARLARI / ARAZİ KULLANIM

Mahalle ana hatları itibari ile benzer büyüklükte beş konut alt bölgesinden oluşur. İlkokul Yerleşme Birimi olarak da yorumlanabilecek bu alt bölgelerden dördü, topoğrafyanın tanımladığı bütünlük içinde ana yerleşkeyi oluşturur. Beşinci alt bölge ise Polis Lojmanlarının komşuluğunda yer alır. Bu alt bölge ve alanın batısında yer alan alt bölgenin, uygulama sürecinde ilk etap olarak ele alınması ve geçici konut stoğu olarak kullanılması tavsiye edilmektedir.

Her konut alt bölgesi, vadi tabanından doruk çizgisine yaklaştıkça artan yükseklik hiyerarşisi ile tanımlıdır. Konut alanlarının modüler ritmi ve sürekliliği, meydan, park ve donatı kümeleri ile parçalanarak alt bölgeler oluşturulmuştur.

Proje bütününde sürekliliği olan iki farklı yoğunluk bandı söz konusudur. Alışveriş sokağı boyunca uzanan “Yüksek Yoğunluklu Yapılaşma Bandı”, dönüşümü finanse edecek artı değerin önemli bir bölümünü yaratır. Kamusal, esnek ve geçirgen bir kentsel arayüzdür.

Rekreasyon vadileri boyunca uzanan düşük-orta yoğunluklu konut alanları ise (Düşük Yoğunluklu Çeper), “Hak Sahipleri Öncelikli Konut Stoğu” olarak öngörülmektedir. Ölçek olarak yerleşik alan yaşam kültürüne daha yakındır. Tekrar eden komşuluk grubu modülleri, kamusallıktan ziyade informel sosyal ilişkilere elverişli bir morfolojiye işaret eder.

Ana Yaya Promenadı veya Alışveriş Sokağı boyunca zemin katlar, günübirlik ticaret ve hizmet fonksiyonları ile özelleşir. Çevreyolu ve Fuar alanı komşuluğunda ise ofis ve konaklama işlevleri yer alır.
Fuar Alanı – Serbest Bölge etkileşimi bağlamında alışveriş sokağı üzerindeki işlev seçkisinin oransal dağılımı revize edilebilir.

Yerleşke bütününde mevcut sosyal donatılara ilave olarak idari tesisler, eğitim tesisleri, kültür ve sağlık tesisleri önerilmektedir.

Akçay Caddesi konut dışı çalışma bandı, dere yatağı ve vadi üzerinde rekreatif bir kentsel arayüz tasarlanarak yerleşke ile ilişkilendirilmiştir.

Proje kapsamında, korunması öngörülen sosyal donatılar oldukları gibi veya parsel-ada bazında korunarak tasarıma eklemlenmiştir. Orta uzun vadede tasarım bütünlüğünü sağlamak amacıyla, parsel bazında korunan işlevler için sembolik kütleler önerilmiştir.

MİMARİ BAĞLAM

Proje bütünündeki yapı stoğu ekonomik ve hızlı üretilebilir şekilde modüler içerikler tanımlar. Üretilecek yapı stoğu için, modern ve çağdaş üslubuyla birbirinden türeyebilen değişken blok tipleri önerilmiştir.

Konut tipolojisi ağırlıklı olarak 5 katlı podyumlar ve birbirlerinin yönelişini kesmeyecek şekilde podyumlar üzerinde yükselen bloklardan oluşur. Yükselen blokların kat yükseklikleri değişkendir.

“Lineer blok” tipolojisi arazinin eğimli yapısına uygundur. Ancak daha az eğimin olduğu lokasyonlarda, tipoloji “avlulu L blok” tipolojisine dönüşerek çeşitlenir.
Proje bütününde kamusal, yarı kamusal ve özel alan hiyerarşisi göz önünde bulundurulmuştur. Kentsel açık ve yeşil alanlar arasında ki ilişkiler, yaya geçişleri, avlular, zemin kat bahçe kullanımları ve çatı terasları bu hiyerarşi içerisinde ele alınmıştır.

Zeminde yer alan açık alan kullanımlarına ilave olarak yükselen blokların ve podyumların çatı terasları kat bahçesi olarak değerlendirilmiştir. Amaçlanan yaşam kurgusu, alt katlar da avlular, üst katlarda ise çatı terasları üzerinden komşuluk ve sosyalleşme potansiyellerinin artırılması yönündedir.