Eşdeğer Ödül, “Bodrum’da İki Meydan Bir Cadde” Kentsel Tasarım ve Mimarlık Öğrencileri Yarışması

Mimari Proje Raporu

Antik çağlarda Halikarnassos adı ile bilinen Bodrum, yaşattığı tarihsel, kültürel, sosyal ve kentsel değerleri ile; Dorlardan başlayarak Leleglere, Karyalilardan Megaralılara, Perslerden Büyük İskender’e, Roma’dan Bizans’a, Selçuklulardan Rodos şövalyelerine, Osmanlılardan   günümüze uzanan bir tarihsel sürecin tanığı durumundadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında, balıkçılık, süngercilik ve narenciye üretimi ile geçimini sağlayan küçük bir kıyı kasabası iken, 1960’larda turizmin etkili olmaya başlaması ile günümüzde; tarih, deniz, doğa ve eğlence turizminin gözde mekanı haline gelmiştir.

Çalışma kapsamında; Kentsel Sit Alanı ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak bilinen, proje alanında bulunan değerlerin birbirine güçlü bir şekilde bağlanması sonucunda ortaya çıkan kentsel kurgu sayesinde, hızla büyümekte olan kentin sosyal, kültürel, ekonomik ve kentsel gelişimine katkı sağlamak hedeflenmiştir.

Genel Tasarım Kararları

Proje alanı; Türkkuyusu Meydanı, Bodrum Kent Merkezi olarak adlandırılan alanı ve bu merkez noktalarını birbirine bağlayan Türkkuyusu Caddesi’ni kapsamaktadır. Bu çalışmada, ek olarak, belirlenen proje alanıyla, konumu itibari ile, bütünleşebileceği düşünülen kıyı alanı da tasarıma dahil edilmiştir.

Bir Yapay Eşik Olarak: Cevat Şakir Caddesi 

Kıyı alanı, Adliye Cami, Belediye Binası, Bodrum Kültür ve Ticaret Merkezi ile Askerlik Şubesi binalarının çevrelediği kentsel boşluğun orta noktasında, Neyzen Tevfik Caddesi ile birleşerek Bodrum-Milas yoluna bağlanan Cevat Şakir Caddesi; Bodrum Kent Meydanı olarak adlandırılabilecek bu alan için yapay bir eşik oluşturmaktadır.

Projede, yapay eşik olarak görülen Cevat Şakir Caddesi’nin, Bodrum Kültür ve Ticaret Merkezi ile Turgut Reis Ortaokulu’nun arasında bulunan aks doğrultusuna alınması fikri,  önemli kentsel odak noktalarının çevrelediği bu alanda yaya odaklı bir kent meydanının kurgulanabilmesine zemin hazırlamıştır.

Türkkuyusu Caddesi’nden Bodrum Kalesi’ne Doğru Uzanan Aks 

Yaya odaklı ve yavaşlatılmış/ kontrollü bir yol haline getirilen Türkkuyusu Caddesi’nin,  Neyzen Tevfik Caddesi ile birleştiği noktadan itibaren gerçekleştirilen kıyı düzenlemesinde döşeme malzemesinin farklılaşması ile Türkkuyusu Caddesi aksının denize kadar izlenmesi sağlanmış ve devamında deniz üzerinde tasarlanan yüzer bir yürüyüş platformu ile bu aks Bodrum Kalesi’ne doğru uzatılmıştır. Kentlinin deniz ile yakından ilişki kurmasını sağlayan bu platformun, aynı zamanda Bodrum Kalesi’ne ulaşımda bir alternatif olabileceği düşünülmüştür.

Odak Noktaları 

Proje kapsamında; Turgut Cansever’in tasarımı olan Bodrum Kültür ve Ticaret Merkezi, Bodrum Belediye Binası ve kıyı alanına ek olarak, Türkkuyusu Caddesi üzerinde bulunan; tescilli sivil ve anıtsal mimarlık örnekleri de kentsel odak noktaları olarak belirlenmiştir. Odak noktası olarak belirlenen bu tescilli yapıların bir kısmına kamusal kullanıma uygun olarak işlevler verilmiş, diğer kısmının ise çevresi kamusal kullanıma uygun olarak düzenlenmiştir.

Odak Noktaları ile Kurduğu İlişki Bağlamında: Su Ögesi 

Bodrum’un geleneksel kent dokusu incelendiğinde; sarnıç, kuyu, sulama havuzu, kanelye, çeşme gibi su ile ilişkili yapısal peyzaj elemanlarına rastlanmaktadır. Geleneksel yaşamla ilişkilendirilen bu yapısallar, hem işlevsel hem görsel anlamda bulundukları alanın kamusal kullanımını destekler niteliktedirler.

Türkkuyusu Caddesi ve Cevat Şakir Caddesi doğrultusunda ilerleyerek denizle buluşan derenin, odak noktalarında, mekansal dinamiklerine göre şekillenerek kamusal kullanımı destekleyen kentsel/ geleneksel su ögesi olarak görünür hale gelmesi istenmiştir.

Sokağın Dili 

Bodrum’un sokak kurgusunda görülen; taş döşemeli sokaklar, taş duvarlar, avlu duvarları ve üzerindeki lambalar, bacalar, mavi boyalı kapı, pencere ve oturma elemanları oluşturulacak sokak kurgusu için referans olmuştur. Sokak üzerinde, korunan nitelikli bahçe duvarlar ile önerilen yeni bahçe duvarları, aydınlatma elemanları, tabelalar, levhalar, panolar, oturma elemanları gibi kentsel donatı elemanlarında ve zemin döşemesinde; taş, beton malzeme ve Bodrum mavisi beraber kullanılarak bir dil birliği oluşturulmuştur. 

Proje Alanı Tasarım Kararları 

Bu kısımda, Türkkuyusu Meydanı, Türkkuyusu Caddesi, Bodrum Kent Merkezi ve kıyı alanını kapsayan proje alanında alınan tasarım kararları dört başlıkta incelenecektir.

Türkkuyusu Meydanı 

Türkkuyusu Cami, Sarnıcı, Çeşmesi’ni bulunduran Türkkuyusu Meydanı bir mahalle meydanı büyüklüğündedir. Kot farklılıkları bulunan bu meydan, aynı anda farklı kullanımlara imkan sağlayacak şekilde düzenlenmiştir.

Cami duvarları kaldırılıp bir amfi düzeni oluşturularak, cami ve sarnıç girişleri +8.00 kotunda buluşturulmuştur. Caminin diğer tarafında; merdivenli bir girişe sahip, kare biçiminde, +9.00 kotunda, bir ana meydan oluşturulmuştur. Saçaklarla çevrelenmiş bu alan, pazar, kermes, düğün, nişan, eğlence, yemek, cenaze gibi farklı kullanım senaryolarına uygun olarak tasarlanmıştır. Meydan niteliğini vurgulamak adına, ana meydanın zemin kaplaması, saçakları taşıyan kolonların aksları ile birlikte kurgulanmıştır.

Alanda bulunan; sarnıç sanat galerisine, camiye ait ek yapı çok amaçlı salona, çeşmenin yan tarafında bulunan tescilli yapı cami ile ilişkili olarak aşevine dönüştürülmüştür. Sarnıcın kubbesine ışıklık kondurularak, ışığın süzülerek alındığı bir iç mekan düşlenmiştir.

Türkkuyusu meydanı ile ilişkili olarak karşı tarafında bir çay bahçesi ve çocuk oyun alanı olarak kullanılan bir kentsel boşluk oluşturulmuştur.

Türkkuyusu Caddesi 

Türkkuyusu Caddesi yaya odaklı, yavaşlatılmış/kontrollü bir ulaşım aksı olarak kurgulanmıştır.

Cadde üzerinde bulunan tescilli yapıların odak noktası olarak belirlenmesi ile birlikte dört farklı odak noktası oluşturulmuştur. Odak noktalarındaki uyumsuz olarak görülen yapılar kaldırılarak bu alanlarda farklı kullanım senaryoları oluşturulmuştur. Oluşturulan senaryolarla, Türkkuyusu Caddesi’nin kent belleğindeki yerinin canlandırılması amaçlanmıştır.

Odak 1: Türkkuyusu Cami’nin yanında bulunan tescilli yapı aşevi olarak işlevlendirilmiştir.

Odak 2: Türkkuyusu Cami’nin karşısında bulunan, cami ile gabari anlamında sağlıksız ilişki kuran, yapı grubunun kaldırılmıştır. Bu sayede görünür hale gelen alandaki tescilli yapının, çay evi, önündeki boşluğun ise çay bahçesi ve oyun parkı olarak kullanılması önerilmiştir.

Odak 3: Gencel sokağın karşısında bulunan taş duvarlı kagir yapının sokakla bütünleşmesi ve yapı niteliğinin ön plana çıkarılması amacıyla, bu alanda kentsel bir niş oluşturulmuştur.

Odak 4: Mimarlık Kitaplığı’nın avlusu içerisinde bulunan atıl durumdaki tek katlı yapı kaldırılarak yerine yapılan ek yapının şeffaf olarak tasarlanması ile geçirgen bir sokak kurgusu öngörülmüştür.

Odak 5: Bodrum’un tanıtımında, başta Cevat Şakir Kabaağaçlı olmak üzere, pek çok aydının yazıları önemli bir rol oynamıştır. Kültürel sürdürülebilirlik bağlamında, cadde üzerinde bulunan bir diğer tescilli yapı yazarlık atölyesi, yan tarafında bulunan tescilli yapı ise konuk evi olarak işlevlendirilmiştir. Bu iki yapı, yeni tasarlanan bir ek atölyeler binası ile birbirine bağlanmıştır.

Odak 6: Otopark alanı semt bostanına dönüştürülmüş ve buna bağlı olarak alana satış birimleri yerleştirilmiştir. Ayrıca bostanını dereden gelen sulama kanalları ile sulanması sağlanmıştır. Otoparkın bulunduğu alandaki tescilli yapı, bostanla ilişkili olarak, ziraat atölyesi; karşısındaki tescilli yapı ise konuk evi olarak işlevlendirilmiştir.

Bodrum Kent Merkezi

Proje kapsamında, Cevat Şakir Caddesi için önerilen yeni yol sonucunda ortaya çıkan kentsel boşluk, Bodrum Kent Merkezi olarak adlandırılmıştır. Bodrumun bilinen en eski meydanı olan Belediye meydanını içeren bu alan, çevresindeki yapılarla birlikte iyileştirilerek alanın tarihsel sürekliliği sağlanmıştır.

Proje kapsamında, bu alan; Bodrum Belediye Binası’nın giriş avlusu, Bodrum Kültür ve Ticaret Merkezi Meydanı ve Adliye Cami Meydanı olmak üzere üç farklı odak noktasına sahip olacak şekilde düzenlenmiştir. Yeni yol önerisinden dolayı yolun diğer tarafında kalan Adliye Cami’ne ait şadırvan, cami önünde oluşturulan meydana taşınmıştır.

Odak noktası olarak oluşturulan üç ana meydan birbirine peyzaj düzenlemeleri ve saçaklar/gölgelikler ile bağlanmıştır.

Bodrum Ticaret ve Kültür Merkezine ait yapılar; sergi salonu, kütüphane, çarşı, kahve olarak yeniden işlevlendirilmiştir. Bu alanın yanındaki yapı grubu kaldırılarak yerine, ticari aks üzerinde tekrar dükkanların konumlandırıldığı, Bodrum’un geleneksel mimarisine uygun cepheleriyle bir halk eğitim merkezi tasarlanmıştır.

Turgut Reis Ortaokulu ile ilişkili olarak halk eğitim merkezi binası ve çarşı arasında kalan alanda bir çocuk oyun alanı, Cevat Şakir Caddesi üzerinde otopark cebi tasarlanmıştır.

Tasarlanan Bodrum Kent Merkezinin, saçaklar/gölgelikler, meydanlar, kentsel donatı elemanları, yeşil alanlar, peyzaj düzenlemeleri ile kentlilere yeni odak, buluşma ve toplanma mekanları sunması hedeflenmiştir.

Kıyı Alanı

Denizle olan etkileşimi arttırmak amacıyla yapılan kıyı düzenlenmelerine ek olarak Türkkuyusu Caddesi’nden gelen aksı izleyen yüzer yürüyüş platformu, Bodrum Kalesi’ne bağlanmıştır.