Eşdeğer Ödül, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kemeraltı Çarşısı Üst Örtü ve Kent Mobilyaları Ulusal Fikir Yarışması

Tarihi İzmir Kemeraltı Çarşısı, bir iç limanın dolmasıyla zaman içinde oluşmuş, organik bir kent dokusu. Bu dokuyu çevresinden ayıran en önemli faktörler alçak katlı tarihi ticaret yapıları ve bazılarına araç girmesini dahi önleyecek boyutlara varan sokak genişlikleri.

Çarşının tarihi bir açık hava ticaret bölgesi olduğunu göz önünde tutarak, kullanıcıyı iklim koşullarından, kurmuş olduğu gökyüzü ve tarihi doku ilişkisini kaybetmeden korumak projenin önemli sorunsallarından. Sadece yaz güneşinden değil, yağmurdan da korumak hedeflenmekte.

Çarşıya önerilen üst örtü, üçüncü boyutta tarihi yapılara paralel olarak hareket eden, organik sokak dokusuna uygun bir strüktürdür.

Örtünün çarşı yapılarının üst kotunda yer alması, sokağin bir bütün olarak algılanmasını sağlayacak, ayrıca araç giriş çıkışını da rahatlatacaktır.

Örtü, dükkan cephelerini bölmeyecek şekilde yerleştirilmiş taşıyıcıların yapı saçak kotları boyunca uzanan bir strüktürü oluşturması prensibine dayali olarak geliştirilmiştir. Bina saçak kotu yüksekliklerine bağlı olarak yükselip alçalan bu üst örtünün oluşturduğu çeşitli yönlere bakan yüzeyler rüzgar yönünü esas alırken, üzerinde aralıklarla yerleştirilen yelken gölgelikler güneş geliş açısını esas almaktadır.

Yelken gölgelikler doğrudan gelen güneş ışınını yazın geçirmeyen, hava akışını sağlayan, B, BKB, GGD, GD gibi hakim rüzgarlara engel yaratmayacak, kışın ise güneşin istenen doğrudan bileşenini kesmeyecek doğal aydınlatmayı engellemeyen ve gökyüzü ile ilişkiyi kesmeyen, boşluklu bir düzende tasarlanmiştır.

İzmir’in 21 Ocak ve 21 Temmuz öğlen 12:30 saatlerinde etkisi altında kaldığı en büyük güneş yükseliş açısı sırası ile yaklaşık 28 derece ve 70 derecedir. Cephelerde 28 derecelik yükseliş açısındaki güneş ışınlarını net geçirerek kışın sokak mekanının doğal yolla ısınmasını ve aydınlatılmasını sağlayacak ancak yazın 9:00 – 16:00 saatleri arasında gelecek olan 60 derece ve üzerindeki geliş açılarını geçirmeyerek gerekli gölgelemeyi sağlayacaktır.

Gölgelik kanatçıklar İzmir’in B, BKB, GGD, GD’dan gelecek hakim rüzgarlarını kesmeyecek şekilde bu yöne bakan üçgenler üzerinde aralıkları ve genişlikleri arttırılarak yerleştirilecektir. Gölgelikler arasından rüzgar, kuzey yönünde yapı ile örtü kotları arasında bırakılan boşluklardan çıkacaktır. Gün içerisinde ısınan/kirlenen hava ise, ısısal basınç farkı oluşumuyla rüzgar olmadığı saatlerde de doğal olarak taşınacaktır. Uygun hava sirkülasyonunu sağlayan geçirgen bir örtü sisteminin İzmir’in iklimi gözönünde bulundurulduğunda vazgeçilmez getirileri olacaktır.

Kemeraltı Çarşısı’nın üstünde yer alacak örtünün kışın da fonksiyonel olması beklenmelidir. Gölgeyi sağlayan su geçirmez bir malzeme olarak ön görülen yelkenlerin eğrisel kesitleri yağmur suyunu toplayarak taşıyıcı strüktüre entegre edilmiş oluklara verilerek yerdeki ızgaralara aktarılacaktır.

Mevcut yapılara ek bir yük getirmeksizin oluşturulan strüktür sokaklarda çift mesnetli bir omurga sistemi yaratırken, meydanlarda çevre algısını açmak ve dolaşımı rahatlatmak amacı ile tek taşıyıcılı şemsiyelere veya strüktürlere dönüşmektedir.

Anafartalar Caddesi’nin devamında, Salepçioğlu Vakıf Hanı’nın geri çekilmesi sonucu oluşan boşluğun, çarşının önemli çekim noktalarından biri haline getirilmesi hedeflenmiştir.

Meydanın gölge ihtiyacını karşılayacak sistemin, çarşıdaki yoğun yaya sirkülasyonuna izin verecek nitelikte olması amaçlanmıştır.

Anafartalar Caddesi ve Han önü kotları arasındaki sürekliliğin sağlanması, caddenin devamında oluşan boşluğun bir bütün olarak kullanılması hedeflenmektedir. Cadde boyunca devam eden sokak örtüsünün dönüşümü ile oluşan konstrüktif ağaçlar, zemin kaplamasının dönüştüğü oturma gruplarına gölge sağlamaktadır.

Sarmaşıklarla kaplanması önerilen konstrüksiyonlardan ilki üst kotta bir seyir terasını da barındırmaktadır.

Kışın yapraklarını döken sarmaşık türleri, İzmir’in iklimi göz önünde bulundurulduğunda çarşının bazı bölgeleri için uygun bir örtü türü olarak önerilmektedir. [hedera helix argentea (1) ve parthenocissus quinquefolia (2)]

Tarihi meydan ve avlularda kullanılması önerilen örtü tipinin çevre görüşünü engellemeyecek ve tarihi yapıların önüne geçmecek karakterde olması hedeflenmiştir. İhtiyaç duyulan meydanlarda jenerik olarak tekrar edebilecek bu örtü tipi görüş açısını açık tutan, yukarıdan açılır-kapanır bir şemsiye modelidir.

Sokak örtü sisteminde olduğu gibi şemsiyelere entegre edilmiş lineer aydınlatma elemanları önerilmektedir.

Özellikle meydanlarda yoğun olarak kullanılan oturma elemanları, Anafartalar Caddesi ve meydanlar için önerilen lineer zemin kaplamalarının yükselip alçalması ile oluşan yüzey elemanları olarak düşünülmektedir.

Önerilen sistemde kent mobilyalarının kendilerinden çok, bir araya gelişlerini tanımlamak hedeflenmiştir. Böylece farklı büyüklükteki alanlarda ihtiyaçlar doğrultusunda, farklı gruplamalar mümkün olacakatır.

Çöp kutusu, çiçeklik gibi elemanlar da çarşıya önerilen kendi içinde bitmiş yeni bir sistemin parçaları olarak kent mobilyalarına entegre edilecektir.