Eşdeğer Ödül (Öğrenci Kategorisi), Meserret Sokak Yaşam Kültürü Ulusal Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

Meserret Sokak, Denizli’nin Merkezefendi ilçesinde yer alan, önemli kamusal alanlara komşu, işlek caddeler ile çevrelenmiş potansiyel bir yaşam sokağıdır. Barındırdığı ticari alanlar, konut alanları ile birlikte kamusal alanların bir araya gelerek gündelik yaşama katılması amacıyla sosyal ve kültürel dinamikleri bir arada toplayabilecek bir tasarım yaklaşımına ihtiyaç duymaktadır. Farklı fonksiyonlar kazandırılarak, katılımcı, erişilebilir, her yaştan kullanıcıyı davet eden, esnekliğe uyum sağlayabilecek ve sınırlarındaki tüm olanakları fırsata çevirebilecek bir ‘yeniden doğuş sokağı’ ilkesiyle bir yaklaşım önerilmiştir.

Meserret’in hafızasında yer alan ‘Kıraathane’ kültürü, bir tarih serüvenidir. Kuruluşu 1920’li yıllara dayanan Meserret Kıraathanesi, dönemki kullanımı ve işlevi sebebiyle tarihsel ve kültürel değerini artırmıştır. Adını günümüzdeki Meserret Sokağı’na veren kıraathane; o dönemde kültür ve sanat aktivitelerinin yuvasıdır.

Dönem sanatçılarının ve halkın bir araya geldiği; kültür ve sanat sohbetleri ve tartışmalarının yapıldığı, insanları bir araya getiren bir odak noktası halindedir.
Sosyal hayat kavramını bir çatı altında toplamayı başarmış olan yapı, ‘sosyal hayat için bir mekan’ algısı ile şairlere, ressamlara, birçok sanatçıya kucak açmış bir oluşumdur. Denizli’nin önemli sanatçılarından Hasan Ali Toptaş, Özay Gönlüm, Talip Özkan gibi isimlerin hafızalarında yer alan Meserret Kıraathanesi, yıkımından sonra sanat ve kültür arzusunu karşılayacak yegane çatısını kaybetmiştir.

Bu bağlamda proje tasarım yaklaşımı, geçmişindeki değerleri yeniden ayaklandırmayı amaçlayan bir tarih kuşatmasını temel alır ve günümüz Meserret’ine empoze etmeye çalışır. Sosyal ve katılımcı bir alan olmayı, bu metafor ışığında bir mekan tanımlamak yerine ‘mekanı’ tüm sokağa yaymayı ve konvansiyonel sokak fikrine yeni bir çözüm üretmeye yaklaşır. Tasarım yaklaşımı, alan için belirlenen geçmişi yansıtan ve günümüze dokunan anahtar kelimeler ile irdelenir.

hafıza: belleğindeki tarihi değerleri ve yaşam kültürünü canlandırmayı amaçlayan bir tasarım önerisi.
tasarıma kimliğini geri kazandıran ve yön veren kavramlar:

gedik: eski dönem mahalleleri arasında geçişi vurgulayan kapı

arık: geleneksel Denizli evi tipolojisinde bulunan, bağları ve bahçeleri birbirinden ayıran su yolları

havuz: arıklardan dolan sular ile bölgeye tarımsal nitelik kazandıran ögeler

pınar: geçmiş dönemlerde halkın yüzmeyi öğrendiği su ögeleri

bahçe: üzüm bağları, şeftali ve ceviz bahçeleri, hanımeli ve akasya kokan alanlar

şifa: Merkez Efendi tarafından bulunan su ile gelen sağlık

Meserret Sokak mekan kimliği üzerine yapılan analizler 3 başlık altında incelenmiştir;

.meydan

Meserret Sokak bünyesinde farklı dönemlerden katmanlar barındırır, dolayısıyla bu katmanlar her yaştan insana hizmet edebilecek potansiyel meydan alanlarını ortaya çıkarır. Bu meydanlar dönemsel farklı kullanımlara esneklik sağlayabilen, belleğinde Denizli’nin kültürel ve tarihi dinamiklerini anlatan ve sadece Denizli halkının değil çevre illerden gelen insanlar için de bir odak noktası haline getirilmesi amaçlanmıştır.

Bu bağlamda sokak üzerinde canlandırılabilecek 4 meydan alanı tespit edilmiştir. Meserret Sokak giriş alanı, Merzeci Un Fabrikası Gençlik Merkezi, Denizli Konağı ve sokağın genişlediği bir bölge potansiyel meydan alanı olarak belirlenmiştir. Kentsel tasarım rehberi doğrultusunda bu alanlarda farklı kullanım senaryoları ile birlikte kullanımın esneyebildiği, her birinin bir tema doğrultusunda şekillendiği meydanlar oluşturulması hedeflenmiştir.

.sokak

Meserret Sokak’ın günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilmesi ve aynı zamanda tarihi ve kültürel anlamda eski algıyı canlandırabilmesi hem Meserret Sokak’ın kendi belleği hem de her yaştan kullanıcısı için önemlidir. Eskiden sahip olduğu kamusallığı kaybeden bir sokağın tekrardan kamusal yaşama ev sahibi olabilmesi için sokak üzerinde kültür ve sanatı kendi gelenekleriyle ortaya çıkaran davetkâr alanlar olması irdelenmiştir.

Kültür ve sanatın geçmişten bugüne belleğinde biriktirdikleriyle beraber bunları yansıtmak ve sokağa hareket katabilmek amacıyla sokak üzerinde homojen dağılmış 6 nokta belirlenmiştir. Bu noktalar belirlenirken yapılan yoğunluk, bina fonksiyonu, odak noktaları, doluluk boşluk gibi kavramlar incelenmiştir. Bununla beraber eskiden mahalleleri birbirine bağlayan geçiş kapıları olan gedikler sokağı birbirine bağlayan tematik elemanlar olarak belirlenmiştir.

.bina

Yapısal kimliğini çoğunlukla kaybetmiş ve imar düzenlemelerinden nasibini almış bir sokak olarak bina bazında da bir iyileştirme çalışması buradaki yaşamı değiştirebilecek önemli kriterlerden biri olarak düşünülmüştür. Lise Caddesi’ne bakan cephedeki yüksek katlı apartmanlar sokağın diğer cephesinde insan ölçeğindeki yapılar üzerinde büyük bir baskı kurmuştur.

Yüksek katlı yapıların baskınlığını azaltacak cephe iyileştirmeleri ile beraber cephe üzerindeki farklılıklar tek bir dile indirgenip, hazırlanan kentsel tasarım rehberi üzerinden Denizli’nin sahip olduğu dokulara ve renklere uygun olarak yenilenmesi uygun görülmüştür. Böylece sokakta yürürken dil bütünlüğü sağlamış karşılıklı cepheler Lise Caddesi’ne bakan yüksek katlı yapılar yerine dikkati çeken unsurlar olarak ön plana çıkacaktır.

Kimlik kavramları:

.doku /isim:

bina ölçeğinde konut fonksiyonu özelinde yapılan olumsuz müdahale.
cephe yüzeyinde bulunan eklemeler, renk ve doku uyumsuzlukları,
malzeme farklılıkları, vandalizm uygulamalarını temsil eder.

.vitrin /isim:

bina ölçeğinde ticari fonksiyonun zemin kotta barındırdığı görünüş.
dükkan giriş alanları, tabelalar, bireysel malzeme tercihlerinin bütünsel olmayışı; sokak ve ticari alan arasının şeffaflıktan uzak olması durumlarını temsil eder.

.taşma /isim:

sokak üzerinde ticari fonksiyonun yarattığı işgaliyet.
dükkanların kendi sınırlarının dışına çıkarak yolu daraltan tüketim alanları,
bilgilendirme panoları ve dekorlarını temsil eder.

.sınır/isim:

sokağı genişletme potansiyeline sahip kamusal alan engelleri.
halihazırda dar ve uzun olan sokak üzerinde içe kapalı vaziyette sokaktan kendini koparan duvarlı alanları temsil eder.

Konsept:

‘belleğini yitirmiş olan kente sanat-kültür-tarih penceresinden yeni bir bakış’

.meydan .sokak .bina

başlıkları altında irdelenen Meserret Sokak;

bünyesinde barındırdığı fiziksel potansiyelleri,

tarihsel hafızasında önemli bir değere sahip olan ‘Kıraathane’

kültürü ile harmanlayan bir tasarım konsepti ile önerilmiştir.

Meserret sokak + kıraathane kültürü – katılımcı, sosyal, kültürel

kıraathane kültüründe yer alan sosyal yaşamın merkezi olma

ve beraberlik kavramları; tasarım yaklaşımında sokak ölçeğinde

homojen olarak yayılma fikri ile ortaya çıkarılmıştır.

‘bir yeniden doğuş sokağı’

‘Meserret’e açılan gedikler’

.tasarım katmanları

gedik: Meserret’i besleyen ana arterler.

her bir gedik farklı kültürel fonksiyonu tanımlar

1. hafıza
2. kültür
3. festival
4. tarih
5. aktivite

Meserret: kent kimliği ve simge ögeler.
değerini yeniden canlandıran bir tasarım bütünü

mevcut durumu koruyan ve artıran yeşil gedikler, üzerindeki platform odak noktaları ile tarihte duraklama, sosyal kültürü yansıtan ‘sanat sokağı’ kimliği, arık etrafında genişleyip sosyal yaşama katılan bir ahşap iz üzerinde yeni duraklama noktaları

.yaşam kesitleri

.yeşil gedik: mesh örtüler ve çatı cephelere yeşil ekler
.kültür gedik: şenlik & açık pazar deneyim platformu
.festival gedik: müzik & dans & oyun platformu
.hafıza gedik: Meserret tarihinden izleri yansıtma, sergi alanı
.aktivite gedik: açık alan atölyeleri dokuma, heykel, cam
.yaşam gedik: tüketim alanları

.kentsel tasarım rehberi

Meserret Sokak kentsel tasarım yaklaşımı;

‘kıraathane kültürü’ anlayışının getirdiği birlik-bütünlük felsefesi bir metafor olarak alınarak bu ilkeleri farklı fonksiyonlarda sokak üzerine dağıtma fikri ile tasarım şekillenmiştir.

Sokak üzerinde kamusallığı artırmak için yerleştirilen gedikler, odak noktaları, duraklar ve meydanlar temelinde sosyalliği ve birlikteliği yansıtan açık, erişilebilir parçalar olarak tasarlanmıştır.

Bu bağlamda; her noktaya uyum sağlayabilecek, her yaştan kullanıcıya ve ihtiyaca göre esneklik sağlayabilecek platform tasarımları ile türetilmesi amaçlanmıştır.

Platformlar, yerel malzemeler kullanılarak türetilen strüktür parçalarından oluşur. Farklı fonksiyonlara göre hızlıca kurulup-sökülebilir. Böylece dönemsel, değişken tüm kullanımlar için ulaşılabilir çözümler üretir.

.cephe düzenlemeleri

Meserret Sokak’ı yeniden canlandırma amacıyla kent dokusu ile uyumlu bir
tasarım önerisi yapılmıştır. Bina ölçeğinde tespit edilen kavramlara göre
konut ve ticari alanlar için bütüncül bir dil önerilmiştir. Bu bağlamda;
konut cephelerinde dokuya uygun renk skalası, korkuluk, güneş kırıcı
elemanlar ve yeşil cephe elemanları tasarlanmıştır.