Haliç Köprüaltı Spor Odağı ve Kıyı Bağlantısı

“İstanbul Senin Haliç Kıyıları Yarışması” kapsamında 2. Bölge olarak tanımlanan 230.000 metrekare alana sahip Balat-Eyüpsultan kıyı şeridinde 1. Ödülü kazanan projenin Haliç Köprüaltı Spor Odağı ve Kıyı Bağlantısı uygulandı ve kullanıma açıldı.

Doğal Liman özelliği olan Haliç Bölgesi, Orta Bizans Döneminden itibaren İstanbul Şehrinin ana limanı görevini üstlenmiştir. Endüstri devrimine kadarki süreçte, mesire ve eğlence alanları ile de karakterize olan Haliç kıyıları, endüstri devrimi ile beraber Feshane, Sütlüce’de Mezbahane gibi fabrikaların yoğunluklu olduğu endüstri alanı kimliğine kavuşmuştur. 1984 sonrasında alanda uygulanan Haliç Kıyı Düzenleme Projesi, dolgu alanlarının ilave edilmesi, kıyıya paralel yeni otoyolların yapılması ve gerçekleştirilen yıkımlar, alanı Endüstriyel Üretim kimliğinden uzaklaştırmakla birlikte yalnızlaştırmış, kentsel doku ile ilişkisini kopararak Haliç kıyısını kentsel yaşantıdan uzaklaştırmıştır. Sonraki süreçte uygulanan projeler ile kopan ve zedelenen kent-su ilişkisi yeniden kurulamamıştır. Bu bağlamda, zaman içinde kopan bu ilişkileri düzenlemek, Haliç’te kentsel kullanımı zenginleştirmek amacıyla, 2020 yılında “İstanbul Senin Haliç Kıyıları Yarışması” düzenlenmiştir (Yarışma Şartnamesi, 2020).

Bütünsel Kıyı Düzenlemesi İçin Üst Ölçek Kararları

2020 yılında düzenlenen “İstanbul Senin Haliç Kıyıları Yarışması”nda, 7 Bölgeden oluşan yarışma alanının 230.000 metrekarelik alanı kapsayan 2. Bölgesi’nde 1. Ödülü kazanan proje, üst ölçekten alt ölçeğe temel bir bütünsel yaklaşım sunmaktadır. Klişe bir söylemden öte, bu yaklaşım kapsamında akışkan kurgu kıyı boyunca kentsel sürekliliği sağlarken, diğer yandan, şehri de kıyıya entegre eden elemanlar, bunu peyzaj yaklaşımları ile üst ölçekten alt ölçeğe inen bir tutarlılıkta gerçekleştirmektedir. Proje alanında önerilen “odaklar”, genel kurguyu besleyen ve kendi özelliklerini bulunduğu konumlarından (“yer”lerinden) alan eylem alanlarıdır (Odak 1 : Üretim-Paylaşım Odağı, Odak 2: Balat Meydanı ve Yeşil Bağlantı Odağı, Odak 3: Festival ve Aktivite Saçağı, Odak 4: Spor Odağı, Odak 4: Feshane Odağı, Odak 5: Eyüp Meydanı).

Günümüz kentsel yaşantısı, günlük hayatı zenginleştirmeyi öğrenerek-deneyimleyerek-deneyerek ve paylaşarak sağlamaktadır. Alan boyunca önerilen “açık uçlu zeminler”, kentle ve birbiri ile ilişkili deneyime olanak sağlayan olasılıklar yaratmaktadır. Birbirinin içine girmiş kentsel fonksiyonlar, “program-olaylar-eylemler” üçlüsü bağlamında esnek mimari yapılarla desteklenmektedir. Önerilen esnek mimari elemanlar, kentsel kıyı boyunca dağılarak kentsel çevreyi organize eden fonksiyonlara dönüşmektedir.

Haliç Köprüaltı Spor Odağı ve Kıyı Bağlantısı Uygulaması

Proje alanında oluşturulan önemli odaklardan biri olan ve uygulaması tamamlanan Haliç Köpüraltı Spor Odağı; Spor Sahaları, Toplanma Alanları, Kaykay Parkı, Esnek Spor Birimi ve Haliç Kıyısı ile ilişkiyi güçlendiren oturma yüzeylerinden oluşmaktadır. Üst ölçek kararlarında benimsenen akışkan kurgu ve özgün odaklar fikri, potansiyelini çevresel verilerden alan güçlü kamusal yaşantı ve “program-olaylar-eylemler” bütünleşik ilişkisi bu odak çerçevesinde de belirleyici olmuştur.

Alan dahilinde olan Haliç Köprüaltı bölgesinin, tarihsel süreçte çevresi ile olan kopuk ilişkisi ve atıl olma durumunun önerilen kentsel kurgu ile iyileştirilerek, alanın kıyı sürekliliğine dahil edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda alanda bulunan tramvay yolunun yaya geçiş bölgesi bir potansiyel olarak alana “ana geçiş zonu” olarak kabul edilerek, kent kıyıya ve oluşturulan spor parkına bağlanmıştır.

Geliştirilen projede, spor aktiviteleri içe kapalı aktivitelerden ziyade birer açık eylem olarak ele alınmıştır. Spor fonksiyonları, yaya yollarının ve toplanma meydanlarının birer parçası olarak yorumlanmıştır. Örneğin, alanda oluşturulan basketbol alanları, kamusal meydanın bir parçası olarak çözülmüştür.

Proje genelinde oluşturulan bütünsel kurguda, farklı odaklarda oluşturulan esnek strüktürler içerisinde parçalı olarak kurgulanmış mimari elemanlar yer almaktadır. Yapılar, esnek kurguları sayesinde farklı odaklardaki ihtiyaçlara göre farklı kullanımlara imkan vermektedir. Uygulanan Spor Odağı’nda bu yapılar spor alanlarına hizmet eden soyunma birimleri olarak düzenlenmiştir.

Bir Açık Sistem ve Sosyal Odak Olarak Haliç Köprüaltı Kaykay Parkı

Köprüaltının kamusal bir alan olarak aktif ve yeniden kullanımı fikrini anlamlandıran ve bu alanın en belirleyici elemanı olarak yerleştirilen Kaykay Parkı, tamamen açık, kent-su ilişkisini düzenleyen ve bu ilişkiden beslenen bir aktivite yüzeyi olarak ele alınmıştır. Kaykay Parkı, kullanıcıların bu aktiviteyi Haliç kıyısında gerçekleştirdikleri hissiyatını yaşayacakları, denizi görebilecekleri ve bu deneyimi Haliç’e özel kılma fikrini desteklemek üzere konumlanmış ve tasarlanmıştır.

Güncel yaklaşımlar, kaykay pistlerini, farklı sosyal grupları bir araya getiren, ayrışmalardan uzak tutan, katılımcı mekanlar olarak tarifler. Proje kapsamında oluşturulan Kaykay Parkı, farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları biraraya getiren bir kamusal alan olarak tariflenmiştir.

Teknik kayma gerekliliklerini yerine getirirken, spor odağının su ve kent ile olan ilişkisini de yeniden organize eder. “Köprü altında olma durumu” spor alanı ve rekreasyon için kendiliğinden korunaklı bir alan tariflerken, bu durumda üst köprü yolu da güçlü bir kentsel “saçağa” dönüşmekte ve güçlü bir kentsel kimlik tanımlamaktadır.

1. Ödül (2. Bölge), İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması