- 6 Nisan 2022
- 10031 defa okundu.
Hasanpaşa Gazhanesi Restorasyon, Peyzaj Tasarımı ve Yeniden İşlevlendirme Projesi
İstanbul Hasanpaşa’daki tarihi gazhanenin korunmasına dair, 1996’da çevre sakinlerinin kurduğu Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin başlattığı süreç, 25 yılın sonunda, İTÜ ve DS Mimarlık’ın restorasyon ve yeniden işlevlendirme projesinin uygulanması ile 2021 yılında tamamlandı.
Tasarımcılar, süreci anlatıyor:
İstanbul’un Asya yakasındaki kömür gazı hizmeti 1891 yılında kararlaştırılmıştır. Hasanpaşa’da kentsel alan çeperinin de gerisinde kurulmuş olan gazhane tesisleri 1892 yılında hizmete girmiştir. Tesis birçok geliştirme ve ekleme ile birlikte 1993 yılına kadar 101 yıl hizmette kalmıştır. Bu süreç boyunca kömür gazı hizmetinin kapsamı, İstanbul’un Asya yakasının bütününe yayılmıştır. Hasanpaşa Gazhanesi kente 101 yıl hizmet etmiş ve 1993 yılında kapanmıştır. 1993 yılında tesisin kapanmasını takiben, alan terkedilmiş, harabe halde bırakılmış ve hatırı sayılır derecede önemli birçok teknik ekipmanını kaybetmiştir. Önemli derecede hurda metal, tesisin mekanik tesisatları parçalar halinde satılmış ve kompleksin içindeki yapısal parçalar kullanılmaz hale gelmiştir. 1994 yılında alan milli envanterde gösterilmesine rağmen, endüstriyel yapılar için duruma göre esas alınacak bir referans yoktu. 31.400 m2 büyüklüğündeki gazhane kompleksi öncelikle bir spekülasyon alanına konu olmasına rağmen, 1996’da çevrede yaşayan sakinlerin kurduğu “Gazhane Çevre Gönüllüleri” ismindeki sivil toplum kuruluşu, kompleksin kamu yararına yönelik yenilenmesini söz konusu kale getirmiştir.
Alanın geleceğini planlamak üzere birçok insanla iletişime geçmişlerdir. Bu koruma meselesine alaka gösteren mimarlık tarihçisi Prof. Afife Batur, bu insanlardan biridir. Bazı binaların ilk belgeleme çalışmaları, bir dönem projesi olarak İTÜ akademisyenleri ve öğrencileri tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu belgeleme çalışmaları, alanın kendisi ve yapılarının bir yasal statü elde edebilmesi için koruma kuruluna sunulmuştur. Bu sırada, Gazhane Çevre Gönüllüleri, bir endüstri mirası olarak alanın korunmasının önemine dikkat çekerek sesini duyurabilmek adına 10 yılı aşkın süre devam eden bir festival düzenlemişlerdir. Bu emekler, 1999 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) arasında bir ön protokolü mümkün kılmıştır. Bir sene sonrasında 2000 yılında nihai protokol imzalanmış ve alandaki profesyonel belgeleme çalışmaları başlamıştır. Belgeleme, tarihsel araştırma, yapıların restitüsyonu ve kültürel çok amaçlı adaptif yeniden kullanımı için ön projeden oluşan protokolden oluşmaktadır.
Bir yıldan daha kısa bir süre içinde, 2001 yılında çalışmanın tüm aşamaları finalize edilmiş, ön restorasyon ve yeniden kullanım projeleri koruma kurulu tarafından onaylanmış ve tasdik edilmiştir. 2002’den 2014’e dek, bekleme yılları olarak geçmiş ve yıllık festivaller düzenli olarak organize edilmeye devam etmiştir. Ancak, bu süreç esnasında alanın anlayışsız kullanımı, özgün ekipmanların ve bina malzemelerinin sökülmesi alanın özgünlüğüne büyük zarar vermiştir. 2009 ve 2010 yılları arasında, İstanbul’un “Avrupa Kültür Başkenti” statüsü kazanması, bazı binaların korunması ve yeniden kullanımı için bir motivasyon sağlamış olsa da, bu girişim sonuçsuz kalmıştır. Uygulama projesi 2014 yılında başlamıştır. Uygulama aktörlerinin hassas koruma yaklaşımları ve İBB’nin sorumlu branşlarına teşekkür etmek gerekir ki; proje paydaşlarını bir araya getiren bilim kurulu kurulmuştur. 2014 ve 2019 yılları arasında düzenli bilim kurulu toplantıları devam etmiştir. 2001 ve 2014 yılları arasındaki zarar ve malzeme kaybından dolayı; koruma yaklaşımı ve yöntemine dair zorunlu revizyonlar ile birlikte, yeni kullanım ve yönetim kararlarına bağlı olarak tasarım kararı revizyonları sürekli gündemde olmuştur.
Tüm bu durumlar disiplinlerarası ve katılımcı süreçler ile çözülmüştür. 2019 yılındaki seçim sonrası İBB yönetimi değiştiğinde, tüm restorasyon işleri çoktan bitmiştir. Bu tarihten sonra, bazı yeniden kullanım kararları değişmiş ve iç mekânlara dair bazı eklemeler projeye eklenmiştir. 25 uzun yılık bu mimari yolculuğun ardından, gazhane kompleksi 9 Temmuz 2021 günü halka açılmıştır.
Etiketler
