Kadıköy Salıpazarı Alanı Kentsel Tasarım Projesi

İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlaması Bölümü öğrencisi Furkan Özşafak’ın Doç. Dr. Engin Eyüp Eyuboğlu yürütücülüğünde tasarladığı 2020-2021 Güz Dönemi SBP411 projesi.

Proje Raporu:

İstanbul’un kentsel hayatının en yoğun biçimde yaşandığı lokasyonlardan biri olan Kadıköy Salıpazarı alanı hem taşıt hem yaya hareketliliği bakımından sirkülasyonun durmadığı, kentin tüm gün canlı, yaşayan bir parçası halindedir ve konumu itibariyle hem geçiş hem de bir hedef noktası olma özelliğine sahiptir.

Bölgesel ölçekte çevre ile ilişkisi incelendiğinde çalışılan alan I. ve II. Köprü Otoyollarından aynı zamanda Avrasya tünelinden doğrudan bağlantı almakta ve sahil yolları üzerinden Caddebostan, Maltepe, Üsküdar ile yakın ilişki kurmaktadır. Erişilebilirliğin üst seviyede olması alanın çekiciliğini olumlu etkilese de yapılaşma baskısı ve araç sirkülasyonun yoğunluğu olumsuz sonuçlar meydana getirmektedir. Yaya hareketliliğinin kısıtlanması taşıt hareketliliğinin önceliklenmesi, rekreasyon alanlarının yerini otoparkların alması önüne geçilmesi gereken unsurlar arasında yer almaktadır.

Kadıköy nitelikli yeşil alanlara sahiptir ancak çalışılan alan yapılaşmış bir dokunun içinde sıkışmış otopark fonksiyonuna hizmet eden gri bir bölgedir. Güneyde Kadıköy sahilden Moda istikametinde ilerleyerek Caddebostan ve Maltepe’ye uzanan yeşil sisteme dahil edilmesi ve önceleri Kuşdili Çayırı olarak anılan, yakın geçmişte ise pazar alanı olarak canlılığını sürdürmüş  alanın kentsel hafızaya referans verecek özelliklere sahip olması amaçlanmaktadır.

Vizyon

Kentsel hareketliliğin yaya ve bisiklet odaklı önceliklendirilerek kurgulandığı, sürdürülebilir ve sanatsal üretim faaliyetlerinin canlandırması ile nitelikli kamusal alanların oluşmasının sağlanması çalışmanın vizyonunu belirlemiştir.

Yaya odaklı geliştirilen “Adımla Kadıköy” projesi kapsamında alanın canlı, hareketli, günlük sirkülasyonun yoğun olacağı bir ilgi odağı haline gelmesi amaçlanmıştır. Taşıt baskısının aza indirgendiği bir yaklaşımın ortaya konduğu çalışmada, arazi kullanımında yaygın doku olarak karma kullanım önerilmiş çeperlerde ise kentsel hareketliliğin sakinlemesi adına konut kullanımları önerilmiş ve yeşil alanların bütüncül kompakt biçimde kurgulanması amaçlanmıştır. Önerilen ticari fonksiyonlar ile alanın çekim gücünün arttırılması, Rıhtım ve Bahariye’deki çekim gücü yüksek yeme-içme alanlarına alternatif oluşturması ve alanda yapılaşacak olan moda fonksiyonu üzerine özelleşmiş ticari birimlerin proje maliyetinin karşılanması adına da ekonomik bir getiri oluşturması amaçlanmıştır. Çeperde yoğun ağaçlandırılmış alanlar ile yapılaşmış çevrenin ses ve gürültü kirliliğinin perdelenmesi amaçlanmıştır.

Önerilen fonksiyonlar, alanın ilişkili çevresindeki semtlerdeki halkın eğlence kültürü ve sosyal yaşantısının incelenmesi sonucunda ortaya konmuştur. Caddebostan, Maltepe Yeldeğirmeni, Moda, Bahariye’deki kitlelerin eğilimli olduğu aktivitelere yönelik fonksiyonlar alanda uygulanarak ilgi görmesi hedeflenmektedir. Bu fonksiyonların mekana yansımasında mevcut tescilli yapıların kullanılması önceliklendirilmiştir ve tarihi yapıların kamuya hizmet etmesiyle canlılığını, fiziksel durumlarını korumaları amaçlanmıştır.

Ulaşım

Mevcuttaki D100 karayolu bağlantısı alanın çeperinden geçirilerek alan taşıt baskısından arındırılmıştır. Tek yön uygulamalarının hakim olduğu Kadıköy’de ulaşım uygulamaları ve akslar arasındaki hiyerarşik ilişki büyük ölçüde korunmuştur. Salıpazarı bölgesinde tasarlanmış olan dokuda yaya ve bisiklet hareketliliği önceliklendirilmiştir. Moda sahilden ve Maltepe yönünden gelen bisiklet yolları Söğütlüçeşme tren istasyonuna entegre edilmiştir. Bisiklet yolları alanın doğu kısmında yaya hareketliliğinin minimum olduğu alanda tasarlanmıştır. Ve ana taşıt yolunun ayırdığı iki yakanın birleşim noktasına bisiklet kiralama alanı önerilmiştir.

Arazi Kullanım

Meskun alanın arazi kullanım fonksiyonları büyük ölçüde korunmuştur. Rekreasyon ve yapılaşmış alan arasındaki geçiş bölgesine giyim/moda sektörüne yönelik 2-3 katlı ticaret birimleri önerilmiştir. Alandaki itfaiye fonksiyonunun Kadıköy belediye binasının arkasındaki araziye taşınılması üst ölçek kararda belirtilmiştir. İtfaiyenin konumlanacağı alanda yeraltı otoparkı yapılacak olup mevcut Salıpazarı alanının otopark ihtiyacı burada çözümlenecek ve toplu taşıma odağına yakınlığı sayesinde insanlar araçlarını park edip seyehatlerine toplu taşıma ile devam edebilecektir.

Tasarım Çizgileri

Tasarım çizgilerini belirleyen öncelikli faktörler çevredeki ulaşım aksları, yaya odakları ve arazi kullanımda baskın olan fonksiyonlardır. Boğa heykeli istikametinden gelen kalabalık ve Söğütlüçeşme toplu ulaşım odağı doğrultusu, Uzunçayır’dan gelen kalabalık ile Yoğurtçu Parkı arasındaki aks ve Moda konut bölgesinin alana yönelen doğrultusu tasarımın ana omurgasını oluşturmaktadır.  Bunların yanı sıra Fenerbahçe Stadyumu’ndan kaynaklı dönemsel olarak alandan tahliye edilmesi gereken binlerce kişilik taraftar grubunun yaya akış hareketliliği düzenlenmiştir.

Üç ana aks alanın tasarım çizgilerinin temelini oluşturmaktadır. Bu akslar çevresinde şekillenen form yaya erişilebilirliğini önceliklendiren yaklaşım ve fonksiyonlar arasındaki ilişkinin canlı kalmasını sağlayacak sirkülasyona yönelik akışların biçimlendirmesi ile oluşmuştur. 1:500 ölçekli planda önerilen 1.5 metrelik kılcal yollar ile ana meydan ile ilişkili alt meydanlar elde edilerek alanın karakteristiği güçlendirilmeye çalışılmıştır.

Fonksiyon şeması; sanat, spor, eğlence, kültür, sosyalleşme üzerine geliştirilmiştir ve her yaş grubundan insana hitap edecek şekilde düşünülmüştür. Alandaki başlıca fonksiyon birimleri; permakültür çiftliği, sahne, kütüphane, spor sahaları, bikepolo, kaykay, paten ve minigolf alanları, belediye kurs alanları, heykel ve seramik atölyeleri, yeme-içme alanları, çocuk oyun alanları, tiyatro ve sergi alanlarıdır. Kadıköy halkının sosyoekonomik yapısı ve beklentileri doğrultusunda şekillenen fonksiyon şemasında alanın günün farklı zamanlarında da canlı ve ilgi odağı olarak sürdürülebilirliğini sağlaması amaçlanmıştır.