Katılımcı (1. Kategori), Cami Tasarımı Fikir Yarışması

MİMARİ AÇIKLAMA RAPORU

Cami Mimarisi Üzerine Fikirler ve Tasarımın Amaçları

Cami mimarisi, günümüzde yıllardır süregelen bir alışkanlığın tekrarlanmasından öteye geçememekte; tasarım anlayışı, dönem ve imkanlar dahilinde incelenmeden, özünü özümsemeden durmaksızın tekrar edilmektedir. Oysa ki kendi döneminin teknolojik imkanlarını ve malzemelerini üst düzey bir tasarım anlayışıyla harmanlayan camilerin, günümüzdeki tekrarları vasıfsız birer tasarım halini almaktadır. Halbuki yapılması gereken özü kavramak, bu özü tasarım anlayışına katıp güncel olanı bu şekilde tasarlayabilmektir.

Tasarım yapılırken, bu fikirler doğrultusunda cami denildiğinde akla ilk gelen ve tarihi camilerdeki en belirgin yapılar ve semboller olan;

• Kubbe
• Minare
• Avlu
• Şadırvan
• Kemer
• Taş malzeme
• Ahşap işçiliği
• Çeşitli desenler

gibi veriler ele alındı.

• Bu verileri taklit ermek yerine, özünü kavrayıp modern bir mimari dille yorumlamak
• Toplumun zihninde yer etmiş, cami denildiğinde akla ilk gelen alışılmış ögeleri, alışılmışın dışında bir şekilde kullanabilmek
• Aslen bir toplanma mekanı olan camiyi ve özellikle de çevresini toplumdan izole etmek yerine, tüm kentin kullanabileceği mekanlara dönüştürebilmek
• Cami denildiğinde akla ilk gelen bu ögeleri göz önünde bırakarak, sadece ibadet mekanı kısmını bir inziva yeri halinde saklı tutmak
• Yeşilin ve kentsel boşlukların kente aldırdığı nefesin farkında ve bilincinde olarak tasarımın merkezine almak
• Kentten alınan mimari verileri, iklimsel verileri ve malzeme verileri ile tasarımı şekillendirmek

tasarımda amaç olarak belirlendi.

Yer Seçimi

Yer olarak, belirlenen tasarım kriterlerine uygun, hem tarihi yapılar yönünden zengin, hem de yeni gelişmekte olan alanlarında günümüz mimarisini yansıtan alanların bolca bulunduğu Gaziantep ili seçildi.

İklim:

Yazlar sıcak ve kurak, kışlar serin ve yağışlı

Mimari:

Şehir merkezi vekale etrafında yoğun tarihi izler, yeni kentleşen alanlarda modern mimari etkisi

Malzeme:

Tarihi yapıların yoğunlukta olduğu bölgelerde taş ve ahşap, yeni şehirleşen bölgelerde modern sistemler, cam ve çelik kullanımı

Tüm bu özellikler sebebiyle Gaziantep bölgesinin tasarımla bütünleştiğine karar verilmiştir.

Tasarımın Şekillenmesi

Tasarım şekillenirken, ana ögeleri göz önünde bırakıp, özellikle ibadet kısmını bir inziva alanına dönüştürerek gizli tutmak önemsendi. Ancak ibadet mekanı haricinde kalan alanların kentle bütünleşerek, camiyi kullananlar ile birlikte herkesin vakit geçirebileceği alanlar oluşturmak amaçlandı. Bu sebeple ilk aşamada arazi olduğu şekliyle alınıp iki ayrı parçaya bölündü. Bu parçalardan birisi arazi eğimiyle birlikte olduğu gibi bırakılarak doğal akışında bir yeşil alan tasarlandı ve yeşil aksın devamlılığı sağlandı. Diğer parça ise yol seviyesine taşınarak cami avlusu/kentsel avlunun ilk aşamasını oluşturmuş oldu.

Kubbe ve minare ögeleri, üst kotta kalan yeşil alanda camiyi işaret eden ögeler oldu ve “birleşip yükselme” anlayışıyla tasarlandı. Ayrıca minare, çevreden görülebilecek uzunlukta biçimlendi. İbadet mekanı ise alt kotta ve daha sakin bırakıldı.

Camilerdeki önemli ögelerden olan kemerler, tasarıma şekil veren önemli bir eleman haline geldi. Fakat kopyalanmış kemerler değil, tasarımla şekillenen kemerler olması önemsendi. Bu kemerler, yine önemli ögelerden olan şadırvanın şekillenmesinde de her aşamada var oldu.

Lojman kısmının ise, hem cami alanı ile bütünleşik olması, hem de kendi özel alanının olması önemsendi. Bu sebeple lojman, cami avlusuna bağlı fakat direkt avluya bakmayacak şekilde en uç kısma konumlandırıldı. Ayrıca lojmana ait olarak tasarlanan arka avlu sayesinde hem özel bir açık alan, hem de aydınlatma ve havalandırma için bir boşluk tasarlanmış oldu.

Verilen işlevlere ek olarak ise, tasarımın bütünlüğü içerisinde, kitap okuma ve satış alanı ile bayanlar için seminer salonu ilave edildi.

Tasarım, yönetmelikler değerlendirilerek yapılırken, engelliler, yaşlılar ve tüm yayalar için erişilebilir olmasına özen gösterildi.

Strüktür Özellikleri

Cami mimarisi, özellikle eski dönemlerde çağının inşaat teknolojilerini ve malzemelerini üst düzeyde kullanıldığı tasarımlar olmuştur. Tasarım yapılırken, günümüzde oldukça esnek tasarım alanlar sunan çelik, hafifliği ve farklı tasarımlara imkan vermesi sebebiyle kubbe, cami ve minare kısmında tercih edilmiştir. Toprak altı mekanlar ise perde duvarlar ve betonarme sistem ile tasarlanarak karma sistemli bir yapı tasarlanmıştır.

İklim ve Sürdürülebilirlik Özellikleri

İklim itibariyle yazları oldukça sıcak, kışları ise soğuk bir bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yapılan bu tasarımda,

• Dış duvarların tümü içeri çekilip üzerinde güneş kırıcı bir saçak oluşturularak, yaz sıcaklarından korunma amaçlandı.
• Mekanlar toprak altında bırakılıp yeşil çatı kullanılarak, yazları serin, kışları sıcak ortamlar oluşması öngörüldü.
• Kubbede ışık geçişi sağlarken ısı kontrolünü de sağlayan low-e camlar tercih edildi. Bu sayede aydınlatma ve soğutma enerjisinden de tasarruf sağlandı.
• Kubbedeki camların tümünde tasarıma uygun desenler halinde güneş kırıcılar tasarlandı.
• Kubbe şekillenişi sayesinde yoğun güneş alımı önlenmiş oldu.
• Tüm mekanlarda sağlanan doğal havalandırma, camide de pivot açılan camlarla sağlandı. Böylece yaz sıcaklarında nemin süpürülerek serinliğin sağlanması hedeflendi.

Cami Isıtma Sistemi

Camiler, her zaman tam kapasite ile dolu olmayan mekanlar olduğundan, tüm mekanı sürekli ısıtmaya çalışmak, yüksek oranda enerji kaybına sebep olmakla birlikte oldukça maliyetlidir. Bu sebeple havanın ısıtılması yerine önerilen sistem karbon yerden ısıtma sistemidir. Zemine döşenecek karbon yerden ısıtma sisteminin, hem uygulaması kolay, hem bölümlü şekilde ısıtılabilir, hem de çok kolay bir şekilde ısınıp soğuyabilir olması özellikleri sebebiyle istenilen zamanda istenildiği kadar alan ısıtılabilir.