Katılımcı (2. Kategori), Cami Tasarımı Fikir Yarışması

MİMARİ AÇIKLAMA RAPORU

1-KONUM

 Proje alanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yeni oluşmakta olan bir kentin ortasında etrafında konut – ticaret ve diğer sosyal mekanların bulunduğu bir alanda yer almaktadır.

 2-TASARIM KRİTERLERİ

 İslam kültüründe ibadet mekanları şehrin toplanma merkezleridir. Şehrin sosyal kültürel faaliyetleri, kalbini ibadet mekanının oluşturduğu yapı topluluğunda (külliye) gerçekleşir. Külliyenin mimarisi de bu işlevler paralelinde genel olarak kentle ilişki içerisinde olmuştur.

 Günümüz cami mimarisi bu geleneksel çizginin uzağında kalmıştır. Cami sadece ibadet edecek insanların uğrak mekanı olup kentle ve geriye kalan kentli ile ilişki kuramamaktadır. Tasarımımız bu probleme bir çözüm önerisidir.

Cami ve çevresinde ki alan kentten soyutlanmamalıdır. Avluda ibadet edenler çayını içerken çocuklar da oyunlarını oynamalı ebeveynler bir araya gelip sohbetini edebilmelidir. Kitap okumak isteyende kendine yer bulabilmeli çayını yudumlarken iki lafın belini kıracak olanlarda. Caminin avlusu aslında mahallenin avlusu olmalı.

Bu bağlamlar göz önünde bulundurularak cami kamusal alanı çevrede yer alan meydanlar ile birleştirerek kentsel kamusal alan sürekliliği sağlanmıştır. Çevredeki meydan da sohbete başlayan iki amca sohbetin dalgınlığı ile bir süre sonra hiçbir kesintiye ulaşmadan kendisini cami meydanında daha sonra daha kapalı cami avlusunda bulacak. Yürümeye devam ederken meydanda arkadaşları ile oynayan torunlarını görecekler. Biraz ilerde kendi aralarında sohbet eden diğer komşularına rastlayacaklar. İbadet saatiyse ibadetini yapacak yoksa komşularıyla bir çay içecek avluda. Günlük gazetelere bakarken kentsel mekanın tadına varacak. Günlük küçük alışverişi varsa yapabilecek. Çok amaçlı salondaki bir organizasyona katılabilecek.

İbadet mekanı öncelikle avluya akar, avlu cami etrafında oluşan birincil kamusal meydanlarla irtibatlıdır. Bu meydanlar ise kentsel mekanla irtibat halindedir. Ve adeta ibadet mekanı mahallenin çekirdeğinin oluşturmaktadır. Ve oradan halka halka mahalleye yayılan bir meydanlar bütünlüğü oluşur.

Bu aslında merkezin caminin oluşturduğu İslam şehrinin özetidir.

3-İKLİM- MALZEME – KÜTLE KARARLARI

Güneydoğu Anadolu bölgesi karasal iklimde yer almaktadır. Spesifik iklim özellikleri yapılaşmayı yerel ve ekolojik olmasını neredeyse zorunlu kılmıştır. Ekolojik ve yerel olmayan yöntemlerle sonuçlandırılan mimariler genellikle çok fazla ısıtma – soğutma- havalandırma problemlerini doğurmaktadır.

Güneydoğu Anadolu bölgesinde bu problemlerin çözümü geleneksel yapı malzemesi olan kerpiçle sağlanabileceğin de karar kılınmıştır. Kerpiç bölgede yüzyıllardır kullanan bir yapı malzemesi olmasıyla sürdürülebilir bir malzemedir. Yerel ustalar ve malzemelerle üretilebilir olması açısından ekonomiktir. Malzemenin nefes alan yapısı, sıcağı ve soğuğu geçirmeyişi mekanı belli bir sıcaklık seviyesinde tutabilmesi ile ekolojiktir.

Bunlar dikkate alındığında yapı malzemesi olarak kerpiç kullanılması kaçınılmaz olmuştur. Ana kütle ve yan kütlelerin tamamının dış çeperi kerpiç ile kaplıdır. Fakat içerideki mekan bölüntüleri gene yerel malzeme olan taşla yapılacaktır.

Ana kütledeki kerpiç dış çeperin içerisine taş bir kütle yerleştirilmiştir. Bu kütle ile caminin yan taraflarında oluşturulan koridorlarla cami sirkülasyonunun kolaylaştırılması hedeflenmiştir. Ayrıca taş kütle ile kerpiç kütle den farklı yerlerinden açılan ışıklıklarla iç mekana doğrudan değil dolaylı ışık sağlanmıştır. Bununla camide mistik bir hava oluşturulması hedeflenmiştir.

Cami plan olarak yörede yer alan geleneksel cami tipolojisine uygun olarak saflar uzun olacak şekilde dikdörtgen planlı olarak tasarlanmıştır. Bu mantık cami mimarisinde ön saflarda olma isteğinin sonucudur. Ayrıca arazi yerleşimimiz bizi buna itmektedir.

Büyük ve tek bir hacim yaratmaya çalışan cami tipolojisi baz alınarak, projede kolonsuz bir ibadet mekanı oluşturulmuştur. Örnek yapılarda zamanının strüktürel imkanlarıyla oluşturulan kubbe elemanı, günümüz yapı teknikleriyle, benzer bir hissiyatı oluşturabilecek biçimde tasarlanabilir. Projemizde bu hissiyat ibadet mekanı üzerinde oluşturulan kubbe izdüşümü ile sağlanmıştır. Bu şekilde, kent belleğine yerleşmiş kubbeli cami görselinin iç mekan hissiyatına yaptığı katkı korunmuş fakat kütlenin kendisi, bu görselin etkisinden arındırılmıştır. Bu iz düşümle ibadet mekanına doğal ışıkta sağlanmıştır.

Caminin iç avlusunda şadırvan ve çay evi yer alır. Şadırvanın hemen bitişiğinde wc’ler yer alırken çay evinin bitişiğinde kütüphane yer almaktadır. Bu mekanlarla cami iç avlusu hareketli ve çekici bir mekan haline getirilmiştir. Kütleden dışa doğru gidildikçe çok amaçlı salon ve lojman yer alır. Cami kamusal alanları Kur’an kursları ve ticari mekanlarla sınırlandırılmıştır.