Katılımcı, Akhisar Eski Belediye Meydanı ve Yakın Çevresi Ulusal Mimarlık ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması

Proje Raporu

“Bizans imparatoru Konstantin tarafından Gölmarmara’ya sürülen Tyeder, Akhisar’ın şimdiki eski tren istasyonuyla hastane höyüğü arasına beyaz bir kale yaptırmasıyla birlikte, eski Tyatir (Thyateira veya Thyatira) şehrinin hikayesi başlamıştır.Aradan geçen 3300 sene boyunca Akhisar yer altında kalmış bilinmeyen tarihi ve yerüstünde mevcut tarihi dokusuyla yaşamaya devam ediyor.”

Tarihsel süreç incelendiğinde eski belediye meydanı farklı dönem yapılarının bir arada bulunduğu kesişim alanı olarak değerlendirilebilir. Bu kesişim alanında antik dönemden, erken cumhuriyet dönemine kadar olan sürecin mimari izlerini deneyimlemek mümkündür. Akhisar kent içi ulaşımda mevcut hatların eski belediye meydanında birleşmesi, yoğun trafik baskısı oluşturarak alanın potansiyelinin açığa çıkmasına engel olmaktadır. Yapılacak müdahaleler ile Akhisar kentinin dinamiklerini ortaya çıkarmak, şehrin gerçek anlamda meydan özelliklerini barındıran bir kentsel boşluk yaratmak, şehirde yaşayan insanların kent kültürünün yeniden canlanması için bellek haritası oluşturmak başlıca bu tasarımın ana ilkelerini oluşturmaktadır.

Yeni Belediye Meydanından Sarı Ahmet Paşa Külliyesine Bellek Haritası

Bellek Haritası Yeni Belediye meydanından başlayıp Sarı Ahmet paşa külliyesine kadar uzanan kent belleğinde önemli yer tutan yapılar ve alanlar üzerinden geçen kesintisiz yaya ulaşımı projesi ile oluşturulmuştur. Yeni Belediye binası ortasındaki boşluk, 152 sokak ile başlayan bellek yoluna referans vermesi açısından önemlidir. Yol boyunca konut stoğunun zemin kat dükkanları sokağın yayalaştırılmasıyla birlikte kentin ticari anlamda, yeni alışveriş ve yeme içme güzergahına dönüşme potansiyeli öngörülmüştür. Bununla birlikte proje alanının kuzeyinde kalan tarihi ticaret bölgesi(ayakkabıcılar çarşısı) ve ticari dönüşümü planlanan 152 sokaktaki birimlerle bellek haritasında tarihsel süreklilik sağlanmış olacaktır.

152 sokaktan Necdi Şentürk parkının içinden geçerken bilgilendirme duvarı ziyaretçiyi yarışma alanına doğru yönlendirir. Yarışma alanına vardığında mevcut kottan faydalanarak meydanın alt kotunda iz devam eder ve yeraltında Thyateira Müzesiyle buluşur. Oluşturulan kot farkı Akhisar’ın dünü ve bugününü birbirinden ayırmaktadır.

Yer altı şimdiki Akhisar’ın açığa çıkarılmamış tarihini sembolize eder. Ziyaretçi kentin tarihiyle yüzleşir ya da burayı geçit olarak kullanır. Yeryüzüne çıktığında yeni kent meydanıyla buluşur. Burada kent belleğinde yer etmiş, inşa edildiği dönemin mimari niteliklerini barındıran yapılarla karşılaşır. Devamında tarihi ticaret bölgesinden geçip Sarı Ahmet paşa külliyesinde son bulur.

Thyateira Yer altı Müzesi ve Kent Meydanı

Akhisar İlçesi, tarihi erken bronz çağına kadar inen antik Thyateira kentinin üzerine kurulmuştur. Antik çağda bir dokumacılık merkezi olduğu anlaşılan kent, bölgedeki yolların kesiştiği bir noktada olması bakımından askeri ve ticari açıdan da önemliydi. Günümüzde tepe mezarı adıyla anılan, Hristiyanlığın ilk çağlarına ait yedi kiliseden Thyateira Kilisesi’nin bulunduğu yer olarak da dinsel açıdan da stratejik bir öneme sahiptir. Bu önemli antik kent günümüz Akhisar kent mekanına ve yaşantısına dahil olamamıştır. Proje alanında tasarlanacak olan kentsel yaşam odağında Antik Thyateira yeraltı müzesi olması kentlinin ve ziyaretçilerin bu farkındalığını artırarak, antik kentin hak ettiği değeri ve ilgiyi vermesini sağlayacaktır. Müzenin içerisinde şimdiye kadar yapılan kazılarda bulunmuş döneme ait objeler ve yapı elemanları sergilenmesi ön görülmüştür. Ayrıca proje alanında inşaat sırasında tarihi kalıntılara rastlama olasılığı yüksek olduğu için zemin döşemesi tamamen cam yüzey olarak tasarlanmıştır.

Müzenin içindeki eğimli yüzey hem sergileme alanı olarak kullanılır, hem de müze içine giren kontrollü ışığı artırır. Ayrıca meydan kotunda ki aktivitelerde müze içindeki görüş açısını artırması öngörülmüştür.

Eski belediye önü ve yolun karşı tarafındaki otopark alanıyla birlikte bütüncül bir tasarım anlayışı hedeflenmiştir. Bu meydan bireylerin bir araya gelme, toplanma, karşılaşma eylemlerini gerçekleştirdikleri, kentlinin şehrin karmaşasından kopup soluklandıkları, rahatlama ve dinlenme imkânı buldukları, insanların birbirini izledikleri ve kentteki olup biten olayları paylaştıkları, kısaca çok amaçlı kullanım mekânı olarak kurgulanmıştır. Akhisar Kentine özgü 6 Eylül kutlamaları ve çağlak festivali gibi kentliyi bir araya getiren kültürel etkinliklerin bu alanda yapılmaya müsaade edecek şekilde alan geliştirilmiştir. Tasarlanan kamusal alan, geçmiş bugün ve yarının arasında bağlayıcı bir alt işlev üstlenmiştir. Kentsel hayatın geçtiği bu alan yaşanmışlıkları biriktirerek mevcut kentsel belleğe katkı sağlayacaktır. Akhisar Kentine özgü 6 Eylül kutlamaları ve çağlak festivali gibi kentliyi bir araya getiren kültürel etkinliklerin bu alanda yapılmaya müsaade edecek şekilde alan tasarlanmıştır.

Meydan Etrafındaki Nitelikli Yapılar ve İşlevleri

1-Tayyare Sineması

Erken Cumhuriyet dönemi yapısı, Atatürk’ün kurduğu tayyare cemiyeti vasıtasıyla inşa ettirilip sinema salonu işlevi ile faaliyet göstermiştir.Bu yapının Akhisar’a kazandırılmasında, o dönem Akhisar halkının para toplayıp orduya uçak alınması için bağış yapması en önemli etkendir. Bu anlamda yapı ve dönemin Akhisarlıları arasında duygusal bağ oluşmuştur. Bu hikayenin diğer kuşaklara da aktarılması kent belleği açısından da önemlidir. Bu sebeple Sinema binasının yanına yapılan ve özgün cephesini bozan nikah salonu binası kaldırılmış, yerine o dönemde orduya bağışlanan uçağın maketi kent objesi olarak yerleştirilmiştir. Uçağın kaidesinin park zemininden yükseltilerek oluşturulmuş duvarlarına bağış yapan Akhisarlıların isimleri ve hikayeyi anlatan yazılar yazılmıştır. Günümüzde yapı içinde sahne düzeni mevcut olup tiyatro, gösteri, konser, söyleşiler, özel sinema göster vb. aktivitelerin sürdürülmesi planlanmıştır.

2-Eski Belediye Binası

Eski belediye binası kent belleğinde önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca cephe proporsiyonlarıyla Erken Cumhuriyet döneminin niteliklerini barındırmaktadır. O yüzden bu yapının korunarak yeniden tasarlanan kent meydanın önemli bir öğesi olarak varlığını sürdürmelidir. Kentin geçmişten gelen el sanatları birikimi olan keçe, ayakkabıcılık, minyatür at arabaları, bakırcılık gibi faaliyetlerin, değerli ürünlerin sergilendiği bir El sanatları müzesi olarak varlığını sürdürmesi planlanmıştır.

Ayrıca kuzeyindeki tek katlı ticari birimler kaldırılıp eski belediye binası ile uyumlu ticari birimlerin ve kent içi ulaşımı içinde röper noktası yaratacak toplu taşıma durağı tasarlanmıştır. Bu iki işlev kent saçağı ile birleştirilip meydandan da algılanacak şekilde doğuya doğru saçak uzatılmıştır. Ayrıca Eski belediye binasına kuzey cephesinde de giriş verilerek geçiş alanı oluşturulması sağlanmıştır.

3-Kız Meslek Lisesi

Mevcut bina plan şeması itibari ile eğitim yapısı olmaya uygun bir yapıdadır. Fakat eğitim yapısının güvenlik vb. nedenlerden meydan yaşantısına dahil olamayacağı düşünülüp binanın kullanıcı profilini genişletmek adına halk eğitim merkezi olarak kullanılması planlanmıştır. Bu anlamda cevre duvarları kaldırılıp kent yaşamına katkı sağlaması hedeflenmiştir.

4-Gülruh Sultan Camii (Yeni Camii)

Birinci Nakliye caddesi sonunda bulunan yapı, caddenin başlangıcından itibaren görünür vaziyettedir. Konum olarak kentin tarihsel katmanlarının merkezinde yer almaktadır.

16.yüzyıla tarihlenen Gülruh Sultan Külliyesine ait olan camii ayrıca hamam yapısıyla birlikte günümüze kalan 2 adet yapıdan biridir. Külliyeye ait bedesten yapısı günümüze ulaşamamıştır.

Camii’nin işlevsel kullanımını bozmadan çevre duvarları kısmi olarak kaldırılmıştır. Mevcut yeşil doku cami avlusu mahremiyetini sağlamaktadır. Cemaatin namazdan sonra oturup sohbet edebilecekleri yeşil dokuyla birlikte gölgelikli peyzaj alanları tasarlanmıştır. Bu şekilde Camii yapısı kentliyle birlikte meydan yaşamına dahil olması planlanmıştır.

5-Kent Parkı (Necdi Şentürk Parkı)

Mevcut park kent merkezi içindeki en büyük yeşil alana sahiptir. İçinde barındırdığı Park klüp, gençlik merkezi, şehir gazinosu, Zeynelzade halk kütüphanesi gibi işlevler, günlük koşuşturma içinde herkesin yolunun bir kez düştüğü uğrak bir sosyal alana dönüşmesini sağlamaktadır. O yüzden bu park kent yaşamının bir özeti gibidir. Park içindeki gölgelikli alanlarda kentte yaşayanların alışkanlıklarını gözlemlemek mümkündür. Buradaki aktivitelerin benzerleri tasarım alanı etrafındaki kent dokusu arasına sıkışmış meydancıklarda da gözlemlenir. Türk meydanı özelliklerini yansıtan bu küçük kentsel mekanlar günümüz alışveriş merkezlerinin foodcourt katları gibi çalışır. İnsanlar burada oturup meydana hizmet eden dükkanlarından alışveriş yapıp yeme-içme dinlenme/sosyalleşme gibi aktivitelerde bulunurlar. Kentlinin bu kullanım alışkanlıklarını devam ettirmek adına içerdeki yaya sirkülasyonu dahil, parkın özgün dokusuna müdahale edilmemiştir. Park içi mekansal düzeni bozmadan bakım onarım çalışmaları yeterli görülmüştür. Dönüştürülen yer altı otoparkı üzerine sonradan eklenmiş taksi durağı ve paşa mahallesi muhtarı birimleri İsmail Bahri Bey caddesine cephesi olan şehir gazinosu binasının yanına park dokusuna zarar vermeden eklemlenmiştir. Mevcut park ve tasarım alanı kesişiminde yaya akışları müze alt geçişinden sağlanmıştır. Ayrıca tasarlanan peyzaj alanlarıyla parkın yeşil dokusu, kent meydanına yayılarak meydanla bütünleşmesi düşünülmüştür.

MEKANSAL GELİŞİM STRATEJİLERİ

Makro Ölçek Kararlar

1-Yeşil Alanlar

Yeni belediye meydanı karşısında kalan çeyrek daire şeklindeki parsel yeni stadyumun kent dışına yapılmasıyla birlikte atıl durumda kalmış ve kent yaşamına dahil olamamaktadır. Kent merkezindeki nüfus artışı dikkate alındığında, gelecekte kent içi yeşil alan ihtiyacının karşılanması gerekecektir. Şehit Necdi Şentürk parkı ile birlikte düşünüldüğünde alan bu anlamda potansiyel barındırır. Şehrin yeşil alan ihtiyacını karşılamakla birlikte rekreatif ve spor alanı olarak kentlinin kullanması kentsel belleğe katkı sağlayacaktır.

2-Kullanılmayan Tren yolu

Kent içinden geçen ve şehri fiziksel olarak ikiye ayıran kuzey-güney doğrultusundaki tren yolu yakın geçmişte güzergahı değiştirilmiştir. Şehrin içinde kalan işlevini yitirmiş bu koridor ağaçlandırılıp kentsel yeşil alan ve rekreatif/sportif aktiviteleri barındırdığı yeşil koridora dönüştürülmesi planlanmıştır. Yoğun yaya trafiği olan Tahir Ün caddesi, proje alanı ile bağlantı sağlayan önemli akslardan biri olacaktır. Yeşil koridor ve Tahir ün caddesi(Eski adı İstasyon caddesidir) kesişiminde bulunan cumhuriyet dönemi mimari izlerini taşıyan Tren garı kent belleğinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu yapı yeniden işlevlendirilerek ikincil bir odak noktası oluşturulması hedeflenmiştir. Bununla birlikte kent içinde kesintisiz yaya yolu stratejisi geliştirilecektir.

3-Kent İçi Ulaşım Ağı

Eski belediye meydanında kesişen kent içi ulaşım aksları, yeni belediyenin olduğu meydana kaydırıldı. Yeni belediye meydanında transfer merkezi oluşturularak tüm hatların burada toplanması, transfer merkezinden başlayıp biten yeni bir hat oluşturularak sıkışık olan dokudaki kent içi ulaşımının rahatlatılması hedeflenmiştir. Akhisar’in tarihi ve kültürel zenginliklerinin bulunduğu alanlardan geçen bu hat turistlerin de faydalanabileceği bir ulaşım rotası olacaktır. Sit alanı içinden geçen bu hat, mevcut yolların yetersiz genişlikleri nedeniyle kent içi trafiğe olumsuz etkisi olacağı düşünüldüğünden raylı sistem önerilmemiştir. Bunun yerine elektrikle çalışan kentsel çevreye zarar vermeyen elektrikli otobüsler önerilmiştir.

Oluşturulacak kent belleği haritasına göre düzenlenen trafik akışlarına göre transfer merkezinden kesintisiz olarak bisiklet ve yaya olarak kent meydanına ulaşım sağlanabilecektir.

Peyzaj Kararları

Makro ölçekte, kullanılmayan tren rayları hattı ve stadyum, kapalı spor salonunun bulunduğu çeyrek daire şeklindeki parsel kentin bitişik nizam yapılaşmadan dolayı sıkışıklığını ve yeşil alan yetersizliğini giderecek şekilde müdahaleler planlanmıştır. Alt ölçek peyzaj kararlarında, projenin aks sistematiği belirleyici olup mevcut ağaçların bulunduğu alanlarda yeşil zemin peyzaj öğesi olarak kullanılmıştı. Bu alanlarda kent iklimine uygun bitkilendirme öngörülmüştür. Ayrıca kent parkı ve proje alanı arasında yeşil doku sürekliliğini sağlamak ve kent meydanına Akhisar’ın için ekonomik öneme sahip zeytin ağacı peyzaj öğesi olarak meydana yerleştirildi. Tayyare sinemasının batı tarafında boşaltılan alanda kent hafızasını ayakta tutma adına yerleştirilen uçak figürü yapısal peyzaj elemanı olarak kurgulanmıştır.